Nie tego się spodziewali

Ponad dwa tygodnie temu – 11 kwietnia – Sejm przyjął ustawę o kształtowaniu ustroju rolnego. Zacznie ona obowiązywać w lipcu – po trzech miesiącach od daty ogłoszenia. Tymczasem już teraz wiadomo, że środowiska rolnicze nie są zadowolone, bo spodziewały się czego innego. Ustawa nie rozwiązuje na przykład problemu handlu ziemią, którego wyeliminowanie zakładały przygotowywane wcześniej projekty ustaw, przede wszystkim projekt rządowy.

Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego ma spełniać trzy główne cele. Prowadzić do poprawy struktury obszarowej gospodarstw rolnych, przeciwdziałać nadmiernej koncentracji gospodarstw rolnych oraz sprawić, że działalność rolniczą będą prowadzić osoby o odpowiednich kwalifikacjach. Ustawa odnosi się do podstawowych kwestii takich jak prawo pierwokupu, czy zasady nabywania gruntów rolnych, określa maksymalną powierzchnię gospodarstwa rolnego.

Zgodnie z ustawą w przypadku sprzedaży nieruchomości rolnej prawo pierwokupu przysługuje dzierżawcy. Umowa dzierżawy musi jednak być zawarta w formie pisemnej, mieć datę oraz musi być wykonywana co najmniej przez trzy lata.

Ustawa zakłada ponadto, że kiedy właściciel zechce sprzedać nieruchomość rolną musi zawiadomić o tym dzierżawcę (jeśli umowa trwała co najmniej 3 lata od dnia jej zawarcia). Jeśli nie ma osoby uprawnionej do pierwokupu, bądź nie chce ona skorzystać z tej możliwości, wówczas prawo pierwokupu przysługuje Agencji Nieruchomości Rolnych, działającej na rzecz Skarbu Państwa.

Jeżeli cena sprzedawanej nieruchomości rażąco odbiega od jej wartości rynkowej, wykonujący prawo pierwokupu może – w terminie 14 dni od dnia złożenia oświadczenia o wykonaniu prawa pierwokupu – wystąpić do sądu o ustalenie ceny tej nieruchomości.

Ustawa definiuje pojęcie gospodarstwa rodzinnego. Jest to więc gospodarstwo rolne prowadzone przez rolnika indywidualnego, w którym łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 hektarów.

Natomiast za rolnika indywidualnego uważa się osobę fizyczną, będącą właścicielem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni użytków rolnych nie przekraczającej 300 ha, prowadzącą osobiście gospodarstwo rolne, posiadającą kwalifikacje rolnicze, zamieszkałą w gminie, na obszarze której położona jest nieruchomość lub jedna z nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa. Uważa się, że rolnik osobiście prowadzi gospodarstwo rolne, wówczas gdy sam podejmuje wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia działalności rolniczej. Natomiast kwalifikacje rolnicze, zgodnie z ustawą, posiada osoba z wykształceniem rolniczym co najmniej zasadniczym lub jakimkolwiek wykształceniem średnim bądź wyższe. Kwalifikacje rolnicze można też nabyć prowadząc gospodarstwo rolne lub pracując w gospodarstwie przez co najmniej 5 lat.

Jeżeli ziemia zostanie sprzedana niezgodnie z przepisami określonymi w ustawie lub bez zawiadomienia osób uprawnionych do pierwokupu (w określonych przypadkach również Agencji) transakcja zostaje uznana za nieważną.