Gospodarowanie gruntami rolnymi w woj. zachodniopomorskim

W 2016 roku podstawową formą zagospodarowania państwowych gruntów była dzierżawa. Agencja Nieruchomości Rolnych w tym okresie wydzierżawiła 59,3 tys. ha. Prym pod tym względem wiodło woj. zachodniopomorskie, w którym wydzierżawiono ponad 12 tys. ha.

Dzierżawa nieruchomości rolnych

Na terenie województwa zachodniopomorskiego, w poszczególnych Sekcjach Zamiejscowych Gospodarowania Zasobem (SZGZ), wydzierżawiono:  w Szczecinku – 3687 ha, w Pyrzycach – 2452 ha, w Kołobrzegu – 1950 ha, w Stargardzie – 1849 ha, w Nowogardzie – 1626 ha oraz w Gryficach – 468 ha.

Do sierpnia 2016 r. obowiązywały zasady, według których wywoławczy czynsz dzierżawny ustalany był w oparciu o ceny sprzedaży nieruchomości z Zasobu. Wzrost cen nieruchomości, w ostatnich latach, przekładał się bezpośrednio na wysokość wywoławczego czynszu dzierżawnego.
 
Od 20 sierpnia 2016 r. wysokość czynszu dzierżawnego za jeden hektar gruntu regulowana jest rozporządzeniem ministra rolnictwa. Nowe zasady naliczania czynszu dzierżawnego opierają się o klasę bonitacyjną ziemi i okręg podatkowy. Średni czynsz dzierżawny dla umów dzierżawy zawartych w 2016 r. w ANR wynosi 12,6 dt, czyli ok. 770 zł rocznie za hektar. Natomiast w woj. zachodniopomorskim średni roczny czynsz dzierżawny wyniósł 7,8 dt/ha i był jednym z najniższych w kraju.

Sprzedaż państwowych gruntów

W 2016 roku Agencja sprzedała prawie 18 tys. hektarów i wykonała roczny plan na poziomie ok. 85 proc. Ziemia była sprzedawana w przetargach, ale także w trybie bezprzetargowym dla dotychczasowych dzierżawców w ramach kontynuacji rozpoczętych jeszcze w 2015 r. procedur sprzedaży, co umożliwiła ustawa z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw. Ponad 90% transakcji dotyczyło sprzedaży gruntów na rzecz rolników (dotychczasowych dzierżawców) powiększających swoje gospodarstwa. W ten sposób w ramach pierwszeństwa nabycia do rolników trafiło znacznie ponad 14 tys. ha. Na cele inwestycyjne sprzedano 655 hektarów. Rolnicy również nabyli od ANR w ub.r. w trybie przetargów ograniczonych grunty o pow. 530 hektarów. W tym trybie Agencja wyłącznie oferowała nieruchomości rolne nie przekraczające powierzchni 2 ha.

Największy areał został sprzedany w województwach: wielkopolskim 3,4 tys. ha, lubuskim 2,7 tys. ha, zachodniopomorskim 1,8 tys. ha oraz kujawsko-pomorskim i warmińsko-mazurskim (po ok. 1,5 tys. ha). W skali kraju średnia cena sprzedaży 1 ha gruntu rolnego wyniosła 32,2 tys. zł. Najwyższe średnie ceny Agencja uzyskała w województwach: śląskim (51,2 tys. zł), łódzkim (46,8 tys. zł) i wielkopolskim (45,7 tys. zł). A najniższą średnią cenę sprzedaży uzyskano w woj. lubelskim (17,7 tys. zł).

Działalność Rad Społecznych

Warto odnotować, że w zagospodarowaniu państwowych gruntów w poszczególnych oddziałach terenowych Agencji aktywnie uczestniczy Rada Społeczna, która jest ciałem doradczym i opiniodawczym. W Oddziale Terenowym Agencji Nieruchomości Rolnych w Szczecinie aktualnie Radę tworzy osiem organizacji: NSZZ Solidarność Rolników Indywidualnych, Zachodniopomorska Izba Rolnicza, Wojewódzki Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, Federacja Związków Pracodawców – Dzierżawców i Właścicieli Rolnych, Stowarzyszenie Dzierżawców i Właścicieli Rolnych RP, Związek Zawodowy Rolnictwa „Samoobrona”, Stowarzyszenie Dzierżawców i Właścicieli Rolnych Województwa Zachodniopomorskiego oraz Związek Zawodowy Rolników Rzeczpospolitej „Solidarni”.

Przedstawiciele rolniczych związków spotykają się przynajmniej raz na kwartał w celu bieżącej wymiany informacji, konsultacji problemów przy wykonywaniu przez Agencję zadań ustawowych, związanych z gospodarowaniem nieruchomości Zasobu. Poza tym organizacje uczestniczące w pracach Rady, zyskały prawo do desygnowania swoich przedstawicieli do składu komisji przetargowych.

