Staże – tak, samozatrudnienie – nie

Brak współpracy z powiatowymi urzędami pracy i niewykorzystanie możliwości, które dawała ustawa o ułatwieniu zatrudnienia absolwentom szkół, to główne zarzuty, jakie resortowi gospodarki i pracy postawiła Najwyższa Izba Kontroli po zbadaniu efektów realizacji programu „Pierwsza praca”.

Raport Izby obejmuje okres od czerwca 2002 r. do końca 2003 r. W tym czasie z oferowanej w tym programie pomocy skorzystało prawie 307 tys. absolwentów, spośród których stałą pracę znalazło 130 tys. osób. Izba pozytywnie oceniła wykonanie zadań związanych ze stażami absolwenckimi, szkoleniami i zatrudnianiem refundowanym absolwentów, z których skorzystało 90 proc. uczestników programu. Za niedostateczne uznała natomiast określone w programach celowych wsparcie przewidziane dla absolwentów w rejonach o wysokim bezrobociu i na wsi.

W opinii kontrolerów NIK, nie wykorzystano też możliwości, które dawała ustawa o ułatwieniu zatrudnienia absolwentom szkół, czyli wsparcia w postaci dofinansowania składek na ubezpieczenia społeczne w przypadku zatrudnienia i zwolnienia z opłacania składki emerytalnej przez pierwszy rok prowadzenia działalności gospodarczej. Planowano, że z takiej pomocy skorzysta około 65 tys. osób (55 tys. z refundacji części składek ubezpieczeniowych i 10 tys. ze zwolnienia z opłacania składki emerytalnej). Tymczasem z pomocy przewidzianej w tej ustawie skorzystały tylko 392 osoby, które podjęły działalność gospodarczą. Mało efektywna okazała się również możliwość udzielania na preferencyjnych warunkach kredytów absolwentom i pracodawcom, którzy chcieliby ich zatrudnić.

Odpierając zarzuty NIK, wiceminister gospodarki i pracy Piotr Kulpa stwierdził, że miarą powodzenia programu „Pierwsza praca” jest liczba absolwentów, którzy dzięki oferowanej pomocy uzyskali stałe zatrudnienie, a nie liczba osób, które skorzystały z możliwości samozatrudnienia. Wyjaśnił również, że ministerstwo nie ma uprawnień w stosunku do urzędów pracy, które podlegają marszałkom województw i starostom.

W I kwartale 2004 r. w programie „Pierwsza praca” wzięło udział 186,7 tys. absolwentów. Ze staży absolwenckich, zwolnienia ze składki emerytalnej i pomocy w rozpoczęciu działalności gospodarczej skorzystało 46,1 tys. osób; pozostali – z informacji i poradnictwa zawodowego oraz pośrednictwo pracy.