Zmiana wartości klimatycznego bilansu wodnego

Wczoraj, do uzgodnień społecznych i międzyresortowych, został przesłany projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie wartości klimatycznego bilansu wodnego dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb, który zastąpi przepisy obowiązujące w tym zakresie od 2007 roku.

W związku z suszą w 2015 roku, która  w sposób szczególnie dotkliwy wystąpiła w uprawie kukurydzy zaistniała konieczność zmian wartości progowych KBW dla kukurydzy uprawianej na ziarno i na kiszonkę, które to były wyznaczone na podstawie danych o plonach dla tej uprawy pochodzących z rejonów o dobrych glebach i o dużej retencji wodnej w projekcie rozporządzenia zaproponowano wprowadzenie nowych wielkości progowych wyznaczających zagrożenie suszą dla upraw kukurydzy na ziarno oraz na kiszonkę.

Ponadto w projekcie rozporządzenia, w przypadku upraw kukurydzy, buraka cukrowego oraz rzepaku i rzepiku uprawianych na glebach I kategorii (gleby  bardzo lekkie, bardzo podatne na suszę), grupa granulometryczna: piasek luźny, piasek luźny pylasty, piasek słabo gliniasty, piasek słabo gliniasty pylasty, nie są podane wartości krytyczne KBW, gdyż na tych glebach uprawa powyższych upraw nie jest wskazana, mimo iż zdarza się, że są one uprawiane na tych glebach. W latach, w których warunki wilgotnościowe gleb są dobre, plony powyższych upraw są na zadawalającym poziomie, jednakże już przy małym deficycie wody plony tych upraw ulegają gwałtownemu obniżeniu. Z tych też powodów, uprawy te zlokalizowane na glebach bardzo lekkich nie wykazywane w systemie monitoringu suszy rolniczej.

W projekcie rozporządzenia zaproponowano również dokonanie zmian polegających na skróceniu okresu raportowania do 31 sierpnia dla roślin strączkowych. Obecnie raportowanie dla tej grupy roślin, kończyło się 10 września i był to zbyt długi okres monitoringu dla tej grupy roślin. Długi okres raportowania suszy dla roślin strączkowych wynikał ze zbyt rzadkiej zmiany wartości KBW (raz na miesiąc). W związku z postulowanymi producentów rolnych, że wartości te były wyznaczane na długi okres w projekcie rozporządzenia wprowadzono lepsze dopasowania tych wartości do faz rozwojowych dla tej grupy roślin.

Dokonano również zmiany polegającej na usunięciu z okresu raportowania okresu od 11 VII do 10 IX, celem dokonania zgodności pomiędzy faktycznie występującymi okresami zagrożenia suszą.

Wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla poszczególnych gatunków i grup roślin uprawnych oraz gleb są jednakowe dla wszystkich województw, dlatego nie zachodzi potrzeba wyznaczania tych wartości z podziałem na województwa.

O wystąpieniu suszy decyduje cały kompleks warunków meteorologicznych i glebowych. Warunki meteorologiczne powodujące suszę są określane za pomocą KBW, który określa się jako różnicę pomiędzy opadem atmosferycznym mierzonym standardowo na stacjach meteorologicznych a ewapotranspiracją potencjalną.

Opad atmosferyczny jest podstawowym elementem mierzonym na stacjach Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego, Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnychoraz Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowego Instytutu Badawczego. Obecnie opady atmosferyczne dla całego kraju są wyznaczane za pomocą specjalistycznego programu komputerowego, na podstawie którego dokonuje się interpolacji danych pozyskiwanych z 354 stacji i posterunków meteorologicznych. Natomiast wartość ewapotranspiracji potencjalnej oblicza się wykorzystując wzór Penmana.

W ocenie występowania suszy, oprócz wartości KBW, są brane pod uwagę właściwości retencyjne gleb, ustalone według kategorii agronomicznych, wydzielonych na podstawie map glebowo-rolniczych. Przestrzenne zróżnicowanie zdolności retencyjnych gleb jest, obok KBW, czynnikiem decydującym o spełnieniu kryterium suszy na danym obszarze. W ten sposób uwzględnia się fakt silnego zróżnicowania podatności pokrywy glebowej Polski na skutki niedoboru wody, mierzonego wartościami KBW - gleby lekkie są zdecydowanie mniej odporne na stres wodny od gleb średnich i ciężkich, co znajduje odzwierciedlenie w zróżnicowaniu kryteriów suszy i progów KBW dla poszczególnych kategorii agronomicznych gleb.

Susza rolnicza występuje, gdy obliczone wartości KBW dla gminy są niższe od wartości krytycznych klimatycznego bilansu wodnego przedstawionych w projekcie rozporządzenia. Przekroczenie wartości krytycznych KBW oznacza 20% obniżenie plonów w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych przy średnich wieloletnich warunkach pogodowych. W okresach dla których nie podano wartości krytycznych KBW nie zdarzają się i nie są notowane obniżki plonów o 20% lub większe w skali gminy z powodu suszy, co oznaczono w objaśnieniach pod załącznikiem do projektu rozporządzenia jako brak obniżenia plonów z powodu suszy w analizowanym okresie.

Proponuje się, aby nowe rozporządzenie weszło w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

MRiRW