W lutym 2016 r. podczas inauguracyjnego posiedzenia Rady Społecznej przy OT ANR w Szczecinie zadecydowano, według jakich kryteriów będzie dzierżawiona ziemia z Zasobów Skarbu Państwa w województwie. Dzięki temu w miesiącach luty – kwiecień 2016 r. Agencja Nieruchomości Rolnych w Szczecinie przeprowadziła około 900 przetargów ograniczonych ofert pisemnych na dzierżawę gruntów rolnych. Ich efektem było rozdysponowanie ok. 12 tys. ha z Zasobu WRSP.

Bez wątpienia najważniejszym wyzwaniem, przed którym stanęła Rada Społeczna było wypracowanie nowych kryteriów ofert pisemnych w przetargach ograniczonych dla rolników indywidualnych na dzierżawę nieruchomości z Zasobu Skarbu Państwa. Kryteria te musiały uwzględniać przepisy ustawy z 14 kwietnia o wstrzymaniu sprzedaży. W przypadku woj. zachodniopomorskiego wzięto pod uwagę strukturę i powierzchnię gospodarstw rodzinnych, a także rodzaj i specyfikę prowadzonej działalności.

Finalnie dla województwa zachodniopomorskiego przyjętymi przez Radę Społeczną kryteriami, które obowiązują przy przetargach ofert pisemnych są: odległość gospodarstwa rolnego oferenta od wydzierżawianej lub zbywanej nieruchomości z ZWRSP (maksymalnie rolnik otrzyma 25 pkt), powierzchnia nieruchomości rolnych nabytych lub wydzierżawionych z Zasobu (25 pkt), intensywność produkcji zwierzęcej w gospodarstwie oferenta (10 pkt), „Młody rolnik” (10 pkt), powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie rodzinnym rolnika (20 pkt) i ubezpieczenie w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (10 pkt).

W ciągu ponad rocznej działalności, Rada Społeczna obradująca przy OT ANR w Szczecinie spotkała się już dziesięciokrotnie. Jej przedstawiciele zaopiniowali też pozytywnie 29 planów wtórnej restrukturyzacji nieruchomości Zasobu. Tylko dzięki temu do rolników trafiło już lub trafi niebawem w dzierżawę blisko 5,7 tys. hektarów.

Oddział Terenowy ANR w Szczecinie, w 2016 roku, przejął do Zasobu ponad 1000 ha gruntów rolnych na terenie powiatu pyrzyckiego. Proces ponownego rozdysponowania gruntów poprzedzony był konsultacjami ze środowiskiem rolniczym, w tym z przedstawicielami Zachodniopomorskiej Izby Rolniczej. Opracowano programy wtórnej restrukturyzacji, których realizacja rozpoczęła się wiosną 2016 roku i jest nadal kontynuowana (trwają procedury przetargowe). Wśród wskazanych w procesie rozdysponowania znajdują się nieruchomości budzące dotychczas wiele kontrowersji miejscowych rolników. Są to nieruchomości w Obojnie i Ślazowie.

Przedmiotem restrukturyzacji nieruchomości przejętych do Zasobu WRSP od Zakładu Rolnego Obojno są grunty położone w Pyrzycach (pow. 279,1529 ha) oraz w Mechowie (pow. 56,561). ANR OT w Szczecinie przejęła nieruchomości od Zakładu Rolnego w Obojnie w wyniku wygaśnięcia w dniu 31.12.2015 r. umowy dzierżawy. Przejęcie nieruchomości nastąpiło 4 stycznia 2016 r. Konstrukcja programu wtórnej restrukturyzacji nieruchomości została oparta na podstawie licznych spotkań z rolnikami, złożonych przez nich wniosków przy współudziale Powiatowej Izby Rolniczej w Pyrzycach oraz na podstawie analizy struktury obszarowej okolicznych gospodarstw rolnych.

Natomiast przedmiotem wtórnej restrukturyzacji ponad 188 ha gruntów po wygasłej umowie dzierżawy w obrębie było 8 działek  z obrębu Ślazowo i 4 działek z obrębu Podlesie. Program wtórnej restrukturyzacji – pozytywnie zaopiniowany przez członków Rady Społecznej 4 października 2016 r. – został oparty na uzgodnieniach z Powiatową Izbą Rolniczą, samorządowcami gminy Przelewice oraz szerokim gronem zainteresowanych tymi gruntami rolników.  Agencja mając na uwadze zapisy ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości ZWRSP zdecydowała przeznaczyć je do dzierżawy. Przy sporządzaniu programu wzięto także pod uwagę poprawę struktury obszarowej gospodarstw, przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych z terenu Gminy Pyrzyce, gdzie średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego na terenie gminy wynosi 18 ha.

Nieodpłatne przekazania gruntów

Agencja Nieruchomości Rolnych w 2016 roku nieodpłatnie przekazała ponad 2100 ha gruntów rolnych w całym kraju. Ziemię dostały m.in. jednostki samorządu terytorialnego, które otrzymują grunty na realizację zadań własnych. Na przekazanych działkach powstają obiekty rekreacyjno-sportowe, kulturalne oraz użyteczności publicznej, takie jak: hydrofornie, studnie głębinowe, przepompownie i oczyszczalnie ścieków, drogi dojazdowe, a od 2012 r. także cmentarze. W ubiegłym roku w woj. zachodniopomorskim przekazano nieodpłatnie 342 ha gruntów.

OT ANR Szczecin