Funkcjonowanie rejestracji i ochrony prawnej odmian po akcesji Polski do UE

Rejestracja odmian

W Polsce rejestracja odmian roślin uprawnych prowadzona jest zgodnie z powszechnie przyjętą procedurą, nie odbiegającą od obecnie stosowanej w poszczególnych krajach UE. Odmiany roślin rolniczych i warzywnych wpisywane do krajowych rejestrów poszczególnych państw członkowskich są obligatoryjnie wprowadzane odpowiednio do wspólnotowych katalogów roślin rolniczych i warzywnych. Dodatkowo, w niektórych krajach członkowskich prowadzone są rejestry roślin sadowniczych.

Po akcesji, w obrocie, na terenie Rzeczpospolitej Polskiej będzie mógł znajdować się materiał siewny wszystkich odmian wpisanych do wspólnotowych katalogów roślin rolniczych i warzywnych.

Z chwilą uzyskania członkostwa procedura rejestracji odmian roślin uprawnych nie ulegnie zmianie. Odmiany zarejestrowane w Polsce, wpisywane będą do wspólnotowych katalogów na 10 lat z możliwością przedłużenia wpisu. W przypadku tzw. odmian selekcjonowanych przewidziano ustawową możliwość ich obecności w rejestrze krajowym przez 5 lat, licząc od daty akcesji.

Wpisanie do wspólnotowego katalogu odmian krajowych, umożliwi polskim hodowcom i firmom nasiennym wprowadzenie ich do uprawy w innych krajach członkowskich. Z drugiej strony należy liczyć się z napływem odmian zagranicznych wpisanych do wspólnotowego katalogu, nie zawsze przydatnych do naszych warunków klimatyczno - glebowych.

Niezbędnym staje się szybkie rozszerzenie i utrwalenie tworzonego systemu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) i doradztwa odmianowego, które będą spełniać rolę regulatora dopływu odmian najbardziej przydatnych do uprawy w naszym kraju (zarówno krajowych jak i zagranicznych). Podobne rozwiązania w zakresie kontroli rekomendacji odmian do uprawy funkcjonują w krajach członkowskich .

Pomimo istnienia wspólnotowych katalogów, w uprawie roślin rolniczych w poszczególnych krajach znajduje się 80 - 90% odmian z krajowych rejestrów. Dotyczy to zwłaszcza dużych krajów o zróżnicowanych warunkach glebowo-klimatycznych, jak Niemcy, Francja.

W przypadku roślin warzywnych ranga rejestru krajowego będzie mniejsza.

Przewiduje się podwyższenie opłat rejestrowych i zbliżenie ich do poziomu obowiązującego w krajach (JE. Obecny zakres badań i doświadczeń odmianowych oraz procedura rejestrowa realizowana przez COBORU nie odbiegają od stosowanych w krajach UE.

Ochrona prawna odmian

Po przystąpieniu Polski do UE hodowcy odmian będą mieli do dyspozycji dwie możliwości ochrony prawnej odmiany :

• krajowy system wyłącznego prawa do odmiany, obowiązujący na terenie danego kraju, oparty na konwencji Międzynarodowego Związku ds. Ochrony Nowych Odmian Roślin (UPOV) i dostosowanego do niej krajowego ustawodawstwa,
• od 1995 roku funkcjonujący unijny system wyłącznego prawa do odmiany, administrowany przez Unijne Biuro ds. Odmian Roślin (CPVO), na obszarze wszystkich krajów UE.

Wspólnotowe prawo do odmiany ma charakter nadrzędny w stosunku do prawa krajowego, tj. prawo ochrony odmiany przyznane w poszczególnych państwach wygasa z chwilą, gdy przyznano odmianie wspólnotowe prawo do ochrony.

O przyznaniu wspólnotowego prawa do odmiany mogą ubiegać się zarówno kraje członkowskie jak i trzecie. Już obecnie około 20 odmian polskiej hodowli chronionych jest na poziomie unijnym. Hodowcy polscy będą mogli chronić odmiany na poziomie krajowym lub unijnym, których materiał siewny w momencie akcesji nie był dłużej w obrocie niż 4 lata. Wybór ochrony odmiany przez hodowcę zależeć będzie od jej potencjalnej przydatności do uprawy na rynkach zagranicznych. Odmiany odnoszące sukcesy rynkowe jednocześnie w wielu krajach, korzystniej będzie chronić na poziomie unijnym.

Wydaje się, że największe znaczenie ochrona prawna będzie miała w grupie roślin ozdobnych oraz w tych gatunkach roślin, które mają duże znaczenie w warunkach polskich.

Reasumując, po akcesji przewiduje się pełne otwarcie procedur krajowych w zakresie rejestracji i ochrony prawnej, szeroką współpracę w zakresie badań urzędowych OWT, badań tożsamości i czystości odmianowej oraz hodowli zachowawczej, kwalifikacji i produkcji nasiennej.

Przygotowanie opracowania: Departament Produkcji Roślinnej MRiRW (te.- 623-21-51).