Wspólna Polityka Rolna, jedna z najstarszych wspólnych polityk UE, była i jest nadal przedmiotem polemik i uwag krytycznych. Wydatki bowiem na rolnictwo i obszary wiejskie, realizowane za pośrednictwem Sekcji Gwarancji EAGGF, stanowią znaczącą część budżetu unijnego1 i od początku istnienia WPR systematycznie rosną.
W kolejnych dekadach średni roczny poziom wydatków na WPR osiągał w latach
siedemdziesiątych 5 mld euro, w latach osiemdziesiątych – 18 mld euro, w latach
dziewięćdziesiątych – 35 mld euro, a w obecnej Agendzie 2000–2006 – 45 mld
euro2. Według dotychczasowych założeń, wydatki na WPR będą nadal systematycznie
rosły i w 2007 roku przekroczą 45 mld euro. Stanowi to znaczące obciążenie
budżetu unijnego. Wprawdzie budżet rolny zmniejsza swój udział w globalnych
wydatkach UE i z poziomu 70–80% w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych
zmalał obecnie do około 45%, jednak w dalszym ciągu według wielu polityków i
ekonomistów jest to poziom zbyt wysoki.
Z tego m.in. powodu Dyrekcja
Generalna Rolnictwa Komisji Europejskiej w 2002 roku przygotowała propozycje
reformy WPR. Były one modyfikowane i ostatecznie zostały przedstawione w
dokumencie CAP Reform – Presidency Compromise (in agreement with the
Commission)3. Został on przyjęty przez ministrów rolnictwa krajów unijnych na
spotkaniu w Luksemburgu 25–26 czerwca 2003 roku.
GŁÓWNE KIERUNKI
REFORMY WPR
Reforma WPR kładzie nacisk przede wszystkim na
zwiększenie konkurencyjności rolnictwa i gospodarstw rolnych krajów
członkowskich, większą ich orientację rynkową oraz uproszczenie systemu WPR, w
tym rodzajów i form wsparcia gospodarstw rolnych. Rolnictwo – stwierdza się we
wspomnianym dokumencie – jest i pozostanie najważniejszym wyznacznikiem unijnej
tżsamości4. Jednak już w następnym fragmencie stwierdza się, że jeżeli
europejski model rolnictwa ma przetrwać i pomyślnie rozwijać się, musi
pozostawać w harmonii z rolnikami, konsumentami, podatnikami oraz zasadami
międzynarodowymi. Temu celowi służy reforma WPR, która opiera się na sześciu
głównych zasadach:
- likwidacja zależności (decoupling) między
wielkością produkcji a poziomem dopłat bezpośrednich; tylko wybrane formy dopłat
pozostaną związane z wielkością produkcji, zapobiegając jej spadkowi,
-
wprowadzenie warunkowego charakteru dopłat bezpośrednich (cross-compliance),
- zmniejszenie dopłat bezpośrednich dla gospodarstw większych i
przeznaczenie zaoszczędzonych w ten sposób środków na rozwój wsi (modulation),
- wprowadzenie mechanizmu dyscypliny finansowej, gwarantującego, że
budżet rolny proponowany na lata 2007–2013 nie zostanie przekroczony; mechanizm
ten zostanie wprowadzony w 2007 roku na podstawie propozycji KE; w danym roku
budżetowym byłby uruchamiany w sytuacji zagrożenia przekroczenia planowanych
wydatków na WPR (podrozdział 1a budżetu unijnego: Sekcja Gwarancji EAGGF),
powiększonych o rezerwę bezpieczeństwa w wysokości 300 mln euro,
-
wzmocnienie polityki rozwoju wsi poprzez wprowadzenie nowych instrumentów
wsparcia, ukierunkowanych na zwiększenie roli środowiska, jakości i
bezpieczeństwa żywności oraz dobrostanu zwierząt, a także osiąganie
produkcyjnych standardów unijnych,
- zmiana polityki rynkowej
(sektorowej) WPR, w tym zwłaszcza dotyczącej produkcji roślinnej oraz rynku
mleka i ryżu. Zasady te oznaczają istotne odejście od obowiązujących obecnie
rozwiązań. Jest to tym bardziej ważne, że po akcesji będą dotyczyć także
polskiego rolnictwa i wsi.
