Bażanty zimą, choroby i profilaktyka, ekonomika chowu

OCHRONA BAŻANTÓW ZIMĄ

Jesień i zima dla bażantów to czas trudny ze względu na obfite opady, obniżenie temperatury i większe zagrożenie drapieżnikami. Człowiek w tym czasie poluje na nie, ale także chroni je przed zimnem, głodem i drapieżnikami. Naturalnym zwyczajem hodowców i sympatyków tych ptaków, a także myśliwych powinno być dokarmianie w okresie zimy. Bażant wymaga opieki zimą, gdyż nie posiada upierzenia zimowego, opierzonych nóg i ma małą warstwę podskórną tłuszczu. Jego wędrowny tryb życia i szybka przemiana materii zmusza do pobierania 210 kcal EM na 1 dzień. Przy niedostatku pokarmu opuszcza tereny letnie i wędruje szukając żerowisk. Samice wędrują w stadkach po 5 sztuk, samce pojedynczo lub najwyżej po 2 · 3 sztuki. Można je zatrzymać na dotychczasowych terenach jeśli zorganizujemy posypy  i zmniejszymy liczbę drapieżników. Posypy wykonuje się z dostępnego materiału drzewnego i ustawia w formie daszków okrywając gałęziami drzew iglastych.

Miejsce na posypy powinno być na odkrytym terenie w miejscach naturalnych żerowisk bażantów. Pod posypy należy dowozić ziarna zbóż, rzepaku i innych roślin wysokoenergetycznych. Dobra opieka nad bażantami zimą sprzyja utrzymaniu się prawidłowego stanu tych ptaków na terenach letnich reprodukcyjnych. Reprodukcja w otwartej hodowli tworzy kategorie bażantów kogutów i kur (Torgowski 1997). Koguty (T) · terytorialne najsilniejsze są z 3 · 4 kurami, koguty  (NT) ·  nieterytorialne nie mają kur, a kogut satelita najczęściej  jest z 1 kurą. Taki układ stada wolnożyjącego pozwala utrzymać w dobrej formie seksualnej koguta T i wyprodukować w sezonie 22 · 26 młodych kogutków na 100ha. Tak dużą produkcję kogutków na 100 ha w otwartej hodowli odnotowuje się w Wielkiej Brytanii. 

Bażanta należy także chronić przed zatruciami pokarmowymi, które wynikają z zatrucia środowiska i błędów w czasie produkcji pasz. Zawartość ołowiu w narządach (wątroba, nerki) tych ptaków może wskazywać na zatrucia pokarmowe. Stały podwyższony poziom czy wzrost ołowiu w tych narządach świadczy o skażeniu środowiska, w którym żyje ptak.

W silnie skażonym środowisku bażant ma podwyższony poziom ołowiu w kościach i piórach.

Hodowla i ochrona bażantów jest zagadnieniem złożonym, wymagającym nakładów finansowych, przestrzegania zasad hodowli i użytkowania, ale przede wszystkim dużej znajomości biologii tego ptaka.

PROFILAKTYKA I CHOROBY BAŻANTÓW

Straty w okresie odchowu bażantów w Polsce mogą dochodzić do 30%. Mniejsze odnotowuje się w okresie reprodukcyjnym · wynoszą one wtedy10%. Najczęstszą ich przyczyna są nieodpowiednie warunki utrzymania i wychowu, wrodzone wady, zatrucia, schorzenia układu pokarmowego i rozrodczego samicy, choroby inwazyjne oraz spowodowane niedoborami składników pokarmowych, szczególnie witamin i składników mineralnych. Kanibalizm i pterofagia nie hamowane przez hodowcę, powodują także bardzo duże straty w stadach.

Niedobory witamin, a czasami ich nadmiar lub nieodpowiedni ich ilościowy stosunek może doprowadzić do obniżenia przyrostów, nieśności i zdrowotności stada. Wykazano także wpływ niskiego poziomu białka w paszy na wzrost śmiertelności rosnących bażantów .

W grupach żywionych paszą o zawartości białka 24% autorzy stwierdzili najmniejsze upadki. Procent upadków zależał także od odmiany bażantów. Bażanty odmiany mongolskiej charakteryzowały się większymi upadkami niż chińskiej, o czym mogła zadecydować ich wyższa masa ciała i gorsze tempo opierzenia .

