Pszczele fortele, czyli… jak one zimują

Najchłodniejsze miesiące roku niedźwiedzie spędziły w swoich gawrach, pogrążone w zimowym letargu. Nietoperze w koloniach hibernowały w jaskiniach lub opuszczonych kopalniach.
A co w tym czasie robiły pszczoły?
W jakiej kondycji udało im się przetrwać ostatnią, dość kapryśną zimę?

Druga edycja akcji „Z Kujawskim pomagamy pszczołom” tuż, tuż!

Warszawa, 11 kwietnia 2012 r. – W ostatnich latach sytuacja pszczoły miodnej jest trudna, na co mają wpływ m.in. inwazja pasożytów, choroby wirusowe pszczół oraz zatrucia środkami ochrony roślin. Ponadto nie tylko w Polsce, ale także na całym świecie obserwuje się niezwykle groźne dla tych pożytecznych owadów zjawisko zwane CCD (colony collapse disorder), czyli zespół masowego ginięcia rodzin pszczelich, którego przyczyn jednoznacznie nie ustalono. Dlatego tak ważne jest, by pszczoły w dobrej kondycji przetrwały sezon zimowy.

Czy wiosną będą bzykać?

Czy tegoroczna kapryśna zima bardzo dała się owadom we znaki? Rzeczywiście, ostatnia zimowla1 była dość nietypowa, zaczęła się właściwie dopiero w pierwszej dekadzie stycznia – przyznaje prof. dr hab. Jerzy Wilde z Katedry Pszczelnictwa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Wcześniej matki pszczele, zamiast jak zwykle o tej porze roku obniżyć swą aktywność, wciąż składały jaja, co spowodowało większe zużycie pokarmu w ulach i intensywniejsze namnażanie się Varroa destructor2. Istniało ryzyko, że pszczołom zabraknie pożywienia przed nastaniem wiosny, w dodatku bardzo silne mrozy nastąpiły później niż zazwyczaj. Nawet obecna pogoda, czyli względnie ciepłe dni z nocnymi przymrozkami, nie jest najkorzystniejsza dla rodzin pszczelich – dlatego wszystko jeszcze może się zdarzyć. Wydaje się jednak, że ogólnie pszczoły dobrze przezimowały. W nielicznych pasiekach (5-10%) straty sięgają 50% i więcej ogólnej liczby rodzin pszczelich, jednakże w 70-75% pasiek w kraju przezimowało średnio 90-98% pni. Pozwala to mieć nadzieję, iż wiosną i latem usłyszymy w powietrzu znajome bzykanie – sygnał, że pszczoły pracowicie uwijają się przy zapylaniu roślin.

Skupienie w ulu to podstawa

W zimie pszczoły cały czas są aktywne, choć oczywiście w znacznie mniejszym stopniu niż latem. Gdy temperatura otoczenia spada do 12oC, skupiają się w ulu, tworząc tzw. kłąb, który z zewnątrz przypomina uformowany z owadów okrąg poprzecinany plastrami. W okresie zimowym to właśnie te plastry są dla pszczół wyłącznym źródłem pożywienia. Co ciekawe, podczas wyjątkowo mroźnych dni kiedy temperatura spada do  -10oC, owady nie przechodzą na nieobsiadane plastry. Zdarza się, że zjadają wszystkie zapasy pożywienia z obsiadanych plastrów i giną z głodu, mimo że na sąsiednich plastrach jest jeszcze dużo miodu.
Pszczoły wytwarzają ciepło przez drgania mięśni tułowia. Pojedyncza robotnica jest w stanie podnieść ciepłotę swego ciała nawet do 38oC. Temperatura wewnątrz kłębu waha się między 20 i 30oC, zaś pod koniec stycznia lub w połowie lutego w centralnej części podnosi się do 34,5oC – takie warunki sprzyjają złożeniu przez matkę pszczelą pierwszych jaj. Przy wyjątkowo silnych mrozach różnica między temperaturą zewnętrzną a tą panującą w środku kłębu może dochodzić do 60oC! Gdy na zewnątrz jest cieplej, kłąb zwiększa się, a gdy zimniej – zmniejsza, by ograniczyć straty ciepła. Ciężar całego pnia maleje wraz z upływem zimy nawet o kilka kilogramów. Dzieje się tak dlatego, że zjadane przez owady cukry proste są rozkładane na dwutlenek węgla i wodę, zaś pod koniec sezonu dodatkowe obniżenie masy jest spowodowane wychowem czerwiu. Pod koniec zimy pszczoły wyczekują chwili, gdy temperatura powietrza podniesie się do 10-12oC – wylatują wtedy z ula na tzw. pierwszy oblot wiosenny.