Likwidacja zależności: produkcja –
dopłaty
Zasada ta oznacza, że poziom dopłat bezpośrednich
nie będzie zależał od tego, co produkuje rolnik. Nastąpi tym samym uwolnienie
poziomu wsparcia otrzymywanego przez pojedynczego farmera od liczby posiadanych
zwierząt czy powierzchni konkretnej uprawy. Proponuje się wprowadzenie jednej
płatności przypadającej na gospodarstwo. Oznacza to likwidację istniejących
obecnie form dopłat bezpośrednich i zastąpienie ich jedną, pojedynczą płatnością
(single farm payment), obliczoną na podstawie historycznego poziomu wsparcia
każdego gospodarstwa unijnego. Ostateczne zmiany w tym względzie nie są tak
radykalne, jak propozycje wcześniejsze. W celu uniknięcia ryzyka zaniechania
przez rolników uprawy ziemi i spadku produkcji każdy kraj członkowski będzie
mógł decydować o pozostawieniu części dopłat powiązanych w dalszym ciągu z
wielkością produkcji.
Dopłaty do produkcji roślinnej będą wynosiły do
25% obecnego poziomu dopłat przypadających na grunty orne. Tym samym oddzielenie
dopłat od wielkości produkcji obejmie do 75% całości płatności obszarowych.
Jeszcze bardziej zredukowano pierwotne propozycje w zakresie dopłat do produkcji
zwierzęcej. W ramach dotychczasowych tzw. premii zwierzęcych możliwe będzie
pozostawienie dotychczasowych dopłat powiązanych z wielkością produkcji:
- sektor bydła – do 100% obecnej premii dla krów mamek i 40%
premii ubojowej albo alternatywnie do 100% premii ubojowej lub do 75% specjalnej
premii wołowej,
- sektor owiec i kóz – do 50% premii specjalnej,
włączając premię dla obszarów o trudnych warunkach gospodarowania (Less Favoured
Area – LFA).
Zlikwidowanie zależności między produkcją a dopłatami
oznacza odejście od wsparcia produktu na rzecz wsparcia producenta (rolnika).
Stanowi logiczną kontynuację polityki zapoczątkowanej reformą WPR w 1992 roku,
zmierzającej do wspierania dochodów rolników, a nie cen lub wzrostu produkcji.
Głównym celem tej zmiany jest stabilizacja dochodów rolników. W efekcie tych
zmian rolnik przy wyborze struktury produkcji, zamiast kierować się wysokością
stawek dopłat do poszczególnych upraw i gatunków zwierząt, uzyskuje swobodę w
podejmowaniu decyzji produkcyjnych zgodnych z rynkowymi oczekiwaniami
konsumentów.
Pojedyncza płatność będzie zawierać obowiązujące obecnie
dopłaty z następujących tytułów: dopłaty bezpośrednie do zbóż, roślin oleistych,
wysokobiałkowych, strączkowych, lnu i konopi na włókno, pszenicy twardej (premia
dodatkowa, alternatywnie: cała lub tylko część), ziemniaków skrobiowych, ryżu,
suszu paszowego (dopłaty dla rolników) oraz premie zwierzęce (alternatywnie:
całość lub część) do produkcji wołowiny, owiec lub kóz i mleka.
Do
płatności pojedynczej nie włączono płatności: dodatkowej dla producentów roślin
wysokobiałkowych (55,57 euro/ha), płatności dla producentów skrobi, suszu
paszowego oraz włókna lnianego i konopnego, tzw. płatności specyficznej dla ryżu
(75 euro/t), oraz w zależności od decyzji danego kraju, części lub całości
premii zwierzęcych. Dopłaty do mleka zostaną zaliczone do pojedynczej płatności
od 2008 roku. Kraje członkowskie mogą przyznać dodatkowe dopłaty w wysokości 10%
płatności pojedynczej wybranym typom gospodarstw, które realizują ważne zadania
związane z ochroną środowiska, jakością żywności lub marketingiem. Nowy system
dopłat zostanie wprowadzony w 2005 roku.
