Ucywilizowanie łańcucha żywnościowego

Rada Ministrów przyjęła we wtorek projekt ustawy o zmianie ustawy o organizacji niektórych rynków rolnych oraz ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Celem ustawy jest wzmocnienie pozycji producenta rolnego w łańcuchu żywnościowym. Rolnicy stanowią w nim najsłabsze ogniwo i są narażeni na stosowanie nieuczciwych praktyk handlowych przez podmioty o większej sile przetargowej i większym potencjale ekonomicznym. Na rynku rolnym często występują niczym nieuzasadnione zjawiska zakupu od rolników produktów rolnych po cenach rażąco niskich, które nie tylko nie gwarantują zysku, lecz często nie pokrywają kosztu wytworzenia produktu. Ponadto wymagane prawem umowy na dostarczenie produktów rolnych są zawierane bezpośrednio przed dokonaniem transakcji kupna-sprzedaży, w sytuacji gdy jedna strona (nabywca) narzuca cenę a sprzedający (dostawca), ze względu na np. szybko psujący się produkt (malina, truskawka), jest zmuszony zaakceptować narzucane mu warunki. Takie sytuacje są nieakceptowane społecznie i budzą sprzeciw rolników. Minister Ardanowski wielokrotnie podkreślał, że nie godzi się z takim dyktatem ze strony podmiotów skupujących.

Projekt ustawy doprecyzowuje przepisy dotyczące obowiązku zawierania pisemnych umów na dostarczanie produktów rolnych. Dzięki niej zagwarantowane będą bardziej przejrzyste warunki funkcjonowania podmiotów w obrocie produktami rolnymi. Projektowane przepisy będą miały w głównej mierze prewencyjny i odstraszający charakter. Zakup produktów rolnych lub spożywczych  po cenach niższych niż ceny referencyjne będzie skutkować wszczęciem postępowania przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a w przypadku stwierdzenia w wyniku kontroli nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej nabywcy względem dostawcy – możliwością nałożenia kary pieniężnej. Zagrożenie sankcją karno-administracyjną może być istotnym czynnikiem, który przyczyni się do tego, że ceny produktów rolnych lub spożywczych nie będą przez nabywców zaniżane. Wprowadzenie takich przepisów będzie czynnikiem stabilizującym rynek rolny.

Rozszerzony został wymóg zawierania umów na pośredników, tj. podmioty, które nie zbywają tych produktów rolnych bezpośrednio konsumentom finalnym, ale dostarczają do przetwórstwa.

Rozszerzono też katalog produktów o ziemniaki, rzepak i rzepik dzięki czemu wszystkie podstawowe produkty rolne produkowane w Polsce zostaną objęte wymogiem zawierania umów na ich dostarczenie.

Jednocześnie zaproponowane zostały przepisy wyłączające wymóg zawierania umów na dostarczenie produktów rolnych w przypadku, gdy rolnik sprzedaje produkty rolne za pośrednictwem giełdy towarowej lub na rynku hurtowym.

Proponuje się również, aby przepisów ustawy nie stosować w odniesieniu do relacji handlowych między producentami rolnymi prowadzącymi rolniczy handel detaliczny lub sprzedaż bezpośrednią.

Projekt ustawy przewiduje ponadto podwyższenie kar pieniężnych dla obu stron za brak zawarcia umowy jak i za brak dotrzymania zawartych w umowie warunków.

Jednym z elementów zawartych w przepisach są ceny referencyjne. Będą one ustalane na podstawie danych opracowanych w wyniku badań prowadzonych przez Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy (IERiGŻ), tj. placówkę naukową o ogromnym doświadczeniu i dorobku, która prowadzi badania naukowe dotyczące mi.in ekonomicznej i produkcyjnej sytuacji polskiej wsi i gromadzi wyniki rachunkowości rolnej na podstawie średnich kosztów produkcji z ostatnich trzech lat, średnich plonów i kosztów pracy.

Projektowane przepisy nie są dyskryminujące i mają jednakowe zastosowanie wobec podmiotów krajowych, jak i podmiotów pochodzących z innych państw członkowskich Unii Europejskiej nabywających produkty wytworzone w Polsce oraz prowadzących działalność gospodarczą na terenie Polski.

Przepisy będą miały zastosowanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Odnoszą się co do zasady do sposobów sprzedaży produktów rolnych lub spożywczych na pierwszym etapie łańcucha dostaw żywności i nie stanowią utrudnienia w swobodnym przepływie towarów.

MRiRW