Szansa na porozumienie w sprawie odstępstwa rolnego

Agencja Nasienna Sp. z o. o. w Lesznie wystąpiła do Krajowej Rady Izb Rolniczych (pismem z dnia 9 grudnia 2016 r.) z propozycją wypracowania porozumienia pomiędzy organizacjami rolniczymi a organizacją hodowców w kwestii sposobu finansowania hodowli roślin, w tym opłat od tzw. odstępstwa rolnego.

Jak napisano w piśmie - Agencja Nasienna zgadza się, że wspólnym interesem narodowym jest silne i konkurencyjne polskie rolnictwo. Sytuacja ekonomiczna wsi wymaga gruntownej poprawy, przede wszystkim wzrostu dochodowości. Jednym z najbardziej efektywnych sposobów, by cele te osiągnąć, jest dostęp polskich rolników do nowoczesnych odmian roślin. Stąd tak ważną rolę w nowoczesnym rolnictwie odgrywa postęp hodowlany, skoncentrowany na poprawie i stabilności plonowania, jakości plonu, odporności na szkodniki i choroby. Badania wykazują, iż udział postępu biologicznego w plonowaniu wynosi ponad 50%, podczas gdy nawożenie stanowi ok. 20%, ochrona  15%. Postęp hodowlany przyczynia się w konsekwencji nie tylko do poprawy wyników ekonomicznych gospodarstw, lecz także do racjonalnego wykorzystania ograniczonych  zasobów naturalnych oraz ochrony środowiska.

W opublikowanym wiosną raporcie na temat wpływu europejskiej hodowli roślin na rolnictwo, ekonomię i społeczeństwo możemy znaleźć kilka interesujących faktów (Hffa Research GmbH):

• Dzięki hodowli roślin europejscy rolnicy w minionych 15 latach wyprodukowali dodatkowe 22 mln ton pszenicy, 3,3 mln ton rzepaku i 10 mln ton ziemniaków,

• Dodatkowe 22 mln ton pszenicy oznacza dodatkowe 32 mld bochenków chleba, czyli po 64 bochenki na każdego obywatela UE,

• Naukowcy przewidują, że dzięki zaawansowanym odmianom rolnicy będą w stanie zebrać dodatkowe 76 mln ton zbóż, rzepaku i ziemniaków do 2030 roku,

• 7% - o tyle wyższe byłyby koszty uprawy pszenicy i ziemniaków bez ostatnich 15 lat hodowli,

• Ostatnie 15 lat hodowli odpowiada za wzrost plonowania pszenicy i rzepaku o 80%, a ziemniaków o 60%,

• Szacuje się, że bez dostępu do nowoczesnych odmian dzisiejsze plony byłyby o ponad 16% niższe,

• Nawet 7 tys. euro – o tyle zwiększył się roczny dochód 1,2 mln europejskich, a w tym m.in. polskich rolników korzystających z osiągnięć hodowli roślin,

• Bez postępu hodowlanego dla osiągnięcia dzisiejszych plonów pod uprawy trzeba by przeznaczyć dodatkowe 19 mln ha – tyle gruntów rolnych znajduje się dzisiaj łącznie w Holandii, Belgii, Irlandii, Portugalii i Hiszpanii,

• Przemiana np. 19 mln ha lasów w grunty orne spowodowały wzrost emisji CO2 o 3,4 mln ton rocznie – to tyle, ile emituje ruch samochodowy w Niemczech,

• Dzieki hodowli roślin przez 15 lat udało się uchronić obszar wielkości Łotwy (ok. 6,5 mln ha) przed zaadoptowaniem pod uprawę roślin – szacowana w związku z tym ilość zaoszczędzonej wody wystarczyłaby na zapełnienie 22 mln olimpijskich basenów.

Ponadto:

• Dzięki postępowi biologicznemu plony zbóż w Polsce w doświadczeniach COBORU w latach 2000-2015 wzrosły o 15,2 dt/ha, tj. 24%, natomiast w praktyce rolniczej o 11,6 dt/ha, co daje 47%,

• W wyniku postępu biologicznego co kilka lat pojawiają się odmiany milowe w hodowli roślin, np. Astoria – pierwsza Polska pszenica ozima w klasie E czy Bolero – łubin wąskolistny o plonie nasion na poziomie 115-130% wzorca i plonie białka na poziomie 132 % wzorca,

• Najnowsze odmiany żyta mieszańcowego plonują w badaniach rejestrowych COBORU nawet o 27% więcej w porównaniu z odmianami populacyjnymi,