Jeżeli kraj członkowski uzna,
że z uwagi na specyficzne cechy jego rolnictwa niezbędny jest okres przejściowy,
może system pojedynczych płatności wprowadzić dopiero w 2007 roku. Reforma WPR
proponuje uproszczenie systemu bezpośredniego wsparcia dochodów rolniczych
poprzez wprowadzenie pojedynczej płatności dla gospodarstwa. Uproszczenie będzie
istotne zarówno dla administracji, jak i rolników (jeden wniosek, bazujący na
jasnych kryteriach, zamiast wielu).
Rolnik będzie mógł więc
skoncentrować się na poprawie zarządzania gospodarstwem, a nie na wypełnianiu
dokumentów. Dla administracji oznacza to natomiast uproszczenie całego systemu
realizacji płatności, a przede wszystkim ich kontroli. Wszystko to nabiera
szczególnego znaczenia w kontekście poszerzenia UE o nowych członków i
konieczności włączenia ich do systemu wspierania rolnictwa w ramach
WPR.
Warunkowy charakter dopłat (zasada cross-compliance)
Warunkowy charakter dopłat bezpośrednich oznacza, że będą one
uzależnione od zachowania lub przestrzegania przez rolnika zasad dotyczących
środowiska, standardów zdrowotności i bezpieczeństwa żywności, dobrostanu
zwierząt, zdrowia i zawodowych standardów bezpieczeństwa rolników. Związanie
prawa do dopłat z koniecznością przestrzegania powyższych zasad jest
równoznaczne z ukierunkowywaniem rolnictwa na potrzebę wdrażania tzw. dobrych
praktyk rolniczych (good farming practices). Dodatkowe kryteria uprawniające do
dopłat to: utrzymanie ziemi w dobrych warunkach rolniczych (good agricultural
conditions), unikanie zaniedbywania i marginalizacji gruntów rolniczych oraz
udział w zachowaniu krajobrazu wiejskiego. W przypadku nierespektowania przez
rolnika powyższych reguł dopłata będzie obniżana proporcjonalnie do zaniechania,
ryzyka lub szkody.
Nowe instrumenty rozwoju wsi
Reforma WPR zakłada zwiększenie funduszy na rozwój wsi oraz wprowadzenie
nowych schematów pomocowych. Nowe instrumenty są ukierunkowane na działania,
które obecnie nie były dostatecznie wspierane. Dotyczy to przede wszystkim
jakości i bezpieczeństwa żywności, osiągania przez gospodarstwa standardów
przyjętych w dyrektywach unijnych oraz dobrostanu zwierząt. Działania te
prowadzą do trwałego rozwoju rolnictwa, jeszcze bardziej prorynkowo
zorientowanego na jakość. Zmiany zostaną wprowadzone w 2005
roku.
Reforma WPR wprowadza cztery nowe formy pomocy, mające na
celu:
- poprawę jakości żywności – dodatkowe płatności
dla rolników poprawiających jakość żywności oraz jakość procesów produkcyjnych;
możliwe wsparcie przez okres do 5 lat w wysokości do 3 tys. euro na
gospodarstwo,
- wprowadzenie nowych standardów produkcyjnych –
wsparcie dla rolników podejmujących wysiłki na rzecz wdrożenia standardów UE w
zakresie ochrony środowiska, stanu zwierząt i roślin oraz bezpieczeństwa
żywności; wsparcie będzie wypłacane przez okres do 5 lat, w maksymalnej
wysokości do 10 tys. euro rocznie na gospodarstwo, dodatkowo rolnicy mogą
otrzymać do 80% kosztów doradztwa rolniczego, nie więcej jednak niż 1,5 tys.
