Czy inspektorzy NIK polepszą prawo

Komisja ds. Kontroli Państwowej wystosuje do premiera dezyderat, w którym zobowiąże ministrów, aby ci w ciągu najbliższych 2 miesięcy odpowiedzieli posłom, dlaczego nie realizują wniosków Najwyższej Izby Kontroli, dotyczących niewydawania przepisów wykonawczych do ustaw oraz łamania prawa.

Jak wykorzystać wiedzę płynącą z wniosków pokontrolnych NIK w procesie stanowienia prawa - takim pytaniem rozpoczęło się wczorajsze posiedzenie sejmowej Komisji ds. Kontroli Państwowej z udziałem osób i instytucji odpowiedzialnych za stan legislacji w kraju. Mirosław Sekuła, prezes NIK, zwrócił uwagę, że do najczęstszych przyczyn sprzyjających naruszeniom prawa należy zaliczyć:

• brak skutecznego nadzoru i kontroli nad działalnością organów administracji publicznej; konsekwencją tych zaniechań jest poczucie bezkarności, które skłania do łamania prawa oraz do zachowań budzących podejrzenia o korupcję,
• niejasność, zmienność, obszerność i niespójność prawa; w trakcie kontroli często stwierdza się niejednolitą interpretację przepisów przez organy administracji publicznej, zwłaszcza przez organy podatkowe,
• niesprawność procesów legislacyjnych wewnątrz administracji rządowej, w tym wiele przypadków niewydawania lub nieterminowego wydawania przez ministrów aktów wykonawczych do ustaw.

Zaproszony na posiedzenie komisji prof. Marek Safian, prezes Trybunału Konstytucyjnego, podziela opinię o narastającej inflacji prawa, nadmiarze nieuzasadnionych zmian w aktach prawnych, zwłaszcza w regulacjach rangi kodeksowej, a także w przepisach gospodarczych i podatkowych: Nikt nie zastanawia się, czy źródłem patologii jest nieprzestrzeganie prawa czy wadliwa konstrukcja konkretnego przepisu. Może warto rozważyć pomysł, aby konsultowano z NIK-iem projektowane zmiany przepisów, przynajmniej dotyczące aktów normatywnych regulujących sferę finansów publicznych i gospodarki. Niewykluczone, że taki "filtr" zmniejszyłby liczbę nieudanych lub niepotrzebnych zmian prawa. Profesor M. Safian podkreślił, że nie tylko wnioski NIK są nierealizowane, ale także wyroki TK są niewykonywane, co jest równoznaczne z łamaniem Konstytucji RP. Do takich należą m.in. wyroki w sprawie: sposobu przyjęć na aplikację adwokacką i radcowską, czynszów regulowanych, mienia zabużańskiego czy odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody spowodowane błędnymi decyzjami podatkowymi.

Spośród 95 wniosków sformułowanych po kontrolach NIK w ubiegłym roku, a dotyczących konieczności zmiany przepisów prawnych, tylko 24 wnioski zostały zrealizowane całkowicie, 24 - częściowo, a 60 wniosków w ogóle nie zrealizowano. W tym czasie podmioty funkcjonujące w sektorze publicznym wydatkowały z naruszeniem przepisów prawa 1,4 mld zł.

Poseł Ludwik Dorn, przewodniczący komisji ds. kontroli państwowej, zapowiedział, że efektem wczorajszego posiedzenia będzie przygotowanie opinii dotyczącej zmian w regulaminie Sejmu, aby projekty ważniejszych ustaw były konsultowane przez NIK, a także skierowanie do Komisji Ustawodawczej wniosku, aby NIK obligatoryjnie występowała przed Trybunałem Konstytucyjnym (podobnie jak prokurator generalny) zwłaszcza wtedy, gdy rozpatrywane są sprawy z zakresu finansów publicznych, działalności gospodarczej, mienia należącego do Skarbu Państwa i samorządu terytorialnego. Zostaną również skierowane do prezesa Rady Ministrów odpowiednie dezyderaty dyscyplinujące pracę ministrów i kierowników urzędów centralnych, zwłaszcza w zakresie terminowego wydawania aktów wykonawczych do ustaw, nadzoru nad służbami legislacyjnymi i obowiązku ustosunkowania się do wniosków pokontrolnych NIK.