Konieczna jest zmiana kryteriów dostępu w nowym PROW

Poniżej  prezentujemy  tekst wystąpienia do ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi  Świętokrzyskiej Izby Rolniczej  wraz z sugestią podjęcia pilnych działań w zakresie zmian kryteriów dostępu i przepisów prawnych.
 
Zarząd Świętokrzyskiej Izby Rolniczej realizując wnioski zgłoszone przez Delegatów podczas Wspólnego Posiedzenia Rad Powiatowych w dniu  15 października 2013 roku w Kielcach przesyła  oczekując od  Pana Ministra podjęcia pilnych działań w tematach jak poniżej:
1.Świetokrzyska Izba Rolnicza jest zaskoczona  proponowanymi    w PROW na lata 2014 – 2020 kryteriami dostępu, które mogą uniemożliwić modernizację gospodarstw szczególnie tych  małych i średnich i mogą wpłynąć negatywnie na konkurencyjność  rolnictwa   świętokrzyskiego.
   Planowane działania  PROW powinny uwzględniać dotychczasowe doświadczenia  z realizacji PROW 2007 – 2013  mając  na względzie osiągnięcie wyznaczonego celu tj. konkurencyjności, bezpieczeństwa i suwerenność żywnościową a  także wyrównanie poziomu życia między wsią i miastem.
   Wspólne posiedzenie Rad Powiatowych uważa, że należałoby zabezpieczyć środki finansowe, tak by je skoncentrować na działania, które zapewnią rozwój  i  modernizację wszystkich gospodarstw rolnych, na wsparcie  grup producenckich i skracanie łańcucha żywnościowego.
W działaniu  „Modernizacja gospodarstw rolnych” – proponujemy odstąpienie od powiązania osiągnięcia celu poprawy konkurencyjności gospodarstw rolnych od wzrostu wartości dodanej brutto w gospodarstwie, po pierwsze  jest on  niejasno zdefiniowany  i po drugie  uwarunkowanie uzyskania dofinansowania od wzrostu wartości dodanej brutto w gospodarstwie o 20% będzie w praktyce trudno osiągalne a  niespełnienie  będzie skutkować zwrotem pomocy w zakresie tego działania. Zdaniem wspólnego posiedzenia Rad Powiatowych ŚIR w modernizacji gospodarstw rolnych należy w sposób priorytetowy traktować produkcję zwierzęcą. Dlatego też przy budowie nowych budynków gospodarskich należałoby stworzyć możliwość zakupu stada podstawowego zwierząt gospodarskich i traktować ten zakup jako koszt kwalifikowany.  Należy  ponadto wykreślić obligatoryjny zapis prowadzenia w gospodarstwie  rachunkowości rolnej. Rolnictwo polskie jest zróżnicowane, dlatego też przy wyborze kryteriów przyznawania, jak i podziale środków w tym działaniu powinna zostać zastosowana   regionalizacja.
W działaniu „Premia dla młodych rolników” należy  wielkość ekonomiczną gospodarstwa  zróżnicować uwzględniając średnią powierzchnię gospodarstwa w danym województwie. Nielogicznym jest, by wielkość ta w gospodarstwie  młodego rolnika na starcie działalności rolniczej  była  barierą w dostępie do środków finansowych. Wykreślić zapis,  młody rolnik zobowiązuje się do prowadzenia rachunkowości rolnej. W tym działaniu powinna być uwzględniona każda forma dzierżawy jako nowo utworzone gospodarstwo.
W działaniu  „Restrukturyzacja małych gospodarstw” – zmienić podejście w zakresie  wielkości ekonomicznej gospodarstwa w okresie docelowym i zapis prowadzenia rachunkowości rolnej jako warunku kwalifikowalności.  Szanse gospodarstw  powinny  być równe, tak aby rolnik mógł uzyskać wzrost dochodowości, natomiast w wielu przypadkach nie realne jest, aby gospodarstwo rolne o wielkości ekonomicznej 2 tys. euro doprowadziło swoje gospodarstwo rolne do poziomu 15 tys. euro. Uważamy, że wzrost ekonomicznej  wielkości gospodarstwa do poziomu 20% od stanu wyjściowego będzie najbardziej realny.
