Parlament Europejski ma parcie na zmiany traktatów

Na wczorajszym posiedzeniu Parlamentu Europejskiego w Strasburgu, europosłowie ponowili apel o zmianę traktatów unijnych. Wezwali też Radę, aby „niezwłocznie i bez dyskusji przedłożyła wnioski [...] Radzie Europejskiej”. Teraz to szefowie państw lub rządów Unii muszą zwołać konwent – zdecyduje o tym zwykła większość głosów. W grudniu swoje propozycje ma przedstawić prezydencja hiszpańska w Radzie Unii Europejskiej.

Dziewiątego czerwca 2022 roku Parlament Europejski rozpoczął proces zmiany traktatów UE i przyjął rezolucję wzywającą Radę Europejską do wyrażenia zgody na rozpoczęcie procesu rewizji traktatów UE. Eurodeputowani wezwali do zmiany traktatów poprzez:

- zreformowanie procedur głosowania w Radzie w celu zwiększenia zdolności Unii Europejskiej do działania, w tym przejście od głosowania jednomyślnego do głosowania większością kwalifikowaną w takich dziedzinach, jak sankcje, tzw. klauzule pomostowe i sytuacje nadzwyczajne;
- dostosowanie uprawnień UE, zwłaszcza w dziedzinie zdrowia, transgranicznych zagrożeń dla zdrowia, osiągnięcia unii energetycznej opartej na efektywności energetycznej i energii odnawialnej, w zgodzie z międzynarodowymi umowami przeciwko zmianie klimatu, obrony oraz polityki społecznej i gospodarczej oraz zapewnienia pełnego wdrożenia europejskiego filaru praw socjalnych i protokołu postępu społecznego
- uczynienie europejskiej gospodarki bardziej odporną, ze szczególną uwagą poświęconą małym i średnim przedsiębiorstwom oraz konkurencyjności oraz inwestowanie w sprawiedliwą cyfrową i zieloną transformację
- zapewnienie Parlamentowi prawa do inicjowania, zmieniania i odwoływania aktów prawnych oraz pełnych praw jako współustawodawcy w zakresie budżetu UE;
- wzmocnienie procedury ochrony wartości leżących u podstaw UE oraz wyjaśnienie sposobu określania i konsekwencji naruszeń ( 7 TUE i Karta Praw Podstawowych);

Rezolucję przyjęto wówczas po debacie, która odbyła się tego samego dnia, 355 głosami za, przy 154 głosach przeciw i 48 głosach wstrzymujących się, przy czym Polska konsekwentie sprzeciwia się tym regulacjom. 

Po Konferencji w sprawie przyszłości Europy i w związku z niespotykanymi wcześniej wyzwaniami i wieloma kryzysami posłowie przedstawiają propozycje zmian w Unii.

Parlament, w dniu 22 listopada 2023 roku poparł reformy, które wg większości europosłów zwiększą zdolność Unii do działania. Sprawią też, że obywatele będą mieć większy udział w podejmowaniu decyzji. Oto najważniejsze propozycje posłów:

- bardziej dwuizbowy charakter procesu podejmowania decyzji oraz mniej sytuacji impasu w Radzie poprzez większą liczbę decyzji podejmowanych większością kwalifikowaną i w drodze zwykłej procedury ustawodawczej;
- pełne prawo inicjatywy ustawodawczej dla Parlamentu; Parlament jako współprawodawca przy tworzeniu długoterminowego budżetu;
- przegląd przepisów o składzie Komisji (która miałaby otrzymać nową nazwę – Europejski Organ Wykonawczy), m.in. o wyborze przewodniczącego Komisji (odwrócenie aktualnego procesu – przewodniczącego mianowałby Parlament, a zatwierdzała Rada);

- umożliwienie przewodniczącemu Komisji wyboru członków na podstawie preferencji politycznych, przy jednoczesnym zachowaniu równowagi geograficznej i demograficznej oraz mechanizm votum nieufności wobec indywidualnych Komisarzy;
- znacznie większa przejrzystość Rady – państwa członkowskie powinny publikować swoje stanowiska w kwestiach legislacyjnych;
- referenda w całej Unii dotyczące ważnych kwestii (np. poparcia wspomnianych propozycji reform); 

- większe prawo głosu dla obywateli – Unia powinna obowiązkowo stworzyć odpowiednie mechanizmy uczestnictwa w polityce, a europejskie partie polityczne powinny mieć większe znaczenie.