• Nowe odmiany traw pastewnych polskiej hodowli (na przykładzie kostrzewy łąkowej) oferują rolnikowi wzrost plonu zielonej masy o 18%, wzrost plonu s.m. o 11%, wzrost plonu nasion o 10%,

• Wyniki krajowej hodowli kukurydzy w latach 2006-2015 pozwoliły na zgłoszenie do doświadczeń rejestrowych COBORU 137 obiektów w kierunku użytkowania na ziarno oraz 62 obiekty w kierunku użytkowania na kiszonkę, z czego 15 odmian do użytkowania na ziarno oraz 15 odmian do użytkowania na kiszonkę z całych roślin wpisano do Krajowego Rejestru,

Stosowanie postępu hodowlanego w postaci nasion kwalikowalnych obniża ryzyko fitosanitarne oraz ogranicza rozprzestrzenianie organizmów kwarantannowych, co aktualnie stanowi jedną z najpoważniejszych barier eksportu rodzimej produkcji roślinnej, np.: cena ziemniaków na rynkach europejskich w miesiącu październiku była o ok. 40 €/t wyższa niż na rynku krajowym. Przy spodziewanej produkcji krajowej 9 mln ton polskie rolnictwo mogłoby uzyskać ponad 0,5 mld zł dodatkowego dochodu jedynie z samej produkcji ziemniaków i zwiększyć opłacalność produkcji.

Nośnikiem postępu biologicznego jest materiał siewny. Agencja widzi ogromny potencjał do wykorzystania przez polskich rolników, gdyż aktualna wymiana nasion wynosi w przypadku upraw zbożowych 18%, a ziemniaków 13%. Ograniczone korzystanie przez rolników z postępu hodowlanego potwierdzają średnie wyniki plonowania zbóż i ziemniaków w Polsce, o 40-50% niższe niż w krajach Europy Zachodniej, a Polska przecież posiada wszelkie możliwości, by ten poziom wyrównać.

Stosunkowo niewielkie użycie kwalifikowanego materiału siewnego jest aktualnie czynnikiem silnie ograniczającym zdolność inwestycyjną spółek hodowlanych, dlatego niezbędne jest alternatywne źródło finansowania postępu biologicznego i tę rolę spełniają po części opłaty od materiału z samo-zaopatrzenia, tzw. odstępstwo rolne. Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem, hodowcy roślin chroniący swoje odmiany mają prawo pobierania opłat za wykorzystanie genetyki, którą reprezentuje dana odmiana, czy to w postaci opłaty licencyjnej w materiale kwalifikowanym, czy też w postaci opłat od materiału ze zbioru w przypadku korzystania przez rolnika z odstępstwa rolnego.

Agencja Nasienna ze zdziwieniem odbiera stanowisko organizacji rolniczych, wyrażające się brakiem akceptacji dla zbierania opłat od zasiewów materiałem ze zbioru odmian roślin chronionych wyłącznym prawem. W obowiązującym stanie prawnym, obowiązki związane z korzystaniem z odstępstwa rolnego w stosunku do odmian zbóż obejmują zaledwie 6,62% gospodarstw rolnych (w przypadku odmian ziemniaka dodatkowo 18,46% gospodarstw. Tym samym, zdecydowana większość rolników korzysta z przywileju związanego z odstępstwem rolnym bez żadnych obciążeń. Zobowiązania informacyjne dotyczą wyłącznie największych, towarowych gospodarstw rolnych.

Agencja Nasienna wystąpiła do Krajowej Rady Izb Rolniczych z propozycją spotkania i wypracowania porozumienia pomiędzy KRIR a Agencją Nasienną. Zdając sobie sprawę z faktu, że takie porozumienie będzie wymagało kompromisu ze strony każdego podmiotu, warto podjąć działania mające na celu uproszczenie administracyjne oraz efektywność aktualnie działającego systemu. Agencja Nasienna poinformowała również, że aby potwierdzić swoją gotowość do rozpoczęcia rozmów oraz przekonanie, że porozumienie jest możliwe do osiągnięcia, wstrzymała pozwy sądowe w sprawie udzielenia informacji o wykorzystaniu materiału ze zbioru jako materiału siewnego. Hodowcy odmian roślin wnoszą o spotkanie celem podjęcia prac zmierzających do wypracowania nowego systemu opłat od materiału siewnego pochodzącego ze zbioru.

krir.pl