Aby założyć spółdzielnię socjalną, wystarczy pięć osób i dobry pomysł na biznes. Pieniądze na jego uruchomienie mogą pochodzić z urzędu pracy. Ta forma zatrudnienia, powszechna w wielu krajach Europy, w Polsce dopiero raczkuje. Ma być szansą na aktywizację bezrobotnych.
Ten specyficzny gatunek spółdzielczości funkcjonuje w polskim prawie dopiero od czerwca zeszłego roku – wprowadziła go ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Celem jest stworzenie możliwości wspólnej pracy dla osób, które w pojedynkę miałyby trudności w uruchomieniu i prowadzeniu działalności gospodarczej.
"Oczywiście oprócz grupy ludzi chcących współpracować potrzebny jest pomysł, ale to nie powinno być barierą – na rynku usług w wielu regionach kraju jest sporo dziur, niewykorzystanych nisz, gdzie przy współpracy z samorządem lokalnym takie spółdzielnie mogłyby funkcjonować" – ocenia prezes Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Spółdzielczości i Przedsiębiorczości Lokalnej z Olsztyna Przemysław Rosiński.
Może to być np. spółdzielnia krawcowych czy spółdzielnia opieki nad ludźmi starszymi. We Włoszech spółdzielnie takie działają głównie w rolnictwie, ogrodnictwie, budownictwie; ich członkowie remontują stare domy lub zajmują się rzemiosłem na terenach, gdzie nie działa wielki biznes.
Z gotowym pomysłem bezrobotni powinni zgłosić się do powiatowego urzędu pracy, który, po zatwierdzeniu przedstawionego biznesplanu, na każdego z założycieli spółdzielni może przyznać trzykrotność średniej krajowej brutto na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Jeżeli spółdzielnia przetrwa rok, nie trzeba spłacać pomocy. W sporządzeniu biznesplanu oraz statutu i rejestracji sądowej mogą pomóc organizacje pozarządowe.
W Polsce pierwsze spółdzielnie powstały na Warmii i Mazurach oraz w Poznaniu, gdzie prowadzą m.in. projekt „riksze” oraz działalność usługową dla mieszkańców miasta, sklepy z używanymi sprzętami i odzieżą, a także obsługują miejskie centra sportu i rekreacji.
Spółdzielnie socjalne mogą być też szansą dla osób wychodzących z bezdomności. Założenie spółdzielni może być kolejnym etapem ich aktywizacji, po okresie szkoleń w centrach integracji społecznej, powołanych w myśl ustawy o zatrudnieniu socjalnym. Osoby korzystające z takich centrów w ramach spółdzielni przez rok mają refundowane składki na ubezpieczenie społeczne.
4 kwietnia w woj. śląskim został ogłoszony konkurs na dofinansowanie kwotą 15 tys. zł powstających lub już istniejących spółdzielni socjalnych. Środki pochodzą z grantu Ministerstwa Polityki Społecznej.