O ustawie górskiej

Projekt nowej ustawy górskiej był tematem seminarium naukowego odbywającego się 15 maja br. na Akademii Rolniczej we Wrocławiu.

Seminarium zorganizowała Sekcja Sudecka Komitetu Zagospodarowania Ziem Górskich PAN oraz wrocławska Akademia Rolnicza. Wśród uczestników znaleźli się przedstawiciele środowisk naukowych – AR we Wrocławiu, Uniwersytetu Wrocławskiego, Politechniki Wrocławskiej, Uniwersytetu Opolskiego, Instytutu Melioracji Użytków Zielonych, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu – oraz Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego, Urzędu Marszałkowskiego i doradcy DWODR. Szczególnym gościem był poseł na Sejm RP Marian Dębiński.

Obrady otworzył JM Rektor AR prof. dr hab. Tadeusz Szulc, wskazując na duże zaniedbania w problematyce górskiej. Według Rektora konsekwencją braku polityki państwa w stosunku do tych obszarów górskich są niekorzystne zjawiska takie jak: wyludnienie, spadek aktywności społecznej mieszkającej tam ludności, ograniczenie działalności rolniczej i "dziczenie krajobrazu". Góry, nasze Sudety to skarb regionu – dlatego potrzebne są środki na aktywizację tego środowiska. Mamy tu doskonałe warunki do rozwoju rolnictwa ekologicznego i gospodarstw agroturystycznych – zauważył prof. Szulc.

Szczegółowego omówienia prac nad ustawą górską dokonał poseł Marian Dębiński członek podkomisji nadzwyczajnej ds. rozwoju społeczno-gospodarczego regionów górskich RP. Porównał on założenia wszystkich dotychczasowych projektów. Przedstawił także problemy, z którymi boryka się podkomisja – m.in. trudności wypływające z konieczności dostosowania tej ustawy do obowiązujących przepisów zawartych w innych rozporządzeniach oraz aktach prawnych (przede wszystkim prawodawstwa UE).
Prace nad nową wersją ustawy rozpoczęto w 1990 r. i za najważniejsze uznano stworzenie zespołu składającego się z naukowców, doradców z ODR-ów, przedstawicieli związków zawodowych oraz administracji rządowej.

Prof. Janina Fatyga przedstawiła główne założenia nowej ustawy. W przyjętych rozwiązaniach za obszary górskie uważa się tereny położone powyżej 300 m n.p.m. lub o nachyleniu powyżej 9⁰ (w uchwale z 1985 r. były to wymogi: 350 m n.p.m. lub nachylenie powyżej 12%).

Najważniejsze założenia ustawy:

• wprowadzenie mechanizmów finansowych wyrównujących koszty produkcji na terenach górskich w formie dopłat bezpośrednich,
• dopłaty do gmin i samorządów terenowych wyrównujące straty z tytułu zwolnień z podatku rolnego oraz wyższych kosztów funkcjonowania gminy na trudnym topograficznie terenie,
• powołanie Komitetu Aktywizacji Terenów Górskich, mającego merytoryczny nadzór nad realizacją ustawy,
• utworzenie Funduszu, wspierającego aktywizację rozwoju regionów górskich i gospodarstw rolnych znajdujących się w tych regionach.

Skutki ekonomiczne wprowadzenia nowej ustawy omówiła dr hab. Barbara Kutkowska. Przybliżyła ona kwestię dopłat bezpośrednich, dopłat dla gmin oraz pomoc socjalną dla rolników w wielu przedemerytalnym w świetle nowej ustawy. Prelegentka przedstawiła kilka wariantywnych rozwiązań. 
Prof. Kutkowska podała także wartości dopłat oraz udział gruntów marginalnych i górskich w krajach należących do Uni Europejskiej. W rozporządzeniach ogólnych Unii przewiduje się dopłaty w wysokości od 25 do 200 euro do 1 ha. Areał objęty dopłatami oraz ich wysokość zależna jest od zasobów finansowych państwa oraz skali problemu. Obecnie w warunkach Polski jedyną formą pomocy państwa dla rolnictwa w górach jest zwolnienie z podatku gruntowego gleb klasy bonitacyjnej V i VI. Dopłata państwa w oparciu o dane o unijnych ulgach na wartość pieniężną wynosi w chwili obecnej ok. 20 euro na 1 ha.

Dyrektor Dolnośląskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Świdnicy dr inż. Ryszard Sakowski w swoim wystąpieniu stwierdził, że struktura DWODR jest dobrze przystosowana do realizacji założeń nowej ustawy górskiej i rozwoju obszarów wiejskich w górach. Dyrektor wskazał na konieczność kierowania pomocy do gospodarstw już istniejących, a nie tworzenie nowych programów osadnictwa. Specyfika tych obszarów wymusza szereg działań uwzględniających zachowanie walorów krajobrazu, jak również środowiskowych i kulturowych. 

Kończąc obrady prof. dr hab. Andrzej Drabiński podziękował wszystkim referentom za przybliżenie założeń ustawy o tak dużym znaczeniu dla makroregionu Polski południowo-zachodniej. Wyraził również nadzieje, że pracownicy uczelni w większym stopniu zaangażują się w prace nad nową ustawą górską, a jej główne założenia zostaną uwzględnione przy planowaniu i prowadzeniu badań naukowych.

IJ, na podst. spr. dra J. Sowińskiego