W działaniu  „Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych”. Mówiąc o systemie jakości mamy na myśli konkretne i  wymierne korzyści rolników produkujących w danym systemie, inna cena w skupie, artykuły rozpoznawalne przez konsumenta itp. Działanie to będzie  korzystne dla rolników tj. bezpośrednich producentów żywności  pod warunkiem złagodzenia przepisów fiskalnych i sanitarno – epidemiologicznych.  Złagodzenie przepisów jak powyżej ułatwi rolnikom tworzenie małych zakładów przetwórczych na wzór jak w krajach Europy Zachodniej. Nie powinno się wymagać zakładania działalności gospodarczej w momencie składania wniosku   o dofinansowanie  przedsięwzięcia.
W działaniu   „Przetwórstwo i marketing produktów rolnych”, zapewnienie pomocy dla możliwości tworzenia zakładów przetwórczych na bazie gospodarstw zrzeszonych w grupy producentów  i tym samym skrócenie łańcucha żywnościowego pomiędzy producentem żywności a konsumentem. To, że rolnik uruchamia dodatkową działalność pozarolniczą nie powinno być podstawą do jego dyskryminacji lecz dawać szansę uzyskiwania. wartości dodanej.
Działanie „Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich”.  w ramach tego działania powinno się  umożliwić budowę targowisk w miastach powiatowych z  wydzielonymi miejscami dla producentów rolnych sprzedających w ramach sprzedaży bezpośredniej produkty ze swoich gospodarstw. Działanie to powinno zakładać budowę małych ubojni w gminach i powiatach, które mogłyby przyczynić się do skrócenia łańcucha żywnościowego. Uważamy, że do listy beneficjentów działania należy dopisać  osoby prawne, które mogą inwestować w małe targowiska, dziedzictwo kulturowe czy infrastrukturę małej skali. Niepokoi nas brak zdefiniowania  infrastruktury małej skali i czy będą  nią np. przydomowe oczyszczalnie ścieków.
Działanie „Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego   w wyniku klęsk”. Dotychczas pomoc jest przyznawana, gdy zniszczeniu ulegnie co najmniej 30% potencjału rolniczego. Uważamy, że zmiany powinny iść w kierunku obniżenia wysokości szkody w ramach gospodarstwa  z 30% do 20% lub rozdzielenia  produkcji roślinnej od zwierzęcej. Analizując  działanie, priorytet 3 – „Zarzadzanie ryzykiem”    należy uwzględnić wsparcie finansowe   z budżetu UE ubezpieczeń upraw  i zwierząt,  wspomagający system krajowy dotyczący ubezpieczeń upraw rolniczych  i zwierząt o co wielokrotnie  Świętokrzyska Izba Rolnicza wnioskowała.
Działanie „Rolnictwo ekologiczne”. Uważamy, że należy umożliwić prowadzenie na obszarze jednego gospodarstwa produkcję konwencjonalną i ekologiczną różnych upraw. Należy umożliwić przestawianie się gospodarstw na produkcję ekologiczną w całości lub  na części  gospodarstwa.
Działanie „Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej”.  W ostatecznej wersji PROW 2014-2020 powinien się znaleźć katalog usług jakie można świadczyć w ramach tego działania. Działanie to nie powinno powodować takich ograniczeń, które nie pozwalają świadczyć usług na rzecz gospodarstw rolnych.
 2.Świętokrzyska Izba Rolnicza jest zaniepokojona niepodejmowaniem konkretnych działań celem poprawy sytuacji w sektorze produkcji  trzody chlewnej. Powołany przez Pana zespół ekspertów w 2012 r. wytknął problemy o których wszyscy wiemy. W dalszym ciągu nie podejmowane są dalsze doraźne działania, które mogły by rozwiązać tą sytuację. Czekanie na PROW 2014-2020 pogłębia tylko katastrofalną sytuację w  hodowli i produkcji trzody chlewnej. Panie Ministrze, analizując tragiczną sytuację na rynku trzody chlewnej dotyczącej bardzo niskiego pogłowia trzody chlewnej w ostatnich latach oraz dalszym spadkiem zainteresowania tym działem produkcji. Rolnicy negatywnie oceniają obecną sytuację w tej branży, mają nadzieję, że Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi podejmie działania , aby w przyszłym PROW na lata 2014-2020 znalazły się środki na wsparcie  dla producentów trzody chlewnej, a szczególności na rozwój hodowli i chowu. Należy wesprzeć  krajową hodowlę zarodową poprzez dofinansowanie  zakupu loszek hodowlanych należy wesprzeć także małe gospodarstwa rolne utrzymujące hodowlę w małej skali , ponieważ właśnie w tych niewielkich gospodarstwach tkwi bardzo duży potencjał produkcyjny. Należy zmodernizować istniejące budynki, wykorzystując środki z funduszy unijnych oraz  wspierać budowę nowych obiektów inwentarskich. Takimi działaniami możemy koncentrować produkcję bez szkody dla środowiska naturalnego. Naszym zdaniem wniosek ekspertów o budowie obiektów inwentarskich o obsadzie minimum 150 loch dla regionu Polski Południowo-Wschodniej jest zupełnie oderwany od rzeczywistości naszego rolnictwa. Bardzo dobrym atutem jest popyt wewnętrzny na mięso i przetwory wieprzowe.
