Renty - ucieczka przed bezrobociem?

W Polsce renty inwalidzkie z tytułu niezdolności do pracy pobiera około 2,8 mln osób, czyli co 10-ty dorosły Polak. To najwyższy na świecie odsetek rencistów w stosunku do liczby ludności. Nie jest to jednak skutkiem złego stanu zdrowia Polaków, lecz wynikiem sytuacji na rynku pracy i efektem polityki państwa, prowadzonej zwłaszcza w latach dziewięćdziesiątych.

W ciągu ostatnich trzynastu lat wskaźnik bezrobocia rósł od 6,5 proc na koniec 1991 r. do 18,8 na koniec lutego bieżącego roku. W latach 1995-98 spadł on z blisko 15 proc. na koniec 1995 r., do 10 proc. na koniec 1998 r. Zawdzięczaliśmy to przede wszystkim szybkiemu wzrostowi gospodarczemu, ale także w jakiejś mierze liberalnej polityce przyznawania rent i wcześniejszych emerytur, zapoczątkowanej przez byłego ministra pracy Jacka Kuronia. Wiele osób zwalnianych z pracy przechodziło na świadczenia emerytalne lub rentowe. Z taką sytuacją mieliśmy zwłaszcza do czynienia w 1991 r., w którym na emerytury przeszło 0,5 mln, a na renty ponad 300 tys. osób. Łatwy sposób otrzymania tych świadczeń skłaniał często osoby zdolne do pracy do ucieczki na te świadczenia przed potencjalnym zagrożeniem utratą miejsca pracy. W rezultacie, nominalna i realna wysokość świadczeń jest bardzo niska, mimo że Polska przeznacza na renty największy odsetek swojego PKB (prawie 4 proc. - tj. około 30 mld zł. rocznie).

W ubiegłym roku liczba nowoprzyznanych spadła o połowę w stosunku do lat 1996-1999 r., a w stosunku do 1994 r. Trzykrotnie, było to efektem zmian zasad orzekania lekarskiego w 1997 r. Być może, że kolejne zaostrzenia tych zasad nastąpią w wyniku zaleceń Banku Światowego, który w raporcie rekomenduje Polsce przyznawanie wyłącznie rent czasowych (obecnie 60 proc. rencistów ma orzeczoną rentę stałą). BŚ zaleca też dokonanie weryfikacji wszystkich rent, co mogłoby przynieść około 250 mln oszczędności przy 10 proc. spadku liczby wypłacanych świadczeń. W Holandii taka weryfikacja wśród osób do 40 roku życia przyniosła oszczędności rzędu 30 proc.