Lepsza współpraca na poziomie Unii

Posłowie domagają się większej władzy dla UE w kwestiach związanych ze środowiskiem oraz większego udziału kompetencji UE w pewnych obszarach, które obecnie należą do kompetencji poszczególnych państw. Są to zdrowie publiczne (szczególnie transgraniczne zagrożenia dla zdrowia oraz zdrowie i prawa reprodukcyjne), ochrona ludności, przemysł i edukacja. Obecny podział kompetencji należy dalej rozwijać w obszarach takich, jak energetyka, sprawy zagraniczne, bezpieczeństwo zewnętrzne i obronność, polityka granic zewnętrznych oraz infrastruktura transgraniczna.

Sprawozdanie przygotowało pięcioro współsprawozdawców reprezentujących zdecydowaną większość w Parlamencie. Przyjęto je 305 głosami za, 276 przeciw, a 29 posłów wstrzymało się od głosu. Towarzyszącą mu rezolucję przyjęto 291 głosami za, przy 274 głosach przeciw i 44 głosach wstrzymujących się.

Poniżej prezentujemy można cytaty z wypowiedzi pięciorga głównych posłów a sprawozdawcąi inicjatorem jest pochodzący z Belgii Guy Verhofstadt (Renew, BE.

Po głosowaniu na posiedzeniu plenarnym, które zakończyło proces inicjatywy ustawodawczej Parlamentu dotyczącej rewizji traktatów, współsprawozdawcy stwierdzili, co następuje.

Guy Verhofstadt (Renew, BE): „Naciski geopolityczne, migracja i wojna na naszym progu, pandemie, cyfryzacja, kwestie rozszerzenia… Kiedy świat się zmienia, Unia Europejska potrzebuje modernizacji. Dzięki temu sprawozdaniu, szczegółowo określającemu, gdzie nasza polityka i instytucje wymagają reformy, Parlament wytycza dalszą drogę. Nie ma już wymówek: Rada Europejska musi rozpocząć Konwent, aby otwarta debata mogła doprowadzić do konkretnych ulepszeń”.

Sven Simon (PPE, DE): „UE musi stać się bardziej skoncentrowana, zdolna do działania i bardziej demokratycznie odpowiedzialna. Chcemy, żeby głos wyborców decydował o tym, kto zostanie przewodniczącym Komisji i jej programu. Nasze propozycje reform tworzą unię obronną poprzez wspólne zamówienia, promują europejską niezależność energetyczną i wzmacniają praworządność”.

Gabriele Bischoff (S&D, DE): „Świat ewoluuje, a nasza architektura instytucjonalna i procesy decyzyjne w UE nie odpowiadają celom, jeśli chcemy zachować znaczenie jako gracz globalny. Musimy zmienić traktaty UE, aby zwiększyć zdolność UE do działania, w tym przejść od zasad jednomyślności do głosowania większością kwalifikowaną oraz dodać nowe kompetencje, aby sprostać pojawiającym się globalnym wyzwaniom”.

Daniel Freund (Zieloni/EFA, DE): „Zmiany traktatów wzmocnią i odporną europejską demokrację. Wprowadzą niezbędne ulepszenia, aby Unia Europejska była gotowa na kolejną rundę rozszerzenia. Weta narodowe stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa Europy. Musimy położyć im kres. To głosowanie jest historyczne. Teraz na państwach członkowskich UE spoczywa obowiązek ostatecznego rozpoczęcia Konwencji UE”.

Helmut Scholz (Lewica, Niemcy): „Obywatele chcą, aby UE działała w ramach polityki społecznej i pogłębiała integrację. Nasz wniosek stanowi realizację zobowiązania Parlamentu do podjęcia działań następczych po Konferencji w sprawie przyszłości Europy. Konwencja sprawiłaby, że Traktaty UE byłyby dostosowane do stojących przed nami wyzwań, wspierając transformację demokratyczną w kierunku zrównoważonej gospodarki i potencjalne rozszerzenie. Polityki zewnętrzne muszą opierać się na nowo zdefiniowanym, kompleksowym podejściu do bezpieczeństwa, które obejmuje radzenie sobie z zagrożeniami środowiskowymi i społecznymi na poziomie globalnym.

Przyjęcie tego sprawozdania jest odpowiedzią Parlamentu na oczekiwania obywateli dotyczące skuteczniejszej i bardziej demokratycznej Unii zgodnie z propozycjami Konferencji w sprawie przyszłości Europy - stwierdzono w komunikacie po wczorajszej debacie i głosowaniu w Strasburgu.

oprac, e-mk, ppr.pl