Zwolnica do koparki — do czego służy?

Koparka to niezwykle wszechstronna maszyna budowlana, wykorzystywana do wykonywania różnorodnych zadań. Jej efektywność w dużej mierze zależy od sprawności układu napędowego. Kluczowym elementem tego układu jest zwolnica – mechanizm, który pełni ważną funkcję w przekazywaniu mocy. Dzięki swoim unikalnym właściwościom zwolnica znajduje zastosowanie również w innych pojazdach. Aby zapewnić jej optymalną wydajność, konieczne są regularne przeglądy i konserwacja.

Co to jest zwolnica?

Zwolnica (znana również jako przekładnia planetarna lub reduktor jazdy) to element stosowany w układach napędowych koparek gąsienicowych, który umożliwia zwiększenie momentu obrotowego przy jednoczesnym zmniejszeniu prędkości obrotowej. Jego celem jest zwiększenie przełożenia końcowego bez konieczności powiększania rozmiarów innych elementów układu napędowego (zastosowanie ma tutaj mechanizm różnicowy). Dzięki temu zmniejsza się całkowita waga maszyny oraz maleje koszt ich produkcji. Zwolnice w koparkach instalowane są bezpośrednio przy kołach napędowych, ale mogą być również umieszczane w oddzielnej obudowie. Zwolnice stosuje się również w ciągnikach rolniczych, samochodach terenowych oraz w niektórych pojazdach użytkowych.

Jakim awariom może ulec zwolnica?

Zwolnica jako istotny komponent układu napędowego koparki pod wpływem obciążeń i pracy w trudnych warunkach może stracić swoje uszczelnienie. O problemach z poprawnym działaniem zwolnicy mogą świadczyć nietypowe dźwięki dochodzące z okolic koła, wycieki oleju, a także nagły spadek mocy maszyny. Niedobór oleju może z kolei prowadzić do zatarcia łożysk oraz deformacji zębów, co w skrajnych przypadkach może doprowadzić do rozerwania korpusu zwolnicy. W takiej sytuacji naprawa staje się niemożliwa, a przywrócenie maszyny do pełnej sprawności będzie wymagało wymiany całego mechanizmu, co generuje znaczne koszty.

Dlatego systematyczna kontrola stanu uszczelnienia zwolnicy jest niezwykle istotna. Operatorzy koparek powinni codziennie monitorować stan techniczny maszyny. Może to pomóc w wykryciu wczesnych oznak awarii i zapobiec poważniejszym problemom w przyszłości. Warto również pamiętać, aby nie przekraczać rekomendowanej przez producenta ilości oleju, ponieważ podczas pracy olej ulega nagrzaniu i rozszerzeniu, co może skutkować wypychaniem gumowych uszczelek i powodować wycieki. Regularne przeglądy i konserwacja to najlepszy sposób na przedłużenie żywotności zwolnicy i całej maszyny.

Jak wymienić olej w zwolnicy?

Moc do zwolnicy jest przekazywana przez hydrauliczny układ przewodów, który dostarcza płyn hydrauliczny. Ważne jest, aby jego jakość i ilość były zgodne z zaleceniami producenta. Wartości te można znaleźć w instrukcji obsługi maszyny. Olej w zwolnicach powinniśmy wymieniać, gdy są one rozgrzane, ponieważ wtedy stary olej łatwiej wypłynie, zabierając ze sobą wszelkie zanieczyszczenia. Zwolnica na ogół ma trzy śruby – jedna służy do spuszczania zużytego oleju, a druga do sprawdzania poziomu i trzecia do wlewania nowego oleju. Zaleca się najpierw odkręcić śrubę znajdującą się powyżej poziomu oleju, co pozwoli na wyrównanie ciśnienia wewnątrz zwolnicy.

Gdzie wykorzystuje się zwolnice?

Ze względu na zdolność do efektywnego przenoszenia mocy zwolnice wykorzystuje się w różnego rodzaju pojazdach. Zwolnice stosuje się m.in. w:

• Maszynach budowlanych takich jak koparki, ładowarki czy spycharki. Dzięki zwolnicy maszyny te mogą stabilne i bezpieczne manewrować nawet na nierównych powierzchnia,
• W pojazdach z zawieszeniem niezależnym. Przykładem jest Hummer H1, w którym zastosowano klasyczne zwolnice z przekładnią walcową o uzębieniu zewnętrznym,
• W pojazdach rolniczych. Zwolnice wykorzystywane są m.in. w traktorach,
• W autobusach niskopodłogowych zwolnice wykorzystuje się do regulacji prześwitu.

W zwolnice wyposażone są również samochody terenowe przeznaczone do rajdów. Stosuje się je wtedy jako oddzielne akcesoria terenowe.

Podsumowanie

Zwolnica to przekładnia zębata zamontowana na kołach jezdnych koparek kołowych oraz w napędach końcowych koparek gąsienicowych. Jej główną funkcją jest zwiększenie momentu obrotowego bez konieczności powiększania rozmiarów pozostałych elementów układu napędowego. Dzięki temu możliwe jest obniżenie kosztów produkcji maszyn budowlanych oraz zmniejszenie ich wagi. Zwolnice stosuje się nie tylko do modyfikacji przełożeń, ale także do regulacji prześwitu, co pozwala na lepsze dostosowanie maszyn do pracy w różnych warunków. Są one szeroko wykorzystywane w wielu branżach, takich jak rolnictwo, budownictwo, transport czy sporty motoryzacyjne. Aby zwolnica działała sprawnie i bezawaryjnie, kluczowe jest regularne przeprowadzanie przeglądów oraz właściwa konserwacja.

oprac, e-red, ppr.pl