euro,
- poprawę dobrostanu zwierząt – pomoc ta przewidziana jest
dla rolników, którzy zdecydują się przez okres minimum 5 lat prowadzić dodatkowe
działania poprawiające warunki chowu oraz stan zdrowotny zwierząt ponad zwykłe
zasady dobrej praktyki zwierzęcej (good animal husbandry practice); możliwy do
uzyskania roczny poziom wsparcia będzie oparty na dodatkowych kosztach
ponoszonych przez rolnika i nie może przekroczyć 500 euro na jednostkę
zwierzęcia,
- wsparcie dla młodych rolników – reforma zakłada
dodatkowe wsparcie finansowe dla inwestycji realizowanych przez młodych
rolników. Wszystkie nowe instrumenty wskazują na wzmocnienie w zreformowanej WPR
działań na rzecz poprawy warunków pracy w rolnictwie oraz jakości i
bezpieczeństwa żywnościowego. Kierunek ten uzyskuje wyraźny priorytet w
przedsięwzięciach unijnych oraz w dodatkowych funduszach kierowanych na te
cele.
System Doradztwa Rolniczego
Dążąc do
zapewnienia przejrzystości w wydatkach finansowych WPR oraz wspierając rolników
w budowie nowoczesnego rolnictwa, Unia Europejska ustanowi i będzie
dofinansowywać system doradztwa dla rolników. System Doradztwa Rolniczego (Farm
Advisory System – FAS) będzie obejmował inwentaryzację i ewidencję wszystkich
strumieni i procesów materiałowych na poziomie gospodarstwa, uznanych za
związane (relewantne) z przyjętymi obecnie priorytetami WPR (środowisko,
bezpieczeństwo żywności, dobrostan zwierząt). Wsparcie to przewidziane jest w
ramach środków na rozwój wsi. Do 2006 roku wprowadzenie systemu będzie miało
charakter fakultatywny. Od 2007 roku każdy kraj będzie zobowiązany system
zorganizować i postawić do dyspozycji rolnika, natomiast udział rolnika będzie
dobrowolny. W 2010 roku na podstawie doświadczeń i raportu KE podjęta zostanie
decyzja co do obowiązkowego charakteru systemu FAS dla
rolników.
DOPŁATY BEZPOŚREDNIE
Dopłaty
bezpośrednie do rolnictwa unijnego zostały wprowadzone w roku 1992, a w obecnej
postaci zostały rozwinięte w ramach dokumentu zwanego Agenda 20006. Były i są tą
formą wsparcia, która z uwagi na swój udział budżecie UE zawsze wywoływała
najwięcej kontrowersji i emocji. Podstawową jej funkcją jest wsparcie dochodów
rolniczych farmerów w następstwie obniżenia się cen rolnych. Główne propozycje
zmian systemu dopłat bezpośrednich są następujące:
- odejście od systemu
dopłat do produkcji na rzecz systemu dopłat za jakość żywności, zgodność z
normami środowiska, dobrostan zwierząt oraz bezpieczeństwo działalności
rolniczej (w polu i zagrodzie),
- wprowadzenie dopłaty jednorazowej
obliczonej na bazie dopłat z lat 2000–2002,
- stopniowa redukcja dopłat
w latach 2005–2013,
- wprowadzenie dwóch przedziałów redukcji dopłat do
roku 2013: do 5 tys. euro i powyżej 5 tys. euro rocznej pomocy na gospodarstwo,
- przeznaczenie zaoszczędzonych środków na rozwój wsi. W wyniku reformy
WPR dopłaty bezpośrednie do gospodarstw większych, otrzymujących powyżej 5 tys.
euro pomocy rocznie, będą zredukowane według następującego
harmonogramu:
2005 r. – redukcja o 3%,
2006 r. – redukcja o 4%,
2007 r. – redukcja o 5%,
lata 2008-2013 – redukcja o 5%.
Redukcja
dopłat o 5% pozwoli zaoszczędzić i przeznaczyć dodatkowo na rozwój wsi około 1,2
mld euro rocznie. Zakłada się, że kraj członkowski mógłby zatrzymać 1%
zaoszczędzonych środków. Reszta będzie alokowana na szczeblu Wspólnoty pomiędzy
kraje członkowskie w oparciu o trzy kryteria:
- powierzchnia użytków
rolnych,
-zatrudnienie w rolnictwie,
- poziom PKB na 1 osobę
(według siły nabycia).
