Generowanie jakości owoców

Znaczna część konsumentów rezygnuje z zakupu owoców niskiej jakości. Ich świadomość oraz duża konkurencja obligują sadowników do dostarczania smacznych, zdrowych i atrakcyjnych wizualnie owoców. Priorytetem w produkcji jest nie tylko osiągnięcie wysokiego plonu (ten cel nie zawsze gwarantuje rentowność), ale plonu o wysokiej jakości handlowej.

Jabłka wysokiej jakości charakteryzuje specyficzny dla danej odmiany zespół cech, a zwłaszcza odpowiednia wielkość, kształt, jędrność oraz wybarwienie i smak. Owoce powinny być należycie zabezpieczone przed wystąpieniem chorób przechowalniczych. Cechować je musi także trwałość w transporcie i obrocie handlowym. Rosnące wymagania konsumentów i odbiorców owoców są czynnikami decydującymi o kierunkach rozwoju sadów. Jednym z najważniejszych zagadnień w produkcji jabłek wysokiej jakości jest dostarczenie drzewom odpowiednich składników pokarmowych w ilościach potrzebnych do prawidłowego rozwoju i wzrostu drzew w kolejnych fazach wegetacji. Bardzo ważny jest zatem wybór nawozów, w których składniki pokarmowe powinny występować w formach łatwo dostępnych dla roślin. Nie mniej istotny jest również sposób i czas aplikacji nawozów, tak aby składniki pokarmowe zostały dostarczone we właściwym czasie do różnych części roślin (pień, pędy, pąki, liście, owoce).

Pierwiastkiem determinującym jakość owoców jest wapń. Buduje on ściany komórkowe. Poprzez tworzone wraz z celulozą i pektynami struktury zwiększa ich wytrzymałość, a co się z tym bezpośrednio wiąże zwiększa tolerancję na ataki patogenów i mechaniczne uszkodzenia. Wapń odpowiada za trwałość (zapobiega występowaniu chorób przechowalniczych) oraz jędrność owoców. Przy jego niskiej zawartości owoce tracą turgor, co spowodowane jest zbyt intensywnie zachodzącym procesem oddychania. Ponadto wapń zapobiega chorobom fizjologicznym owoców, sprzyja równomiernemu dojrzewaniu i zwiększa odporność roślin na choroby grzybowe. To pierwiastek determinujący jędrność i decydujący o zdolności przechowalniczej. Jego zawartość  w owocach uzależniona jest od wielu czynników biologicznych (wiek drzew, siła wzrostu pędów, odmiana i podkładka), uprawowych (właściwości gleby, wilgotność gleby, stosowane nawozy) oraz środowiskowych (warunki pogodowe, występowanie przymrozków, opady atmosferyczne). Z powodu ograniczonego przemieszczania wapnia do części generatywnych roślin (kwiaty, zawiązki owoców, owoce), nawet wysoka zawartość Ca w glebie zazwyczaj nie zapewnia dostatecznej jego zawartości w owocach. Objawy niedoboru wapnia na częściach wegetatywnych występują rzadko, w postaci jasnozielonego zabarwienia liści wierzchołkowych z plamkami o barwie żółtobrązowej i postrzępionych brzegach. Przy skrajnym niedoborze mogą zamierać całe narządy roślin. Choroby fizjologiczne jabłek są najbardziej odczuwalnym dla sadowników skutkiem niedoboru wapnia: gorzka plamistość podskórna (GPP), szklistość miąższu, zbrązowienie przygniezdne, rozpad chłodniczy lub mączysty, skorkowacenia przetchlinkowe, oparzelizna powierzchniowa. Jabłka z niedostateczną zawartością wapnia są drobne ze skłonnością do pękania, korkowacenia i oparzeń słonecznych. Źle się przechowują oraz są podatne nachoroby fizjologiczne. Niedobory wapnia potęgują się przy zbyt silnym wzroście wegetatywnym drzew oraz przy nadmiernie wyrośniętych owocach. Istotne znaczenie dla występowania chorób fizjologicznych ma także skłonność genetyczna różnych odmian – najbardziej wrażliwe na niedobory wapnia są odmiany: Ligol, Šampion, Jonagold, Golden Delicious, Mutsu, Ligol i Fuji, Gala, Gloster, Elise, Elstar, Cortland, Boskoop, Koksa Pomarańczowa. Obniżoną zawartość tego składnika wykazują również drzewa na podkładce M.26.

