Podejście do etykietowania żywności GM (genetycznie modyfikowanej) w Polsce i wybranych krajach trzecich

Ekspert projektu  „Wolne od GMO” prof. dr hab. Andrzej Babuchowski na podstawie Centre for Food Safety The Government of the Hong Kong Special Administrative Area wyjaśnia jakie są różnice w sposobie etykietowania żywności modyfikowanej genetycznie w Polsce i wybranych krajach trzecich.

Podejścia regulacyjne dotyczące etykietowania żywności zmodyfikowanej genetycznie różnią się w poszczególnych krajach i obszarach i można je ogólnie zakwalifikować jako dobrowolne lub obowiązkowe. W przypadku podejścia opartego na dobrowolnym etykietowaniu, tylko żywność (GM), która znacznie różni się od jej konwencjonalnego odpowiednika, pod względem składu, wartości odżywczej i alergenności, musi być oznakowana.

W przypadku obowiązkowego podejścia do etykietowania można je dalej sklasyfikować jako dwie kategorie, tj. „etykietowanie” lub „etykietowanie tylko dla wyznaczonych produktów”. Kategoria „pan-labeling” (etykietowanie wszystkich produktów) wymaga, aby wszelkie produkty żywnościowe, które zawierają materiały GM przekraczające zdefiniowany poziom progowy lub mają znacząco różne właściwości powstałe w wyniku modyfikacji genetycznej, muszą być oznakowane. Kategoria „oznakowanie tylko dla określonych produktów” wymaga oznakowania tylko wyznaczonych produktów, które są genetycznie zmodyfikowane.

Kodeks Alimentarius

Komisja Kodeksu Żywnościowego (Kodeks) uważa, że rządy różnych krajów mogą podejmować własne decyzje dotyczące oznaczania żywności genetycznie modyfikowanej i podkreśla, że ustalenia dotyczące etykietowania powinny być zgodne z przepisami ogłoszonymi przez Kodeks, aby uniknąć potencjalnych problemów handlowych. Obecnie podejście do etykietowania żywności zmodyfikowanej genetycznie jest różne w różnych krajach i obszarach.

Polska

Na rynku Polskim, może znajdować się żywność umieszczona w Unijnym Rejestrze Genetycznie Zmodyfikowanej Żywności i Paszy, pod warunkiem, że jest oznakowana zgodnie z przepisami rozporządzenia (WE) nr 1829/2003.

Zgodnie z ww. rozporządzeniem, na etykiecie produktu, który zawiera lub składa się z GMO, jest wyprodukowany lub zawiera składniki wyprodukowane z GMO powinna być zamieszczona jedna z poniższych informacji:

- „genetycznie zmodyfikowany”
- „wyprodukowany z genetycznie zmodyfikowanego (nazwa składnika)”
- „zawiera genetycznie zmodyfikowany (nazwa organizmu)”
- „zawiera (nazwa składnika) wyprodukowany z genetycznie zmodyfikowanego (nazwa organizmu)”

W Polsce zwolnione z obowiązku znakowania są produkty zawierające GMO na poziomie niższym niż 0,9% (składników rozważanych osobno lub pojedynczego składnika) pod warunkiem, że obecność GMO jest niezamierzona lub nieunikniona technicznie (w innym przypadku znakowanie jest obowiązkowe).
Obowiązek znakowania żywności GM ma na celu zapewnienie konsumentom możliwości świadomego wyboru między żywnością genetycznie modyfikowana a jej konwencjonalnym odpowiednikiem.
Jest natomiast brak uregulowań prawnych dotyczących zasad znakowania produktów pochodzenia zwierzęcego informacją, że w trakcie hodowli zwierząt stosowano genetycznie zmodyfikowane pasze czy produkty lecznicze.

Opracowany przez Polską Izbę Mleka Standard Certyfikacji Systemów Zarządzania Jakością i Bezpieczeństwem Żywności  „Bez GMO” pozwala potwierdzić, iż zgodnie z najlepszą wiedzą zostały wdrożone wszelkie możliwe działania by produkcję można było określić jako wolną od GMO na każdym jej etapie, również na etapie hodowli krów od których pochodzi mleko.

Kanada i Stany Zjednoczone

Etykietowanie żywności GM jest wymagane tylko wtedy, gdy żywność znacznie różni się od jej tradycyjnego odpowiednika pod względem składu, wartości odżywczej i alergenności. Jednak w handlu można oznaczać inne produkty GMO na zasadzie dobrowolności. W Kanadzie, w kwietniu 2004 r., wydano zbiór wytycznych dotyczących dobrowolnego etykietowania żywności zmodyfikowanej genetycznie. Natomiast w Stanach Zjednoczonych zakończono konsultacje społeczne w sprawie projektu wytycznych dotyczących dobrowolnego etykietowania, ale ich finalizacja jest wciąż w toku.

