System Wzajemnej Zgodności

Od przyszłego roku rolników będą obowiązywały dodatkowe kryteria z zakresu ochrony środowiska oraz identyfikacji i rejestracji zwierząt. Polska zaczyna wprowadzać tzw. Wymogi Wzajemnej Zgodności.
System Wzajemnej Zgodności – SWZ (ang. cross-compliance) jest instrumentem Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) i polega na uzależnieniu płatności bezpośrednich oraz płatności w ramach zrównoważonego gospodarowania na gruntach rolnych i leśnych (działania rolnośrodowiskowe, ONW, zalesianie gruntów rolnych) od konieczności spełnienia przez rolników określonych w przepisach krajowych i UE szeregu norm dotyczących zarządzania w całym gospodarstwie rolnym.
Na beneficjentach tych płatności spoczywa obowiązek utrzymania całego gospodarstwa rolnego w dobrym stanie, utrzymania gruntów rolnych w dobrej kulturze rolnej oraz obowiązek utrzymania powierzchni trwałych użytków zielonych na odpowiednim niezmienionym poziomie.
W przyszłym roku kontrolerzy będą sprawdzać wymogi w ramach tzw. Obszaru A, tzn. będą weryfikować czy rolnik przestrzega przepisów dotyczących:

• identyfikacji i rejestracji zwierząt;
• ochrony dzikiego ptactwa;
• ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem spowodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne;
• przestrzegania zasad stosowania osadów ściekowych w rolnictwie;
• ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego;
•  wykonywania zbiegów ochrony roślin i używania innych niebezpiecznych substancji w sposób nie zagrażający środowisku.

Kolejne kryteria dotyczące zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt, zgłaszania niektórych chorób zwierząt i zdrowotności roślin wejdą w życie od 2011 roku. Wymagania dotyczące dobrostanu zwierząt, zgodnie z decyzją podjętą na ostatniej radzie ministrów ds. rolnictwa UE, zostały przesunięte o dwa lata i zaczną obowiązywać od 2013 roku.
„Wymogi wzajemnej zgodności” (z ang. cross compliance), które wejdą w życie od 1 stycznia 2009 roku będą obowiązywać rolników, ubiegających się o:

• płatności bezpośrednie do gruntów rolnych;
• dopłaty ONW;
• płatności z tytułu programu rolnośrodowiskowego;
• płatności z tytułu zalesiania gruntów.

Od momentu złożenia wniosku, rolnicy będą zobowiązani do przestrzegania kryteriów dobrej kultury rolnej, ochrony środowiska oraz identyfikacji i rejestracji zwierząt w gospodarstwie rolnym przez cały rok kalendarzowy.
Będą również zobowiązani do umożliwienia przeprowadzenia kontroli na miejscu na terenie gospodarstwa przez upoważnionych urzędników.
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) będzie odpowiedzialna za kontrole wymogów wzajemnej zgodności w zakresie spełniania przez rolnika wymagań dobrej kultury rolnej oraz ochrony środowiska naturalnego. Natomiast za kontrole wzajemnej zgodności w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt będzie odpowiedzialna Inspekcja Weterynaryjna.

Trzeba wyjaśnić, że wymogi wzajemnej zgodności nakładające na rolników prowadzących gospodarstwa obowiązek przestrzegania zasad dobrej kultury rolnej i zarządzania gospodarstwem rolnym w sposób, który nie stwarza zagrożeń dla zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska naturalnego, zostały uregulowane w polskim prawodawstwie. Nowością jest natomiast to, że od przyszłego roku rolnika, który złożył wniosek w ARiMR o przyznanie jednej z wymienionych wyżej płatności, może odwiedzić kontroler, aby sprawdzić czy w gospodarstwie przestrzegane są wymogi wzajemnej zgodności. Każda stwierdzona niezgodność będzie oceniana pod kątem dotkliwości, zasięgu, trwałości i ewentualnej powtarzalności. Kontrolerzy w pierwszej kolejności będą musieli ocenić, czy stwierdzona niezgodność z wymogami wynika z nieumyślnego działania rolnika (zaniedbanie), czy też jest umyślnym działaniem.

W przypadku, gdy stwierdzona niezgodność będzie wynikała z zaniedbań rolnika, obniżka płatności wyniesie 3% całkowitej kwoty płatności bezpośrednich. Na podstawie raportu z kontroli może być wydana decyzja o obniżeniu skali potrącenia do 1% lub podwyższeniu do 5% całkowitej kwoty. W uzasadnionych przypadkach możliwe jest odstąpienie od nałożenia sankcji finansowych.
Natomiast w przypadkach, gdy kontrolerzy stwierdzą powtarzające się niezgodności, nałożona sankcja będzie trzykrotnie wyższa, ale nie może przekroczyć 15% całkowitej kwoty płatności bezpośrednich (procent potrącenia zostanie pomnożony przez trzy).
W tych przypadkach, gdy kontrolerzy stwierdzą, że rolnik celowo dopuścił w swoim gospodarstwie do niezgodności z zasadami cross compliance, nałożona sankcja będzie obniżała kwotę należnej płatności obszarowej o 20%. W takich przypadkach ARiMR może, na podstawie oceny zawartej w protokole z czynności kontrolnych, wydać decyzję o obniżeniu nakładanych sankcji do poziomu 15% płatności lub, w drastycznych przypadkach, może całkowicie pozbawić rolnika dopłat.
Informacje na temat wzajemnej zgodności można uzyskać:

• na stronach internetowych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (www.arimr.gov.pl), Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (www.minrol.gov.pl) oraz Centrum Doradztwa Rolniczego (www.cdr.gov.pl),
• w biurach powiatowych i oddziałach regionalnych ARiMR,

w ośrodkach doradztwa rolniczego.
Rolnicy, których gospodarstwa położone są na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych (OSN), dodatkowo powinni zwrócić się po informacje dotyczące programów działań na swoich terenach do najbliższego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, urzędu gminy, ośrodka doradztwa rolniczego, biura powiatowego ARiMR lub izby rolniczej.
Wszyscy rolnicy, którzy w bieżącym roku ubiegali się o płatności bezpośrednie w grudniu 2008 r. otrzymają broszurę informacyjną pt. „Wymogi Wzajemnej Zgodności (cross-compliance)”, która jest już dostępna na stronach internetowych ARiMR.