Przewiduje się, że zgodnie z tymi kryteriami
każdy kraj członkowski otrzyma ostatecznie przynajmniej 80% funduszów powstałych
z oszczędności na dopłatach w tym kraju. Redukcja nie będzie dotyczyła krajów
przystępujących do UE, do czasu, gdy dopłaty nie osiągną w nich poziomu
unijnego. Z redukcji dopłat zostały wyłączone także unijne gospodarstwa
otrzymujące do 5 tys. euro pomocy rocznie oraz wszystkie gospodarstwa położone w
tzw. regionach peryferyjnych.
Należy podkreślić, że zakres proponowanej
redukcji dopłat jest ostatecznie znacznie mniejszy niż przyjmowały propozycje
wcześniejsze. Zakładały one bazową redukcję dopłat o 19% do roku 2012 w grupie
gospodarstw otrzymujących powyżej 50 tys. euro dopłat rocznie i 12,5% w grupie
otrzymującej od 5 tys. do 50 tys. euro.
W miejsce proponowanej wcześniej
głębszej redukcji dopłat reforma wprowadza mechanizm dyscypliny finansowej
(financial discipline mechanism), gwarantujący utrzymanie budżetu WPR na
zakładanym poziomie. Przyjęty zgodnie z powyższymi zasadami maksymalny poziom
dopłat dla rolnictwa 15 krajów unijnych wyniesie łącznie w 2005 roku 26,527 mln
euro i począwszy od 2006 roku pozostanie na stałej wysokości 30,657 mln
euro.
RYNKI ROLNE
Zboża
Rynek zbóż to jeden z najważniejszych rynków branżowych Unii. Kraje UE,
będące ważnym eksporterem zbóż, przyjęły, że regulacje unijne powinny być
zbliżone do zasad funkcjonowania rynku światowego. Reforma WPR dla tego rynku
nie poszła jednak tak daleko, jak pierwotne propozycje. Zakłada się
pozostawienie bieżącej ceny interwencyjnej zboża (pierwotna propozycja mówiła o
obniżeniu jej o 5% od roku 2004/05, do 95,35 euro/t). Także zakładana likwidacja
sezonowej korekty miesięcznych wzrostów tej ceny została jedynie ograniczona do
mniejszej dynamiki wzrostu (50%). Nie wzrośnie natomiast, jak pierwotnie
proponowano, dopłata kompensacyjna (bezpośrednia) dla zbóż i pokrewnych upraw
roślinnych z 63 euro/t do 66 euro/ t (wliczona do dopłaty jednorazowej). Kwota
ta pozostanie na poziomie bazowym – 63 euro/t. Przewiduje się – co będzie
istotne dla polskiego rolnictwa – wyłączenie żyta z unijnego systemu interwencji
rynkowej.
Prognozy zapowiadają dalszą strukturalną nierównowagę na rynku
tego produktu i wyłączenie żyta z interwencji pozwoli uniknąć zwiększania jego
zapasów. Jeżeli producenci przestawią się na inne gatunki zbóż, np. jęczmień,
pozostaną beneficjentami systemu interwencji UE. Reforma wprowadza dodatkowy
instrument dla krajów-producentów żyta. Jeżeli stanowi ono (średnio w latach
2000–2002) minimum 5% krajowej produkcji zbóż i 50% łącznej produkcji zbóż UE,
wówczas środki pochodzące ze zmniejszenia dopłat bezpośrednich w 90% wracają do
danego kraju (w pozostałych krajach w 80%). Oznacza to, że 10 punktów
procentowych tych środków UE przeznacza na regiony produkujące żyto.