Rolnicy tych działań nie podejmą jeżeli nie będzie należytej ochrony polskiego rynku przed  niekontrolowanym napływem  mięsa wieprzowego bardzo niskiej jakości po cenach dumpingowych. Należy dążyć do wyrównania dopłat obszarowych dla całej UE, abyśmy mogli konkurować na jednolitym rynku UE.
Bardzo ważną sprawą jest odpowiednia pomoc w tworzeniu spółdzielni,  grup producentów i ich odpowiednie dofinansowanie, z możliwością uzyskania wartości dodanej z uboju , rozbioru i przetwórstwa, tak jak dzieje się u największych potentatów w produkcji trzody chlewnej.
 Ponadto, aby producenci rolni podjęli się działań w kierunku zwiększenia produkcji trzody chlewnej należy zliberalizować  przepisy budowlane, skrócić okres  wydania warunków zabudowy, pozwolenia na budowę.
Podejmowanie się modernizacji istniejących budynków lub budowy nowych obiektów jest drogą przez mękę.  Wymaga się bardzo dużo dokumentów, opinii często nawet tego prawo nie wymaga Przepisy są niejasne i zawiłe i często zależą od dobrej woli urzędników. Wójt, Burmistrz wydający pozwolenie na budowę jest zakładnikiem swych wyborców, nawet niewielki sprzeciw mieszkańców  przeciąga daną sprawę, a nawet niweczy przedsięwzięcie.
Jeżeli nie podejmiemy odpowiednich kroków celem poprawy tej sytuacji, to z eksportera trzody chlewnej staniemy się jej importerem, zrujnujemy kolejną strategiczną gałąź polskiego rolnictwa.
3.Zwracamy się do Pana Ministra o wprowadzenie w PROW na lata 2014-2020 rekompensaty za uwolnienie kwot mlecznych. Nadmieniamy, że rolnicy indywidualni dokupywali brakujące im kwoty. Natomiast rolnicy, którzy odsprzedali swoje kwoty uzyskali rekompensatę. Wnosimy, aby właściciele kwot mlecznych podobnie jak producenci buraków cukrowych, tytoniu i owoców miękkich jako rekompensatę za utracone prawo  do uprawy otrzymali także dodatkowe płatności.
4.W związku z trudną sytuacją cenową na rynku zbóż, zwracamy się z prośbą o podjęcie szybkich i konkretnych działań Rządu   w przedstawionej sprawie. Obecna sytuacja skłania do postawienia istotnego pytania, w jakim zakresie rynek zbożowy będzie w kolejnych latach podlegał drastycznym obniżkom cen zbóż, co miało miejsce w roku bieżącym. Pomimo obniżonej wydajności spowodowanej warunkami pogodowymi (susza i ulewne deszcze) w niezrozumiały sposób nastąpiła obniżka cen skupu prawie o 40% - dotyczy to zbóż oraz rzepaku. Naszym zdaniem spadek ten spowodowany był niekontrolowanym importem zbóż z Ukrainy. Krytycznie odnosimy się również do propozycji cen przedstawionych przez Spółkę Agencji Rynku Rolnego „ELEWARR”, do której dostosowały się podmioty gospodarcze zajmujące się skupem.
