Niemrawe ożywienie w polskim rolnictwie

W drugim kwartale 2016 r. koniunktura w polskim rolnictwie nieznacznie poprawiła się. Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH (IRGAGR) wzrosła o 1,2 punktu, z poziomu -15,2 pkt. do 14,0 pkt. Wzrost wartości wskaźnika koniunktury wynika ze zwiększenia się wartości wskaźnika wyrównanych przychodów pieniężnych, jednej z dwóch składowych IRGAGR, o 3 punkty, z poziomu -21,2 pkt. do -19,2 pkt. Natomiast wartość wskaźnika zaufania, drugiej składowej wskaźnika koniunktury, obniżyła się o 0,5 pkt.

Nieoczekiwanie więc pogorszyły się nastroje rolników (wobec poprawy zanotowanej przed trzema miesiącami), a kwartalny wzrost ich przychodów jest tylko nieco powyżej przeciętnego w latach 2000-2015. Zarówno wskaźnik ogólny jak i wskaźniki cząstkowe są niższe niż rok temu o, odpowiednio: 15,5, 3,3 i 4,0 pkt., co oznacza, że umacnia się – wbrew przewidywaniom – negatywny wpływ czynników kształtujących średniookresowe tendencje rozwojowe w rolnictwie.

Poprawę koniunktury odnotowano w większości badanych grup gospodarstw rolnych. Największe wzrosty wskaźnika koniunktury zarejestrowano w gospodarstwach najmniejszych, o powierzchni do 7 ha (o 3,1 pkt.), położonych w makroregionie zachodnim (o 13,8 pkt.), zajmujących się rozmnażaniem roślin (o 32,4 pkt.), prowadzonych przez rolników w wieku 31-45 lat (o 4,6 pkt.) i z wykształceniem wyższym (o 3,5 pkt.). Pogorszenie koniunktury zaobserwowano w gospodarstwach o powierzchni 7-15 ha, położonych w makroregionach: północnym i środkowowschodnim oraz prowadzonych przez osoby pow. 45 roku życia. W skali roku jednak niemal we wszystkich grupach gospodarstw koniunktura, mierzona wskaźnikiem IRGAGR, pogorszyła się.

Przychody pieniężne i oszczędności gospodarstw rolnych zwiększyły się. Zarazem jednak rośnie ich zadłużenie. Rosną również wydatki na zakup obrotowych środków produkcji roślinnej, a maleją zakupy pasz. Wobec spadających cen skupu głównych produktów zwierzęcych i obniżającej się opłacalności ich produkcji, gospodarstwa rolne przestawiają się na produkcję roślinną.

Zmniejsza się odsetek gospodarstw rolnych podejmujących inwestycje. Podobne zmiany obserwujemy w strukturze rozdysponowania dopłat bezpośrednich – rośnie udział wydatków na: bieżące potrzeby życiowe i zakupy obrotowych środków produkcji, a zmniejsza się udział wydatków na: inwestycje w gospodarstwo i powiększenie ich powierzchni.

Wyniki badania koniunktury rolnej, przeprowadzonego w kwietniu 2016 r., budzą zaniepokojenie. Rolnicy podejmują tylko działania niezbędne dla podtrzymania zdolności produkcyjnych w najbliższych kilku miesiącach. Słabsza od prognozowanej przed kwartałem sytuacja finansowa gospodarstw rolnych powstrzymuje je od inwestycji. Z niepokojem patrzą w przyszłość.

SGH w Warszawie, Kolegium Analiz Ekonomicznych