Pozostanie natomiast dopłata do produkcji pszenicy twardej. W regionach
tradycyjnej jej uprawy będzie ona niezależna od wielkości produkcji9, czyli
zostanie włączona do pojedynczej dopłaty i wyniesie w kolejnych latach: 2004 –
313 euro/ha, 2005 – 291 euro/ha i od 2006 – 285 euro/ha. W pozostałych regionach
uprawy tej pszenicy obecna dopłata w wysokości 139,5 euro/ha będzie przez okres
trzech lat począwszy od 2004 roku stopniowo eliminowana. Proponuje się także
wprowadzenie dodatkowej premii za jakość ziarna dla producentów pszenicy
twardej, wykorzystywanej w produkcji semoliny i makaronów, w regionach
tradycyjnej jej uprawy, w wysokości 40 euro/ha.
Oleiste
Reforma nie przewiduje specyficznych instrumentów wsparcia producentów roślin oleistych. Otrzymają oni podstawową stawkę dopłaty bezpośredniej w wysokości 63 euro/t.
Rośliny wysokobiałkowe
Zakłada się
utrzymanie bieżącego wsparcia na poziomie 9,5 euro/t oraz konwersję innych
dopłat w postaci specyficznej płatności obszarowej w wysokości 55,57 euro/ha w
relacji do nowej powierzchni gwarantowanej (Maximum Guaranteed Area – MGA) na
poziomie 1,4 mln ha.
Uprawy energetyczne
Reforma WPR przewiduje wsparcie upraw roślin energetycznych w wysokości 45 euro/ha. Gwarantowana powierzchnia tych upraw objęta dofinansowaniem wynosi 1,5 mln ha. Pomoc będzie przysługiwać wyłącznie na powierzchnie objęte umowami kontraktacyjnymi z zakładami przetwórczymi. Po 5 latach obowiązywania tego mechanizmu KE przedstawi Radzie raport z propozycjami dalszych działań.
Ryż
Reforma zakłada zbliżenie regulacji unijnych w tym sektorze do rozwiązań
rynku światowego, w tym poprawę jego konkurencyjności. Komisja proponuje w
pierwszej kolejności obniżenie obecnej ceny interwencyjnej o 50%, z 298,35 do
150 euro/t w sezonie 2004/5. Poziom interwencji zostanie ograniczony do 75 tys.
t rocznie. Inne zasadnicze zmiany to:
- wprowadzenie płatności
kompensacyjnych dla producentów w wysokości 177 euro/t (w miejsce obowiązującej
dopłaty bezpośredniej w wysokości 52,65 euro/t), w tym 75 euro/t jako tzw.
płatność specyficzna (blue box) oraz 102 euro/t włączone do płatności
pojedynczej,
- zmniejszenie maksymalnej gwarantowanej powierzchni (MGA)
uprawy ryżu do średniej w latach 1999–2001 lub aktualnej, zależnie od tego,
która jest niższa. Reforma upoważnia także KE do otwarcia negocjacji w ramach
WTO w sprawie modyfikacji regulacji obowiązujących na tym rynku.
Skrobia ziemniaczana
Główna zmiana zgodnie z zasadą decoupling dotyczy podziału obowiązujących płatności bezpośrednich na uzależnione od wielkości produkcji (60% dopłaty) i nie mające z nią związku (40% dopłaty). Wcześniejsze propozycje zakładały podział płatności na dwie grupy w proporcji po 50%. Ponadto zakłada się utrzymanie ceny minimalnej ziemniaków skrobiowych i refundację dla produkcji skrobi.
Susz paszowy
Podobnie jak w wypadku skrobi ziemniaczanej, przyjęto tu podział obowiązujących płatności bezpośrednich na uzależnione od wielkości produkcji i nie mające związku z produkcją. Dopłata dla farmerów została zaliczona do płatności pojedynczej. Dopłatę dla producentów suszu paszowego w roku 2004/05 ustalono na 33 euro/t. Dodatkowo przewiduje się pomoc dla farmerów połączoną z gwarancją jakości dostarczanego produktu (National Guaranteed Quantities – NGQ). Przyjmuje się, że 2008 roku KE przedstawi raport z funkcjonowania rynku suszu paszowego z ewentualnymi propozycjami zmian.
