Prawo sobie, uczelnie sobie

Prawie 1000 skarg na sposób wypłacania stypendiów wpłynęło do Parlamentu Studentów Rzeczpospolitej Polskiej od jesieni ubiegłego roku. Wówczas faktycznie zaczęto stosować przepisy znowelizowanej ustawy o szkolnictwie wyższym, dotyczące pomocy materialnej dla studentów. Okazuje się jednak, że uczelnie są na bakier z nowym prawem.

Szkoły wyższe, zwłaszcza w przypadku studentów zaocznych i wieczorowych, którzy zyskali prawo do pomocy, bardzo często uzależniają wypłatę stypendium od... decyzji o skorzystaniu z dodatkowo oferowanych zajęć. Takie działanie jest niezgodne z prawem – wyjaśnia Teresa Bader z Departamentu Szkolnictwa Wyższego w Ministerstwie Edukacji Narodowej i Sportu. Niedopuszczalne jest wymaganie od studenta zarówno w trakcie składania wniosku, jak i po podjęciu decyzji w sprawie przyznania świadczenia, zadeklarowania udziału w dodatkowych zajęciach.

Stypendium nie może być również wypłacane w formie rzeczowej. Student może wyrazić zgodę na zaliczanie stypendium na poczet czesnego lub innych zobowiązań, ale nie wcześniej niż po otrzymaniu decyzji przyznającej świadczenie – podkreśla Teresa Bader.

Najwięcej kontrowersji wzbudziła jednak decyzja rektora Uniwersytetu Śląskiego, prof. Janusza Janeczka. Zgodnie z jego zarządzeniem z 14 września ub.r., w roku akademickim 2004/2005 zawieszono wypłacanie stypendium za wyniki w nauce z powodu nieterminowego dokonania opłat za studia. Po gwałtownym proteście studentów i oficjalnej opinii MENiS, 16 lutego rektor w końcu uchylił ten przepis.

Zdaniem ministerstwa uczelnia nie może praktykować zawieszania wypłat stypendiów studentom, którzy nieterminowo wywiązują się z zobowiązań finansowych wobec uczelni, a zapisywanie takich ograniczeń w uczelnianych regulaminach dotyczących przyznawania pomocy materialnej jest niezgodne z prawem. Zgodnie z obietnicą rektora „pokrzywdzeni” otrzymali zaległe stypendia, ale bez naliczenia odsetek karnych. – wyjaśnia Marcin Chałupka, dyrektor Biura Prawnego PSRP. Być może uda się wpisać obowiązek naliczania odsetek ze strony uczelni do nowej ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Póki co próby te są nieskuteczne.

Ostatnio jednak coraz więcej skarg wpływa na wysokość stypendiów. W grudniu 2004 roku przyznano mi stypendium naukowe w wysokości 600 zł – wyjaśnia studentka Społecznej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi. W kwietniu dowiedziałam się, że wysokość stypendium zostanie zmniejszona o 200 zł z wyrównaniem od marca. W efekcie w kwietniu otrzymałam tylko 200 zł. Dostaliśmy zbyt małą dotację z MENiS i nie stać nas na wypłacanie stypendiów w pierwotnie ustalonej wysokości – wyjaśnia WSPiZ.

Prawdą jest, że zwiększono grupę uprawnionych studentów, ale miały za tym iść dodatkowe środki – wyjaśnia Marcin Chałupka. Zgodnie z ubiegłoroczną nowelizacją ustawy prawo do stypendiów zyskali również studenci studiów zaocznych i wieczorowych oraz uczelni niepublicznych. „GP” zadała pytanie ministerstwu, czy uczelnie mają prawo obniżyć wysokość stypendiów przyznawanych decyzją administracyjną na 10 miesięcy, ale jeszcze nie otrzymała odpowiedzi.

PSRP nie uzyskał też informacji, czy MENiS przewidziało odpowiednie środki. Póki co wszystkim studentom, którym obniżono stypendium, proponuję wystąpić do dziekana na piśmie o wydanie decyzji w trybie k.p.a. w sprawie stypendium, za potwierdzeniem odbioru – dodaje Marcin Chałupka. Uczelnie jednak stosowną decyzję wydają niechętnie.

Stypendium w trybie kodeksu postępowania administracyjnego

Większość uczelni po prostu informuje studentów o tym, że otrzymali stypendium naukowe. Wszystko odbywa się bez zbędnych formalności. Tymczasem zgodnie z ustawą o szkolnictwie wyższym do decyzji podjętych przez organ uczelni w indywidualnych sprawach studenckich, a taką jest przyznanie stypendium naukowego, stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z interpretacją MENiS, akt indywidualny, a takim jest decyzja w sprawie przyznania stypendium, powinien zapaść w trybie i formie zapewniającej studentowi gwarancje procesowe przewidziane w k.p.a.