Czy wolna prasa jeszcze w ogóle jest? Bo być powinna, ale taka nie jest.

Prezydent Roberta Metsola powiedziała: "Wolna prasa jest najlepszą tarczą dla demokracji. Dziennikarze muszą mieć swobodę relacjonowania wydarzeń bez obawy o cenzurę, zastraszanie czy odwet. Parlament Europejski zawsze będzie bronił i stawał w obronie wolności mediów i prasy – nie tylko w Światowym Dniu Wolności Prasy, ale każdego dnia.

Sabine Verheyen (EPL, DE), wiceprzewodnicząca Parlamentu Europejskiego i przewodnicząca grupy roboczej ds. wdrożenia europejskiego aktu o wolności mediów (EMFA), powiedziała:

"W Światowym Dniu Wolności Prasy potwierdzamy nasze przywiązanie do jednego z podstawowych filarów demokracji: wolności mediów. Wolne, niezależne i zróżnicowane dziennikarstwo jest niezbędne dla każdego demokratycznego społeczeństwa. Pozostaje ona jednak zagrożona – nawet w niektórych państwach członkowskich UE – a bez niej demokracja nie może funkcjonować. Europejski akt o wolności mediów (EMFA), przyjęty w kwietniu 2024 r., ma zasadnicze znaczenie dla sprostania tym wyzwaniom. Jest to wyraźny sygnał o potrzebie ochrony różnorodności mediów i niezależności dziennikarskiej w całej Europie. Media to coś więcej niż tylko przemysł – kształtują dyskurs polityczny, napędzają rozwój kulturalny, sprzyjają włączeniu społecznemu i chronią prawa podstawowe.

"EMFA stanowi historyczny kamień milowy dla UE: po raz pierwszy obowiązuje kompleksowe europejskie prawo mające na celu utrzymanie wolności prasy i pluralizmu mediów. Poczyniliśmy znaczne postępy legislacyjne w zakresie ochrony dziennikarzy przed ingerencją polityczną i naciskami gospodarczymi. Jednak teraz te zabezpieczenia muszą być aktywnie egzekwowane.

"EMFA już wchodzi w życie. Pierwsze przepisy oficjalnie weszły w życie, a kolejne mają wejść w życie w tym miesiącu. Do sierpnia 2025 r. wejdą w życie najważniejsze części ustawy, co będzie ważnym krokiem w kierunku wzmocnienia wolności mediów w całej UE. Rzeczywiste oddziaływanie EMFA zależy jednak od jego wdrożenia. Dlatego już teraz uważnie monitorujemy ten proces, aby zagwarantować, że państwa członkowskie nie będą zwlekać z jego egzekwowaniem. Wolność prasy nie może czekać – musimy działać zgodnie z tymi zobowiązaniami.

"W Światowym Dniu Wolności Prasy musimy pamiętać o tym, jak ważne jest zdecydowane stanie w obronie wolności mediów. Niepokojące globalne trendy przypominają nam, że obojętność nie wchodzi w grę. Nawet w Europie musimy zachować czujność w obronie naszych demokratycznych wartości. Wolność prasy jest kręgosłupem demokracji – jej obrona oznacza ochronę naszych wolności i wartości, które są nam bliskie.

Nela Riehl (Zieloni, Niemcy), przewodnicząca Komisji Kultury i Edukacji, powiedziała: "Niezależny sektor prasowy jest podstawowym filarem naszej demokracji. Potrzebujemy wolnej prasy, aby pociągnąć naszych decydentów do odpowiedzialności, przyspieszyć zmiany społeczne i informować obywateli. Niepokoi mnie drastyczny wzrost kontaktu młodych ludzi z wiadomościami z niezweryfikowanych źródeł w mediach społecznościowych. Wysokiej jakości dziennikarstwo konkuruje o naszą uwagę z algorytmami na platformach społecznościowych. Aby zminimalizować rozprzestrzenianie się szkodliwej dezinformacji, UE zaczyna obecnie regulować platformy cyfrowe, ale musimy również poprawić umiejętność korzystania z mediów, zapewnić ludziom dostęp do rzetelnych informacji i zapewnić edukację w zakresie korzystania z mediów.

"Powinno to być jednym z priorytetów edukacji obywatelskiej, z jasnymi celami, ponieważ pracujemy nad poprawą odporności demokratycznej w całej Europie. Jako komisja zwiększamy znaczenie tych wyzwań w europejskiej agendzie edukacyjnej i z zadowoleniem przyjmujemy pierwsze kroki w tym kierunku w ramach inicjatywy Komisji "Unia umiejętności".

"Moja niedawna wizyta na Ukrainie przypomniała mi o sile obywateli w przeciwdziałaniu zagrożeniom dla demokracji. W sytuacji, gdy manipulacja informacjami jest wykorzystywana jako broń, wzmocnienie i ochrona ludzi – a mianowicie niezależnych dziennikarzy, reporterów, pracowników mediów i wolontariuszy – jest również kwestią bezpieczeństwa. W związku z tym, w Światowym Dniu Wolności Prasy, podkreślamy również potrzebę zapewnienia niezależnej prasie bezpiecznego środowiska pracy, warunków pracy godnych zamieszkania, wspierającej europejskiej infrastruktury i ochrony przed prześladowaniami.

Przewodniczący Komisji Wolności Obywatelskich, Podkomisji Praw Człowieka i Komisji Specjalnej ds. Europejskiej Tarczy Demokratycznej wydali również oświadczenie z okazji Światowego Dnia Wolności Prasy. Możesz go przeczytać tutaj (dostępny wkrótce).

Jak Parlament wzmacnia wolność mediów

Na początku 2024 r. Parlament i Rada przyjęły nowe przepisy mające na celu ochronę wolności mediów i niezależności dziennikarzy w UE. Przepisy ustawy o wolności mediów (EMFA) zaczną w pełni obowiązywać w państwach członkowskich UE od 8 sierpnia 2025 r.

Przepisy te powinny zapewnić przejrzystość własności środków masowego przekazu i przydziału reklam państwowych, wzmocnić niezależność mediów publicznych oraz zapewnić solidną ochronę dziennikarzy i ich źródeł. Aby zapewnić widoczność i pluralizm, platformy cyfrowe nie będą mogły arbitralnie usuwać ani ograniczać treści niezależnych mediów.

Do 7 maja 2026 r. we wszystkich państwach członkowskich UE musi zostać transponowana do prawa krajowego dyrektywa chroniąca dziennikarzy i działaczy społeczeństwa obywatelskiego przed strategicznymi pozwami sądowymi mającymi na celu uciszenie krytycznych głosów.

Każdego roku Parlament Europejski nagradza wybitne osiągnięcia dziennikarskie, które propagują lub bronią podstawowych zasad i wartości Unii Europejskiej, takich jak godność ludzka, wolność, demokracja, równość, praworządność i prawa człowieka. Jeszcze w tym miesiącu odbędzie się piąta edycja Nagrody Dziennikarskiej im. Daphne Caruany Galizii.