Pomóc każdy może

To, ile rodzin pszczelich w pasiece przetrwa zimę i w jakiej kondycji, zależy głównie od troski pszczelarza. Jednak wraz z nastaniem wiosny każdy z nas może pomóc tym owadom, do czego zachęca akcja „Z Kujawskim pomagamy pszczołom”. Rozpoczęta w 2011 r. kampania edukowała na temat tego, jak ogromna jest rola pszczół w ekosystemie i w jaki sposób można się przyczynić do ich ratowania. Pamiętajmy, że owady te zapylają rośliny, z których powstaje 1/3 żywności, a zatem temat akcji dotyczy każdego. W tym roku znów zamierzamy zwrócić uwagę Polaków na problem masowo ginących pszczół i propagować wprowadzanie drobnych zmian w otoczeniu, które uczynią je przyjaznym pszczołom – mówi Agnieszka Jastrzębska z firmy ZT Kruszwica, będącej właścicielem marki Kujawski.
Balkon, rabatka przy domu, ogród – blisko nas zawsze znajdzie się miejsce, w którym można posadzić rośliny lubiane przez pszczoły i zapewnić tym owadom dobre warunki życia. Uczestnicy „Z Kujawskim pomagamy pszczołom” w ubiegłym roku chętnie aranżowali wirtualne i prawdziwe miododajne ogródki, a czytając artykuły i ciekawostki dostępne na stronie akcji, poznawali zwyczaje i potrzeby pszczół.
W tym roku akcja powróci w nowej, jeszcze atrakcyjniejszej odsłonie, a jej uczestnicy będą mogli jeszcze bardziej zaangażować się w ratowanie tych pożytecznych owadów.

ZT Kruszwica S.A. to największy w Polsce i jeden z największych w Europie Środkowej przetwórca nasion oleistych i producent tłuszczów roślinnych. Spółka specjalizuje się w produkcji olejów konfekcjonowanych, margaryn oraz tłuszczów dla potrzeb przemysłowych. Główne marki to: Kujawski z Pierwszego Tłoczenia, Kujawski 3 Ziarna, Oliwier, Floriol Omega 3, Bartek, a także margaryny konsumenckie: Smakowita, Masło Roślinne, Manuel, seria „Z Kruszwicy”. W grupie produktów profesjonalnych główne marki to Amada, Maestra oraz Jedyna, Olfryt, Tytan. Firma jest częścią Grupy Bunge – światowego lidera w przetwórstwie nasion oleistych i największego na świecie producenta olejów roślinnych.
Więcej informacji udzielają:
    
Aneta Więcko
Biuro Prasowe Akcji „Z Kujawskim pomagamy pszczołom”
tel. (22) 546 11 00, 502 281 804
e-mail: biuroprasowe@pomagamypszczolom.pl

Agnieszka Jastrzębska
Group Brand Manager
ZT Kruszwica
tel. (22) 335 67 31
e-mail: Agnieszka.Jastrzebska@bunge.com

1 Część okresu zimowania pszczół, podczas którego nie opuszczają one ula i nie wykonują lotów oczyszczających. Zawiera się między ostatnim jesiennym a pierwszym wiosennym oblotem.
2 Gatunek pajęczaka, pasożyt pszczoły miodnej i pszczoły wschodniej, wywołuje chorobę zwaną warrozą.