Miejskie plany adaptacji do zmian klimatu dla ośmiu miast woj. śląskiego – na półmetku

Prace zmierzające do stworzenia miejskich planów adaptacji do zmian klimatu dla ośmiu dużych miast woj. śląskiego przekroczyły półmetek - wynika z danych Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych (IETU) w Katowicach, którego eksperci pomagają samorządom w przygotowaniu planów.

Miejskie plany adaptacji do zmian klimatu (MPA) mają m.in. zabezpieczać miasta przez skutkami ekstremalnych zjawisk pogodowych. Dokumenty powstają w ramach koordynowanego przez Ministerstwo Środowiska projektu przystosowania terenów miejskich do obecnych i przewidywanych zmian warunków klimatycznych. W inicjatywie biorą udział 44 polskie miasta – wśród nich m.in. Bytom, Chorzów, Dąbrowa Górnicza, Katowice, Mysłowice, Ruda Śląska, Siemianowice Śląskie i Sosnowiec, współpracujące w tej dziedzinie z IETU.

Pierwszy rok pracy nad planami poświęcony był przede wszystkim na zbieranie i analizę ogromnej ilości danych meteorologicznych, hydrologicznych oraz pochodzącej z wielu źródeł dokumentacji skutków oddziaływania zjawisk klimatycznych na rozmaite sektory miasta.

Analizy pozwoliły na ocenę trendów zmieniającego się klimatu i wskazanie dla każdego z miast największych zagrożeń. Następnie zidentyfikowano sektory najbardziej wrażliwe na zjawiska klimatyczne, w tym zjawiska ekstremalne, jak fale upałów, fale zimna, deszcze ulewne i nawalne, burze i silny wiatr, powodzie od strony rzek i powodzie miejskie.

Z danych Instytutu wynika, iż w ośmiu miastach woj. śląskiego sektorami o największej wrażliwości są: gospodarka wodna (8 miast), zdrowie publiczne, czyli bezpieczeństwo i zdrowie mieszkańców (7 miast), transport (6 miast) oraz energetyka (3 miasta).

Kolejnym krokiem służącym stworzeniu MPA była ocena potencjału adaptacyjnego każdego z miast, czyli jego zdolności do ograniczania niekorzystnych konsekwencji oraz właściwego wykorzystania pozytywnych skutków zmian klimatu. Bezpośredni wpływ na ocenę tego potencjału mają m.in. zasoby finansowe miasta, przygotowanie służb miejskich, mechanizmy informowania i ostrzegania o zagrożeniach środowiskowych czy różnego typu infrastruktura.

Jak poinformowała dr inż. Justyna Gorgoń, koordynująca w Instytucie Ekologii Terenów Uprzemysłowionych prace zespołu ekspertów, wykonana została już także ocena potencjalnych konsekwencji zagrożeń klimatycznych, w tym zjawisk ekstremalnych, oraz związanego z nimi ryzyka.

„Pod uwagę brano szkody i straty mienia, straty finansowe i koszty działań naprawczych, konieczność odtworzenia zasobów środowiskowych, a także skutki niekorzystnego wpływu na zdrowie ludzi. Na tej podstawie ustalono, w których komponentach czterech najbardziej wrażliwych sektorów działania adaptacyjne muszą zostać podjęte i w jakim czasie” – wyjaśniła dr Gorgoń.

W styczniu rozpoczęły się prace nad wyborem sugerowanych działań adaptacyjnych – technicznych, inwestycyjnych, organizacyjnych oraz edukacyjnych. Działania te będą zgrupowane w tzw. opcje adaptacyjne, które umożliwią miastu dobranie właściwych instrumentów wzmacniających potencjał adaptacyjny, a tym samym pozwolą na zwiększenie odporności miasta na zagrożenia związane ze zmianami klimatu.

Plany mają być gotowe przed końcem tego roku. Data jest istotna, ponieważ w grudniu do Katowic na Szczyt Klimatyczny przyjedzie prawie 25 tys. uczestników z całego świata, którzy będą rozmawiać o ochronie klimatu i gospodarce. Celem szczytu będzie realizacja Porozumienia Paryskiego – emitowanie dwutlenku węgla równe jego pochłanianiu, tak, by do końca wieku temperatura na świecie nie wzrosła więcej niż o dwa stopnie Celsjusza porównaniu do stanu sprzed rewolucji przemysłowej.

„Katowice, jako gospodarz szczytu, będą dysponowały już dokumentem MPA opracowanym w projekcie. Dla Ministerstwa Środowiska będzie to także okazja, aby pokazać cały projekt, który jest unikatowy w skali świata, gdyż w jednym roku dostarcza 44 miastom plany adaptacji do zmian klimatu” – wyjaśniła rzeczniczka katowickiego Instytutu Wanda Jarosz.

W ocenie ekspertów, duże miasta i obszary metropolitalne, ze względu na największą koncentrację ludności, zabudowy i infrastruktury, są szczególnie narażone na zmiany klimatu - głównie na ekstremalne temperatury, fale upałów, deszcze, nawałnice, powodzie i podtopienia. Wysoki poziom urbanizacji oznacza, że zmiany klimatu będą miały wpływ na dynamikę rozwoju miast i na kondycję ekonomiczną państwa, a także na jakość życia mieszkańców.

Z danych przytoczonych przez Instytut wynika, iż obecnie ludność polskich miast to około 23 mln osób, co stanowi ponad 60 proc. populacji kraju. Naukowcy wskazują, iż prognozowany wzrost wysokiej temperatury powietrza na obszarach silnie zurbanizowanych obniży jakość życia i wpłynie negatywnie na zdrowie mieszkańców. Grupami szczególnie narażonymi są osoby starsze (powyżej 65 lat), małe dzieci, osoby chore na choroby układu oddechowego, sercowo-naczyniowego, a także osoby bezdomne.

Miejski plan adaptacji do zmian klimatu (MPA) jest instrumentem polityki miejskiej. To dokument o charakterze strategicznym, w którym każde miasto planuje działania adaptacyjne do zmian klimatu wynikające ze zdiagnozowanych na jego obszarze zagrożeń. Jest dokumentem umożliwiającym aplikowanie o środki na projekty ukierunkowane na adaptację miasta do zmian klimatu.

Inicjatywa pod nazwą „Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców” to koordynowany przez Ministerstwo Środowiska projekt przystosowania terenów miejskich do obecnych i przewidywanych zmian warunków klimatycznych. W inicjatywie biorą udział 44 polskie miasta - to największe tego typu przedsięwzięcie w Europie. Dzięki niemu miasta otrzymają kompleksowe dokumenty identyfikujące zagrożenia wynikające ze zmian klimatu oraz dopracowane, indywidualnie dobrane rozwiązania adaptacyjne.

Marek Błoński, Jacek Ensztein (PAP)