Stop korupcji gruntami?

Już wkrótce komisja rolnictwa zapozna się z efektami pracy komisji „Przyjazne Państwo”, która pod przewodnictwem posła Janusza Palikota przygotowała projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (druk nr 1423). Projektowana zmiana przewiduje, że Agencja Nieruchomości Rolnych zostanie pozbawiona przywileju stosowania ustawowego prawa odkupu, a osoby, które kupiły takie nieruchomości z zasobów Agencji Nieruchomości Rolnych staną się ich pełnoprawnymi właścicielami.

Jeszcze dziś Agencji przysługuje z mocy prawa, prawo odkupu nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa w okresie 5 lat, licząc od dnia jej nabycia od Agencji, z wyjątkiem nieruchomości położonych w granicach specjalnych stref ekonomicznych. Prawo odkupu obciążające nieruchomość stanowi przeszkodę w swobodne inwestowanie w nieruchomość, z uwagi na fakt, że w przypadku zbywania nieruchomości Skarb Państwa może skorzystać z prawa odkupu, bez obowiązku zwrotu poniesionych nakładów.
Obecnie w związku z brakiem jakichkolwiek wytycznych co do stosowania prawa odkupu decyzja o zastosowaniu tego uprawnienia jest czysto arbitralnym i uznaniowym zachowaniem pracowników ANR. Okoliczność taka prowadzi do nadużyć na szkodę praw obywateli i przedsiębiorców. Z tego samego też powodu przepis ten jest korupcjogenny. Dalsze istnienie prawa odkupu wprowadza jedynie niepewność i obawę przed ponoszeniem przez 5 lat nakładów na nabyte od ANR nieruchomości. Przez 5 lat od nabycia nieruchomości od ANR może ona zostać bez żadnego powodu odkupiona, po tej samej cenie po jakiej ANR sprzedała nieruchomość (bez względu na to czy odkupywana nieruchomość będzie w posiadaniu tej samej osoby, która kupiła ją od Agencji czy też będzie miała już zupełnie innego właściciela, który kupił ją po zupełnie innej cenie).
Kupujący nie mają możliwości określenia ewentualnej ceny odkupu zabieranej im nieruchomości. Co więcej,  przysługujące Agencji prawo odkupu narzucane jest kupującym od ANR jednostronnie bez brania pod uwagę czy zamierzają oni w ogóle sprzedać swoją nieruchomość, czy też w żadnej mierze o tym nie myślą, ponieważ wiążą z nią swoje plany życiowe. Nie ma też możliwości aby kupić od ANR nieruchomość, co do której Agencja nie zapewni sobie prawa odkupu i na okres 5 lat nie wpisze tego prawa do księgi wieczystej prowadzonej dla danej nieruchomości. Jest to więc element nie podlegający w żadnej mierze dyskusji.
Autorzy projektu konkludują: „Prawo odkupu przysługujące ANR i wpisane na 5 lat od daty zakupu nieruchomości do księgi wieczystej w sposób oczywisty ogranicza prawo własności. Prawo odkupu będące czynnością zależną tylko i wyłącznie od woli ANR rażąco narusza konstytucyjne normy związane z ochroną prawa własności jak i zasadę swobody umów stawiając kupujących na pozycji podmiotu nie mogącego swobodnie decydować o treści umowy”.
Jakich korzyści można zatem spodziewać się po wejściu w życie projektowanych zmian? Przede wszystkim chodzi o to, że  Agencja Nieruchomości Rolnych zostanie pozbawiona przywileju stosowania ustawowego prawa odkupu, a osoby, które kupiły takie nieruchomości z zasobów Agencji Nieruchomości Rolnych staną się ich pełnoprawnymi
właścicielami. Ustanie też stan niepewności co do przysługującego właścicielowi prawa skutkujący obawami przed ponoszeniem przez 5 lat nakładów na nabyte od ANR nieruchomości. Uwolnione od ustawowego prawa odkupu nieruchomości będą mogły się też stać podstawą do zaciągania kredytów na rozwój gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw, gdyż
obecnie banki nie przyjmują zabezpieczenia hipotecznego na gruntach obciążonych prawem odkupu. Odebranie Agencji Nieruchomości Rolnych prawa odkupu spowoduje też wzrost zainteresowania nabywaniem gruntów od Agencji, które w ostatnim okresie osłabło z uwagi m. in. na treść art. 29 ust. 5 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu
Państwa.Wprowadzenie projektowanych zmian spowoduje też  zmniejszenie ograniczeń w zakresie obrotu nieruchomościami. Można się spodziewać, że zwiększy się także skala oraz wartość inwestycji na nieruchomościach nabywanych od Agencji.
W odniesieniu do nieruchomości rolnych, pomimo zlikwidowania prawa odkupu, Skarbowi Państwa nadal będzie przysługiwać prawo pierwokupu i prawo wykupu z ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Tym samym nawet w przypadku, w którym Agencja nie skorzysta z zamieszczenia w umowie prawa odkupu, interesy Skarbu Państwa zabezpieczone są przez dwie wyżej wymienione instytucje.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż latach 2003-2007 Agencja zawarła około 66 tys. umów, sprzedając ponad 527 tys. ha. W tym okresie Agencja skorzystała z prawa odkupu w 70 przypadkach i dotyczyło to około 1,2 tys. ha, co stanowi dwa promile wielkości sprzedaży. A za tym z uwagi na fakt, iż jest to zjawisko marginalne nie powinno mieć wpływu na dochody budżetowe, przekazywane przez Agencję.