Orzechy
W zakresie produkcji orzechów proponuje się następujące zmiany: producenci orzechów będą otrzymywać roczne dopłaty w wysokości 120,75 euro/ha, nowe formy wsparcia nie dotyczą powierzchni objętych planami operacyjnymi poprawy marketingu i jakości, realizowanymi przez grupy producentów orzechów, maksymalna gwarantowana powierzchnia uprawy orzechów wynosi 800 tys. ha. Kraje członkowskie zostały upoważnione do podziału krajowej powierzchni gwarantowanej pomiędzy różne rodzaje orzechów.
Mleko i przetwory
Głównym celem reformy mleczarstwa jest z jednej strony zapewnienie możliwości
rozwoju sektora zgodnego z priorytetami i popytem rynkowym na wyroby mleczne, a
z drugiej uniknięcie znacznych perturbacji i zmian strukturalnych tego rynku w
krajach członkowskich. Pierwotne propozycje reformy WPR zmierzały w
następujących kierunkach: ścisłego włączenia reformy mleczarstwa do reformy
całej WPR oraz wdrożenia zasady dynamicznie rosnących kwot mlecznych w
połączeniu z redukcją cen interwencyjnych i odpowiednimi płatnościami
rekompensacyjnymi dla gospodarstw mlecznych. Na szczycie w Luksemburgu dokonano
rewizji tych propozycji i w efekcie reforma zakłada następujące zmiany:
- przyśpieszenie o rok reformy rynku mleka i nabiału (od 2004 roku),
- kwoty mleczne będą obowiązywać do 2014/15 roku (zgodnie z obecnie
obowiązującymi regulacjami są one ważne do 2008 roku),
- zniesione
zostaną ceny kierunkowe (docelowe) mleka,
- cena interwencyjnego skupu
masła zostanie obniżona o 25% (o 7% rocznie w latach 2004–2006 i o 4% w 2007
roku),
- cena interwencyjnego skupu mleka odtłuszczonego (SMP) zostanie
obniżona o 15% (5% rocznie w latach 2004–2006),
- interwencyjny skup
masła zostanie ograniczony do 70 tys. t w 2004 roku i stopniowo zmniejszany do
30 tys. t w 2007 roku,
- poziom rekompensat mlecznych został ustalony na
11,81 euro/t w 2004 roku, 23,65 euro w 2005 roku i 35,5 euro w roku 2006 i
następnych, Mleczarstwo zostanie objęte pojedynczymi płatnościami dopiero
wówczas, gdy zakończy się reforma tego sektora, aczkolwiek kraje członkowskie
mogą podjąć decyzję o wprowadzeniu nowego systemu wcześniej. Reforma nie zakłada
natomiast proponowanego wcześniej stopniowego zwiększania kwot mlecznych. Zmiany
te są istotne dla polskich gospodarstw z uwagi na znaczenie mleczarstwa w
strukturze produkcji rolnej w naszym kraju.
Wołowina
Reforma rynku wołowiny dotyczy zwłaszcza zniesienia zależności poziomu
wsparcia od wielkości produkcji. Zakres likwidacji tej zależności został
pozostawiony do decyzji kraju członkowskiego. Wprowadza się także inne zmiany,
które:
- wzmacniają zależność otrzymania płatności od jakości
zagospodarowania powierzchni paszowej (zasada cross-compliance),
-
wzmacniają wsparcie przez II filar WPR dla przyjaznych w stosunku do środowiska
metod produkcji wołowiny,
- uzależniają subsydia eksportowe dla żywych
zwierząt od spełnienia odpowiednich warunków związanych z dobrostanem
transportowanych zwierząt. Wprowadzono również konieczność utrzymania terenów
zaliczonych do końca 2002 roku do stałych pastwisk w zgodzie z zasadami dobrej
praktyki rolniczej (Good Farming Practice – GFP).