Dlatego dokarmianie pozakorzeniowe jabłoni tym składnikiem jest konieczne i stanowi obecnie integralną część pełnego programu nawożenia sadów jabłoniowych. Optymalna zawartość wapnia w glebie jest konieczna, aby było możliwe pobieranie tego składnika pokarmowego przez system korzeniowy Ponadto wapń poprawia strukturę gleby i zapobiega jej zaskorupianiu, reguluje pH gleby, wspomaga działanie drobnoustrojów glebowych (przyspiesza rozkład masy organicznej) oraz ułatwia rozwój systemu korzeniowego.

Zapotrzebowanie na wapń jest szczególnie wysokie w momencie kwitnienia – początku rozwoju owoców (BBCH 60-72). Największe zapotrzebowanie drzewa wykazują w okresie 4–6 tygodni od pełni kwitnienia. W tym okresie  pobierają z gleby ponad 50% całkowitej ilości potrzebnego im wapnia. Ze względu na niewielką jeszcze masę liści wapń w tym czasie kierowany jest w dużej ilości do zawiązków owoców, budując w ten sposób fundament pod dobrą zasobność owoców w ten składnik. Dla zintensyfikowania procesu pobierania wapnia z gleby, wskazane jest dwukrotne zastosowanie aktywatora zawierającego wapń, który intensyfikuje pompę auksynowo-wapniową stymulując transport wapnia do liści, kwiatów i zawiązków owoców. Aby jednak wiosenne pobieranie wapnia przez korzenie było efektywne, składnik ten musi być obecny w glebie w formie dostępnej dla roślin (jako wolny kation Ca2+), a ponadto drzewa muszą mieć dużo młodych korzeni, przez które wapń jest głównie pobierany. Także i w późniejszych fazach (BBCH 72-85) niezbędne jest dokarmianie roślin tym pierwiastkiem. Wapń pobierany z gleby w tym okresie trafia przede wszystkim do liści i pędów, przez co następuje niekorzystne zjawisko „rozcieńczania” zawartości wapnia w powiększających się owocach. Stąd konieczność kilkakrotnego pozakorzeniowego dokarmiania drzew wapniem, którego celem jest przede wszystkim zaopatrzenie owoców w wapń.

Warunki niezbędne dla dobrego zaopatrzenia owoców w wapń to prawidłowa zasobność gleby w dostępny dla roślin wapń, zapewnienie dobrego zaopatrzenia w wapń młodych zawiązków, zmniejszanie tempa spadku koncentracji wapnia w rosnących owocach i utrzymanie koncentracji wapnia w jabłkach na poziomie minimum 5 mg Ca / 100 g świeżej masy owoców.

Przykładem takiego nowoczesnego preparatu do dolistnego stosowania w uprawach sadowniczych, który gwarantuje optymalne zaopatrzenie roślin w wapń przy niskich dawkach jest Optycal.  Zaopatruje on rośliny w ten pierwiastek w dwojaki sposób: stymuluje pobieranie go z gleby i  transport do najmłodszych części roślin (efekt pompy auksynowo-wapniowej) oraz dostarcza łatwo przyswajalny organiczny wapń bezpośrednio w zabiegu pozakorzeniowym . Poprawia jakość oraz właściwości przechowalnicze plonu i jednocześnie pozwala ograniczyć koszty związane z dodatkowymi zabiegami nawozami wapniowymi.

Właściwe dokarmianie wapniem bezpośrednio wpływa na rentowność produkcji, bowiem – jak już wspomniano – od odpowiedniej jego ilości zależy jakość owoców, a tym samym możliwości zbytu uzyskanego plonu. Owoce niskiej jakości, małe, z plamami lub uszkodzeniami skórki nie zachęcą do ich zakupu konsumentów, którzy zawsze wybiorą owoce dorodne, jędrne, pięknie wybarwione a nie tylko smaczne. Aby wyprodukować jabłka przyciągające uwagę klientów konieczna jest szczególna dbałość o plantację w całym okresie wegetacji, w tym zwłaszcza dostarczenie drzewom odpowiedniej ilości wapnia.

Anna Rogowska na podst. inf. z „Poradnika sadowniczego – jabłoń”