Przykładem rozwiązania tego problemu jest prywatyzacja zakładów rolnych w krajach dawnej piętnastki, gdzie właścicielami są organizacje spółdzielcze lub grupy producentów. Dzięki temu pojawia się możliwość organizowania się naszych rolników w grupy producentów i zakup udziałów  firmy ELEWARR celem uzyskania wpływu na kształtowanie się poziomu cen.
 Pogłębiają się niekorzystne dla gospodarstw rolnych relacje cen produktów rolniczych do cen innych towarów. Jednym z podstawowych sposobów opłacalności produkcji rolnej winno być podniesienie interwencyjnej ceny zboża ze 101,31 Euro/1 tonę do 160 Euro/1 tonę. Cena ta uwzględniałaby wówczas koszty produkcji.
Sytuację na rynku rzepaku poprawiłaby z pewnością możliwość przetwarzania go na cele energetyczne. Dlatego też konieczne jest stworzenie uproszczonego systemu przetwarzania surowców rolniczych na cele energetyczne.
System interwencji na rynkach rolnych jest skostniały, niewydolny i nie stabilizuje rynku. Prowadzi to do rezygnacji w następnym roku z danego rodzaju produkcji przez wielu producentów -   z tego powodu mamy częste zachwiania rynku. Koniecznym jest utrzymanie wsparcia dla gospodarstw niskotowarowych. Nic nie wskazuje na to, aby gwałtownie wzrosła powierzchnia gospodarstw, zwłaszcza w południowo-wschodniej części Polski. Gospodarstwa te  przy wzrastającym bezrobociu w naszym rejonie spełniają dużą rolę  ze względu na samozatrudnienie i na samozaopatrzenie, a także tworzą możliwość sprzedaży nadwyżek szczególnie w ramach sprzedaży bezpośredniej.
Należy dążyć do wyrównania dopłat bezpośrednich. Wszystkie państwa Unii Europejskiej powinny mieć jednakowe  a wysokość dopłaty do każdego gospodarstwa rolnego powinna być zależna od uwarunkowań w jakich gospodaruje, a nie od kraju w jakim prowadzi działalność rolniczą.
Polska może być jednym z największych producentów ziemniaka  w Europie. Zainteresowanymi odbiorcami są kraje południowej, południowo-wschodniej i północnej Europy. Dlatego też polscy rolnicy mogliby rozwijać i specjalizować się w produkcji ziemniaka pod warunkiem podjęcia działań stabilizujących ten rynek.
Problemem jest jednak występująca na terenie naszego kraju  Bakterioza Pierścieniowa Ziemniaka,  choroba hamująca sprzedaż na rynek krajowy i na export. Dlatego też niezbędne jest podjęcie przez Resort Rolnictwa kompleksowych  działań w zakresie zwalczania tej choroby na wzór zwalczania choroby Aujeszkyego finansowanego z budżetu  państwa i UE. Dotychczasowe działania  w zwalczaniu  Bakteriozy Pierścieniowej Ziemniaka są mało skuteczne, gdyż  odbywają się kosztem rolnika.
 Występującym problemem zagospodarowania nadwyżek ziemniaków jest również brak zainteresowania przetwarzaniem ich przez gorzelnie – do produkcji spirytusu.
Pomoc państwa w zakresie wspierania rolnictwa nie jest sprzeczna z przepisami Unii Europejskiej. Polityka ta winna być traktowana jako narzędzie realizacji strategicznego planu rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich. Działania zaangażowanych instytucji powinny podlegać koordynacji dotyczących przepływu informacji o doświadczeniach, problemach, dobrych praktykach oraz interpretacjach związanych z pomocą publiczną.
5.Produkty żywnościowe wytworzone przez rolników i przetwórców na bazie lokalnego surowca i lokalnej tradycji mogą stanowić znaczące źródło dochodu w gospodarstwach rolnych,  co przyczyni się do poprawy jakości życia na obszarach wiejskich naszego województwa.  Obecne ograniczenia prawne uniemożliwiają legalną sprzedaż tych produktów w formie przetworzonej. Zwłaszcza wymóg rejestracji działalności gospodarczej jest barierą nie do przebicia dla większości małych przetwórców produktów roślinnych i mieszanych – np. dżemów, konfitur, farszów, pierogów, chleba  a nawet kasz, olejów, nalewek. Jednocześnie sprzedaż z pierwszej ręki produktów przetworzonych zarówno roślinnych jak i zwierzęcych jest prowadzona powszechnie w szarej strefie. Dzieje się tak głównie z przyczyn obawy drobnych producentów przed tym, że nie podołają obowiązkom podatkowym i formalno-prawnym oraz higieniczno-sanitarnym, związanym z legalizacją działalności. Jednocześnie zapotrzebowanie na tego rodzaju naturalną i bardzo smaczną oraz zdrową żywość systematycznie wzrasta, proporcjonalnie do zwiększania się świadomości konsumentów oraz wzrostu zamożności.