Największą śmiertelność bażantów odnotowuje się pierwszych 3 · 4 tygodniach życia.

Obniżenie śmiertelności można uzyskać poprzez podawanie bażantom biomasy drożdżowej, która w swoim składzie zawierała witaminy, składniki mineralne oraz duży udział białka · 55%, lipidów · 13% i cukrów · 16%. Biomasa (odpad produkcji piwowarskiej) posiadała 4 mg miodu w 100 g suchej masy. Biomasa używana w żywieniu młodych bażantów poprawiła zdrowotność i wskaźniki hematologiczne krwi. Odpady produkcji pszczelarskiej (zboiny) używano w żywieniu dorosłych bażantów. Uzyskano także poprawę zdrowotności stada i prawidłową produkcję nieśną.

Witamina A

Traci swą aktywność biologiczną w paszach stęchłych, długo przechowywanych. Niedobór tej witaminy osłabia organizm przed zakażeniem chorobami bakteryjnymi, wirusowymi i grzybiczymi. Pasze, które spełniają rolę naturalnego dodatku tej witaminy to susze z zielonek, zielonki świeże, marchew pastewna czerwona. Ten rodzaj pasz nie spowoduje przedawkowania witaminy A, a może pokryć ewentualne braki. Nie stwierdzono, aby dodatek witaminy A do paszy poprawiał przyrosty, i obniżał śmiertelność. Dodatek 5000 j.m./1kg paszy pokrywał zapotrzebowanie bażantów na tę witaminę.

Witamina D3

Do jej braku w organizmie dochodzi w czasie wychowu bateryjnego i w wychowalniach, gdyż powstaje pod wpływem światła słonecznego. Jej braki prowadzą do zniekształcenia kości, szczególnie mostka i nóg, stawów, a przez to do pogorszenia przyrostów, nieśności i wylęgowości. Nadmiar witaminy D3 i A prowadzi do zniekształceń skorupy jaj.

Witamina E

Brak tej witaminy występuje często z brakiem wcześniej wymienionych witamin (występuje w takich samych paszach). Wyraźnym objawem jej braku jest słaby rozrost mięsni, spadek zapłodnienia i obniżenie nieśności. Bażanty mają duże zapotrzebowanie na witaminy z grupy B. Nieodpowiedni poziom tych witamin w organizmie niosek odbija się na wylęgowości jaj. Wzrasta zamieralność zarodków i zwiększa się procent niewyklutych piskląt. Pisklęta wytężone z takich jaj są słabsze, a często z niedowładem różnych części ciała.

Wszystkie pozostałe witaminy są niezbędne, a ich brak pogarsza kondycję i zdrowotność bażantów.

Schorzenia przewodu pokarmowego

Wynikają z błędów żywienia, inkubacji, a nawet utrzymania ptaków. Nadmiar składników mineralnych utrudnia przyswajalność podstawowych składników pokarmowych. Błędy techniki inkubacji doprowadzają do niechęci pobierania paszy w pierwszych godzinach odchowu. Zbyt późne podanie wody bażantom wylężonym także pogarsza ich zainteresowanie pobieraniem paszy. Przegrzanie i niedogrzanie ptaków pod sztuczną kwoką wywołuje brak apetytu, nerwowość i biegunki. Biegunkę u bażantów można hamować podając węgiel drzewny, a niechęć do pobierania paszy kwaśnym mlekiem. Nieodpowiednia ściółka np. wióry drzewne, zjadana przez bażanty może doprowadzić do mechanicznego uszkodzenia przewodu pokarmowego.

Schorzenia układu rozrodczego

Występują zazwyczaj u niosek w drugim sezonie nieśności. Mogą być spowodowane przeziębieniami, przebytymi chorobami układu oddechowego i zaburzeniami hormonalnymi. Najczęstsze schorzenia układu rozrodczego to wypadanie i wynicowanie jajowodu, zatrzymanie jaja w pseudomacicy, które wynikają ze złej kondycji niosek. Schorzenia układu rozrodczego kogutów są najczęściej pochodzenia bakteryjnego.