Australia i Nowa Zelandia

Władze Australii i Nowej Zelandii zdecydowały, że począwszy od 7 grudnia 2001 r., wszystkie produkty żywnościowe produkowane lub importowane muszą być oznakowane, gdy którykolwiek z ich składników zawiera więcej niż 1% materiału GM. Dodatkowe oznakowanie jest również wymagane w przypadku składników żywności zmodyfikowanych genetycznie o znacznie zmienionych właściwościach. Wysoko rafinowane produkty spożywcze, środki pomocnicze lub dodatki do żywności nie zawierające GMO, aromaty w stężeniu nie większym niż 1 g/kg w gotowej żywności, a także żywność przygotowana w punkcie sprzedaży są zwolnione z wymogu etykietowania żywności jako GMO.

Japonia

Władze japońskie zażądały oznakowania wyznaczonych produktów rolnych i przetworzonych produktów spożywczych zawierających materiały GM. W przypadku przetworzonych produktów spożywczych, składniki zawierające materiały GM, które są zaliczane do trzech najważniejszych składników pod względem wagi i stosunku wagowego w produkcie lub które 5% lub więcej całkowitej masy produktu, muszą być oznakowane. Etykietowanie nie jest wymagane w przypadku oleju i sosu, gdzie nie można już wykryć oryginalnych materiałów GM.

Republika Korei

Władze koreańskie wymagają, aby wszystkie zatwierdzone, genetycznie zmodyfikowane produkty rolne (w tym kiełki fasoli pochodzące z zatwierdzonej fasoli i innych kiełków), które zawierają więcej niż 3% materiałów GM, muszą być oznakowane. Ponadto przetworzona żywność, która zawiera te zatwierdzone produkty GM, jako jeden z pięciu najważniejszych składników produktu, musi być odpowiednio oznakowana.

Tajwan

Na Tajwanie obowiązkowe etykietowanie określonej żywności zostało wdrożone w trzech fazach zgodnie ze stopniem przetworzenia produktów spożywczych, przy czym ostatnia faza weszła w życie od stycznia 2005 r. Zgodnie z wymogiem dotyczącym etykietowania, żywność zawierająca jako składnik soję GM lub kukurydzę GM w ilości większej niż 5%, całkowitej masy gotowego produktu musi być oznakowana. Ponadto, soja lub kukurydza, w której, podczas zbiorów, przechowywania, transportu lub innych uzasadnionych przyczyn, nastąpiło przypadkowe lub nieumyślne zanieczyszczenie  nie więcej niż 5% odmiany GM, są uważane za „niezmodyfikowaną genetycznie”. Produkty spożywcze wykonane z niezmodyfikowanej genetycznie soi lub kukurydzy mogą być oznaczone jako „bez GMO” lub „nie GMO”.


Chiny kontynentalne

Ministerstwo Rolnictwa uchwaliło rozporządzenie „Przepisy wykonawcze w sprawie etykietowania genetycznie zmodyfikowanych organizmów rolniczych”, które weszło w życie 20 marca 2002 r. Zgodnie z rozporządzeniem pięć kategorii upraw zmodyfikowanych genetycznie, w tym soja, kukurydza, bawełna , rzepak i pomidory, a także niektóre produkty z nich wytworzone muszą być oznakowane. Z drugiej strony, w grudniu 2007 r., Ministerstwo Zdrowia uchwaliło rozporządzenie, „Środki dla administracji nowej żywności”, dotyczące żywności modyfikowanej genetycznie. Rozporządzenie to stanowi, że wszystkie genetycznie zmodyfikowane produkty spożywcze powinny być odpowiednio oznakowane.

Inne kraje w Azji

Niektóre inne kraje azjatyckie, takie jak Tajlandia i Filipiny, ustanowiły również przepisy dotyczące etykietowania żywności GM.

Podsumowując, procedury oznaczania żywności modyfikowanej genetycznie są zróżnicowane. W porównaniu do krajów trzecich w Polsce obowiązują najbardziej restrykcyjne normy dotyczące obowiązku znakowania żywności z GM, a dzięki kampanii „Wolne od GMO” sfinansowanej z Funduszu Promocji Mleka i certyfikatowi „Bez GMO”, polscy konsumenci mają możliwość dokonywania świadomego wyboru między produktami zawierającymi czy wyprodukowanymi z użyciem GMO, a ich konwencjonalnymi zamiennikami.

Biuro Kampanii „Wolne od GMO”