Traci na tym budżet państwa , tracą również konsumenci, gdyż niestety zdarzają się nieuczciwi producenci, którzy chcąc szybko uzyskać efekt finansowy stosują nieuczciwą konkurencję podrabiając produkty.  Z kolei jest wielu drobnych producentów, którzy mogliby podjąć się produkcji żywności lokalnej na małą skalę lecz nie chcą tego robić w sposób nielegalny.
Obecnie na Liście produktów tradycyjnych znajduje się ok. 1000 produktów wytwarzanych w dużej części okazjonalnie. Należałoby zastanowić się nad sensem tworzenia takiej listy, czy też organizacji kolejnych konkursów np. „Nasze kulinarne dziedzictwo”, „Smaki gęsiny” i innych lokalnych, skoro nie idą za tym żadne ułatwienia na drodze do legalnej sprzedaży tych produktów. Dlaczego my Polacy mamy zawsze być w tyle Europy, dlaczego u nas zawsze ważniejsi są ci, którzy mają duże pieniądze – duże koncerny a nie nasi producenci dobrej, polskiej żywności, dlaczego konsument polski nie ma możliwości wyboru w sklepie produktów, które chce kupić bo w większości sklepy sprzedają masowe produkty a lokalne są w szarej strefie? Dlaczego właściciel gospodarstwa rolnego z  Niemiec, Włoch, Francji  może sprzedawać swoje produkty legalnie na lokalnych targowiskach  bez uciążliwej kontroli sanitarnej dopuszczającej do sprzedaży i ma mnóstwo kupujących? Sam dba o dobrą jakość produktów bo zaniedbania powodują znikniecie z rynku ze względu na odpowiedzialność prawną.
Proponujemy:
1.Wprowadzić ułatwienia dla producentów żywności tradycyjnej, którzy przetwarzają produkty rolne zagospodarowują swoje produkty, wytworzone w gospodarstwie- stosując ograniczenia ilościowe, tak jak w innych krajach np. na Węgrzech. Jednocześnie produkcja ta powinna być objęta nadzorem sanitarnym w zakresie stosowania zasad Dobrej praktyki higienicznej  i Dobrej praktyki produkcyjnej.
2.Ustalić jednolity zbiór przepisów dla drobnych producentów przetwórców lokalnej żywności w formie instrukcji – tak aby nie przerażała mnogość  przepisów, które należy spełnić, podanych w sposób zrozumiały. Obecnie zdarza się, że różne jednostki inaczej interpretują te same przepisy np. odnośnie obowiązku rejestracji działalności gospodarczej przy działalności MOL.
3.Przepisy europejskie wyraźnie mówią o tym, że kwestie bezpośrednich dostaw winny być uregulowane w prawie krajowym Państw Członkowskich w sposób zapewniający osiągnięcie celów rozporządzenia (WE 852/2004) oraz zapewnić dalsze korzystanie z tradycyjnych metod na każdym z etapów produkcji, przetwarzania dystrybucji żywności.
4.Zmienić podejście służb sanitarnych i weterynaryjnych do drobnych producentów przetwarzanej żywności, szczególnie jeśli chodzi o interpretację przepisów i pomoc w rozpoczynaniu działalności na małą skalę.
Większość świadomych członków naszego społeczeństwa wie, że żywność wysokiej jakości  to w znacznej większości żywność produkowana tradycyjnie, bez konserwantów i chemii, w małych przetwórniach. Skoro mamy tę wiedzę, zróbmy  z niej użytek.
 Pismo podpisał Ryszard Ciźla prezes zarządu ŚIR. Do wiadomości wystąpienie otrzymali Marszałek województwa Świętokrzyskiego Adam Jarubas oraz Krajowa Rada Izb Rolniczych.