Niepewne prawo podatkowe

Prawo podatkowe jest niestabilne, niespójne, niepewne i bywa rozmaicie interpretowane - uważa Najwyższa Izba Kontroli (NIK). Zdaniem NIK, konieczne jest pilne rozpoczęcie prac nad całościową reformą prawa podatkowego tak, aby nowy system był prosty, przejrzysty i wewnętrznie spójny.

We wtorek na konferencji prasowej przedstawiciele NIK zaprezentowali wyniki kontroli prowadzenia przez organy skarbowe postępowań podatkowych i kontrolnych. Badaniami kontrolnymi, które przeprowadzono w resorcie finansów, 36 urzędach skarbowych, 16 urzędach kontroli skarbowej i w 16 izbach skarbowych objęto okres od 1 stycznia 2001 r. do 31 grudnia 2002 r. Kontrola została przeprowadzona od 6 maja do 15 października 2003 r.

W ocenie NIK, jakość postępowań podatkowych i kontrolnych prowadzonych w 2002 r. pogorszyła się w stosunku do roku 2001. Świadczy o tym m.in. wzrost liczby i wagi uchylanych decyzji wydawanych w I instancji. Kontrola ujawniła także liczne nieprawidłowości, m.in.: przewlekłość postępowań odwoławczych prowadzonych przez izby skarbowe, naruszenia przepisów podatkowego prawa materialnego i proceduralnego, a także spadek liczby i efektywności kontroli podatkowych w zakresie podatku VAT.

W 2001 roku kwoty ujęte w uchylonych decyzjach stanowiły w badanych urzędach skarbowych 14,3 proc. i urzędach kontroli skarbowej 41,2 proc., a w 2002 r. stanowiły już 43,6 proc. w urzędach skarbowych, a w urzędach kontroli skarbowej 53,2 proc. kwoty ujętej w decyzjach, od których wniesiono odwołanie. NIK uważa, że wadliwe decyzje urzędów skarbowych były spowodowane złożonością i niestabilnością prawa podatkowego oraz brakiem należytej staranności w przygotowaniu decyzji. Wadliwe decyzje to także znaczne koszty. W skontrolowanych urzędach skarbowych odsetki wypłacane podatnikom wskutek wadliwych decyzji systematycznie i znacząco rosły. W 2000 wyniosły 1 mln 3 tys. zł, w 2001 ? 2 mln 116 tys. zł, a w 2002 ? 2 mln 989 tys. zł.

Odsetki za nieterminowe rozliczenia wypłacone przez urzędy skarbowe z tytułu zwrotów nadpłat w wyniku uchylenia bądź zmiany decyzji w postępowaniu odwoławczym lub przez NSA wzrosły w 2002 r. o ponad 130 proc. w stosunku do roku 2001. Kontrola wykazała, że części tych kosztów można było uniknąć. Najczęstszymi przyczynami uchylania decyzji były: braki w postępowaniu dowodowym, nieustalenie stanu faktycznego, błędne zastosowanie przepisów, skierowanie decyzji podatkowej do podmiotu, który już nie istniał, zaniechanie obowiązku umożliwienia podatnikowi wypowiedzenia się przed wydaniem decyzji przez II instancję co do zebranego w danej sprawie materiału dowodowego.

NIK zwrócił także uwagę na wydłużanie czasu trwania kontroli skarbowych, co nie zawsze jest usprawiedliwione przyczynami obiektywnymi. Zdaniem NIK, kierownictwa urzędów kontroli skarbowej powinny wzmóc nadzór nad długotrwałymi postępowaniami kontrolnymi, uwzględniając także interes podatnika. Długotrwałe kontrole stanowią poważną uciążliwość dla kontrolowanych. Z kontroli wynika też, że podatnik podatku zryczałtowanego i rozliczający się poprzez kartę podatkową może spodziewać się kontroli podatkowej raz na 16 lat, podatnik CIT - raz na 23 lata, zaś podatnik VAT - raz na 5 lat.