Kanibalizm i pterofagia

Kanibalizm i pterofagia polegająca na wydziobywaniu ciała i piór ma swe przyczyny w zbyt dużym zagęszczeniu ptaków, w stałym zagrożeniu ze strony drapieżników, wysokiej temperaturze w wychowalni, czy na dworze w wolierach.

Nerwowość

Nerwowość stada wynikająca z pasożytów układu pokarmowego, oddechowego, skóry i piór, doprowadza także do dziobania się ptaków. W czasie wystąpienia kanibalizmu i  pterofagii należy usunąć bezpośrednią przyczynę i podawać ziarna słonecznika, rzepaku, dyni, główki kapusty i buraki oraz dużo zielonki.

Syngamoza

To choroba wywołana przez nicienie układu oddechowego. Objawy tej choroby to kaszel, utrudniony oddech, wyciągnięta szyja, otwarty dziób. Śmierć następuje na wskutek uduszenia. Chorobę tę roznoszą dżdżownice, ślimaki i dzikie ptaki. W celu zapobiegania tej chorobie gleba na wybiegach powinna być kwaśna, nie należy więc jej wapnować.

Na wybiegi dla bażantów wylewa się roztwór siarczanu miedzi i żelaza.

Aktualny postęp nauk weterynaryjnych, wzrost oświaty sanitarnej ogranicza występowanie chorób bażantów. Hodowca, który usuwa ze stada chore lub podejrzane o chorobę ptaki i przeznacza je do zbadania, chroni stado przed dalszym zakażeniem. Prowadząc chów bażantów można w krótkim czasie posiąść duża wiedzę, o zapobieganiu zagrożeniom dla tych ptaków, co daje ogromną satysfakcję, nie tylko finansową.

EKONOMIA CHOWU BAŻANTÓW

Chów bażantów może dać korzyści wymierne i nie dające się określić. Do tych drugich należą korzyści wynikające z tego, że bażant jest częścią środowiska, w którym żyjemy.

Bażant  ożywia łowisko · jest sprzymierzeńcem przepiórki i kuropatwy.
Bażant upiększa teren · miłośnicy przyrody mogą podziwiać zachowanie tego ptaka i odpoczywać w jego bliskości.
Bażant jest sojusznikiem rolnika w walce z chwastami i owadami.
Bażant daje możliwość sprawdzenia wytrzymałości i refleksu na polowaniach. 

Korzyści wymierne dadzą się określić na podstawie wyników ekonomicznych zależnych od jakości i ilości produktów oraz usług związanych z polowaniami .

Produkcja fermowa może polegać na:

1. hodowli bażantów dla innych ośrodków,
2. sprzedaży jednodniówek i 10·12-tygodniowych bażantów dla kół łowieckich,
3. sprzedaży tuczonych 16·tygodniowych i młodszych bażantów,
4. przygotowaniu terenów łowieckich i organizacji polowań.

Rentowność fermowej hodowli bażanta jest uwarunkowana:

1. kosztami żywienia, które można zmniejszyć poprzez wprowadzenie pasz z własnej produkcji,
2. wielkością upadków, które najczęściej wynikają z dużej liczby ptaków w wychowalni, w wolierach (cyrkach), a także na terenach łowieckich,
3. wielkością rynków zbytu w kraju i poza jego granicami,
4. warunkami ekonomicznymi dla organizacji polowań, co wymaga zaplecza hotelowego. 

Wszystkie składniki kosztów mogą zmieniać się i wpływać na rentowność prowadzenia ferm bażancich. Największą pozycję kosztów stanowią pasze i opłata za obsługę. Zwiększenie kosztów na1sztukę stada podstawowego może wynikać z dużych upadków w okresie odchowu. Anglia jest krajem, gdzie hodowla i polowania na bażanty są dobrze i wytwornie zorganizowane. Wychów jednego bażanta w Wielkiej Brytanii kosztuje 8 funtów. Goście polujący na nie, płacą po 15 funtów za każdego ustrzelonego ptaka, co pozwala prowadzić odchów tych ptaków na następne sezony łowieckie.

Na podstawie artykułu

dr hab. Emilii Mróz 
Katedra Drobiarstwa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskeigo w Olsztynie
udostępniony przez redakcje miesięcznika fauna&flora