Ugorowanie
Obecne regulacje nakładają na gospodarstwa produkujące powyżej 92 t zbóż
rocznie obowiązek ugorowania 10% gruntów ornych. Reforma WPR upoważnia Radę
Europy do wprowadzenia na wniosek Komisji obowiązku dalszego ugorowania, zgodnie
z historycznymi zasadami, dla producentów zbóż i oleistych. W tej formie
ugorowanie jest traktowane jako elastyczny instrument kontrolowania produkcji.
Obowiązek ugorowania jest jednak niezależny od kwoty otrzymywanych dopłat. Może
dotyczyć wyłącznie działek nie mniejszych niż 0,1 ha i o szerokości 10 m (w
wybranych regionach zgodnie z decyzją kraju członkowskiego minimalna szerokość
może wynosić 5 m).
SKUTKI REFORMY
Ostateczny
kształt reformy WPR jest zgodny z głównymi elementami wcześniejszych propozycji
KE. Należy jednak zauważyć dość znaczny zakres ich modyfikacji, obejmujący
ograniczenie pierwotnych propozycji obniżenia poziomu dopłat bezpośrednich.
Reforma realizuje podstawową zasadę oddzielenia wysokości dopłat od wielkości
produkcji. Jej skutkiem powinno być lepsze dostosowanie produkcji do potrzeb
rynkowych Wspólnoty i ograniczenie tym samym wydatków na interwencje i
zagospodarowanie nadwyżek produkcyjnych. Pozytywnie należy także ocenić
zwiększenie środków na rozwój wsi oraz poprawę warunków produkcyjnych i
zdrowotnych w rolnictwie.
Do ważnych zmian należy również wprowadzenie
mechanizmu dyscypliny finansowej do budżetu WPR. Ograniczy to krytykę samego
systemu WPR oraz ułatwi rozmowy na temat liberalizacji światowego handlu
rolno-żywnościowego na forum WTO. Reforma budzi także pewne wątpliwości. Dotyczą
one m.in. sposobu dochodzenia nowych krajów UE do poziomu dopłat bezpośrednich
obecnych krajów członkowskich, sposobów wdrażania standardów produkcyjnych
(zasada cross-compliance) czy potrzeby ustanowienia okresów przejściowych w celu
stworzenia warunków osiągnięcia tych standardów przez gospodarstwa nowych krajów
Wspólnoty.
Dodatkowo dla polskiego rolnictwa istotne jest wyłączenie
żyta z unijnego systemu interwencji ze względu na znaczenie tej uprawy w naszym
kraju. Przewiduje się, że reforma WPR będzie miała stosunkowo umiarkowany wpływ
na obecne rolnictwo unijne. Przy założeniu realizacji reformy w obecnym
kształcie, dochody rolników w przeliczeniu na osobę pełnozatrudnioną wzrosną w
latach 2001–2009 o 8,5%, natomiast w wypadku kontynuowania dotychczasowej
polityki rolnej wzrosłyby o 8,6%. Po krótkim okresowym spadku (lata 2004–2006)
cen zbóż, mięsa i mleka, dochody rolnicze, głównie dzięki zwyżce cen zbóż i
mięsa, w drugiej połowie obecnej dekady wzrosną.
Reforma będzie miała
zróżnicowany wpływ na sytuację finansową poszczególnych gałęzi produkcji rolnej.
W stosunku do prognoz zawartych w Agendzie 2000 wpływy pieniężne (dochody
rynkowe i dopłaty bezpośrednie) zwiększą się w sektorze mięsnym, zmaleją
natomiast w produkcji mleka i roślin oleistych. Bardziej pozytywny wpływ na
dochody rolnicze będzie miała reforma WPR w nowych krajach członkowskich. W 2009
roku dochody rynkowe rolników w tych krajach, jak się przewiduje, wzrosną o 17%
w stosunku do poziomu roku 2002. Jeżeli uwzględnimy dodatkowo wpływy z rosnących
stopniowo dopłat bezpośrednich oraz z funduszy II filaru WPR, dochody te w
analizowanych okresie zwiększą się o ponad 45%10.
Źródło: Biuletyn
Informacyjny ARR nr 8 (146) Lipiec 2003
.png)
Zaloguj przez Facebook
