Czy uda się zrealizować Cele Zrównoważonego Rozwoju?

W poniższym tekście przypomnimy i wyjaśnimy często występujący w informacjach płynących z Unii Europejskiej skrót „SDGs”, opowiemy jak w obliczu wydarzeń ostatnich lat zmieniły się przewidywania dotyczące realizacji długofalowych celów stawianych sobie przez państwa świata, oraz — zachęcając do zapoznania się ze świeżo wydanym raportem ONZ, przedstawimy najnowsze dane dotyczące zrównoważonego rozwoju w ujęciu globalnym.

Temat ten jest warty uwagi szczególnie dzisiaj, gdy problemy dawniej nam odległe, dochodzące do nas jedynie przez pryzmat wieści ze świata, w ostatnim czasie trafiają (często dosłownie) na nasze podwórka . Wszyscy żyjemy w globalnej wiosce, otaczani problemami społecznymi, ekonomicznymi, środowiskowymi i klimatycznymi mającymi podobne lub te same źródła. Potwierdza to chociażby obecna fala upałów i suszy w europie, która nie tylko stanowi potężne wyzwanie dla wielu grup społecznych i zawodowych(np. rolnicy), ale i może nieść za sobą tragiczne konsekwencje, odczuwalne przez nas wszystkich (przez np. przerwy w dostawie wody).

O co więc walczymy?

Szukając odpowiedzi na pytanie tytułowe, przypomnijmy sobie jednak na wstępie jego tło - czym są tytułowe Cele?

Cele Zrównoważonego Rozwoju stanowią kontynuację Celów Milenijnych, a o ich opracowaniu zdecydowali przedstawiciele państw członkowskich ONZ podczas Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zrównoważonego Rozwoju, która odbyła się w czerwcu 2012 roku w Rio de Janeiro.

Wspomniane SDGs (ang. Sustainable Development Goals), są planem działania służącym przemianie i przeobrażeniu świata tak, aby potrzeby obecnego pokolenia były zaspokojone w zrównoważony sposób — z szacunkiem dla środowiska oraz z uwzględnieniem potrzeb przyszłych pokoleń.

Plan ten określa dokument Przekształcanie naszego świata: Agenda na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju — 2030 podpisany przez przywódców krajów członkowskich ONZ na szczycie w Nowym Jorku w dniach 25-27 września 2015 roku. Podpisanie go przez każdego z przedstawicieli obecnych tam krajów, było jednoznaczne z deklaracją podjęcia działań na rzecz redukcji ubóstwa w jego czystych postaciach, zapewnienia dostępu do edukacji, żywności i czystej wody, podjęcia działań na rzecz równości szans, wspierania praw człowieka, pokoju i stabilności na świecie, ochrony środowiska naturalnego, łagodzenia zmian klimatycznych, dostępu do zrównoważonych źródeł energii.

Dokument zawiera 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju i związanych z nimi 169 działań, które mają być osiągane przez wszystkie strony — rządy państw, organizacje międzynarodowe, organizacje pozarządowe, sektor nauki i biznesu, a także obywateli. Skupiają się one wokół 5 obszarów: ludzie, planeta, dobrobyt, pokój, partnerstwo (ang. 5xP : people, planet, prosperity, peace, partnership).

Realizację założeń globalnej agendy rozwojowej przez Polskę monitoruje Ministerstwo Rozwoju i Technologii. Z kolei w wymiarze międzynarodowym wysiłki krajów rozwijających się na rzecz wypełniania Agendy 2030 wspiera Ministerstwo Spraw Zagranicznych, w ramach działań Polskiej pomocy.

Wkład naszego rolnictwa i obszarów wiejskich

Cegiełkę do realizacji opisywanych Celów, dokładają także sprzężone z nią silnie programy krajów Unii Europejskiej dotyczące rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.

Najlepszym tego przykładem, jest realizacja drugiego Celu — wyeliminowania głodu na świecie. Unia działa w tym zakresie dwutorowo.

Na poziomie lokalnym, narzędzia polityczne zawierające się we Wspólnej Polityce Rolnej mają gwarantować Europejczykom dostępność bezpiecznej, bogatej w składniki odżywcze żywności, produkowanej w sposób zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju. Na poziomie globalnym natomiast, eksport żywności unijnej przyczynia się do zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego krajom trzecim, jednocześnie zapewniając rozwijającym się regionom korzystne warunki wymiany handlowej, co w efekcie ma przyczyniać się do rozwoju ich krajowego przemysłu rolnego.

Ponadto, unijna polityka w zakresie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, ma swój wkład w realizację innych Celów Zrównoważonego Rozwoju, przyczyniając się do między innymi eliminacji ubóstwa (cel 1.), wzrostu gospodarczego i godnej pracy (cel 8.), odpowiedzialnej produkcji i konsumpcji (cel 12.), czy życia na lądzie (cel 15.).

Warto przy tym zaznaczyć, że wszystkie 17 Celów stanowi system naczyń połączonych i efektywnie wprowadzane projekty zrównoważonego rozwoju zawsze będą nas zbliżały do realizacji każdego z nich, choć w różnym stopniu.

W obliczu obecnych wyzwań

Wracając do poszukiwań odpowiedzi na postawione w tytule pytanie, przejdźmy do sedna — aktualnego, wznawianego co roku przez ONZ raportu, zawierającego przegląd dotychczasowych wysiłków na rzecz osiągnięcia Celów Zrównoważonego Rozwoju w ujęciu globalnym. Tu znajdziemy świadectwa dokonanego postępu i opisy obszarów wymagających większej aktywności we wdrażaniu planu na świecie.

Co mówi nam raport roku 2022?

W opublikowanym 7 lipca raporcie stwierdzono, że kryzys klimatyczny, pandemia COVID-19 oraz rosnąca liczba konfliktów, z jakimi mamy do czynienia globalnie, zagrażają realizacji planu SDGs. Nasilające i zazębiające się kryzysy, wpływają negatywnie na dostęp do żywności, zdrowie, edukację, ochronę środowiska oraz pokój i bezpieczeństwo, wpływając tym samym na wszystkie Cele Zrównoważonego Rozwoju, będące fundamentem bardziej odpornych, żyjących w pokoju i równych społeczeństw.

Przyjrzymy się ujętym w raporcie najważniejszym wydarzeniom, przez które według wielu osób, potencjalna realizacja SDGs jest zagrożona.

Świat w pandemii

Dane z raportu mówią jasno — Covid-19 znacząco wpłynął na realizację Celów, a z jego skutkami będziemy się zmagać jeszcze przez dłuższy czas. Liczba odnotowanych na całym świecie „nadmiarowych zgonów”, które były w sposób bezpośredni lub pośredni związane z COVID-19, osiągnęła pod koniec 2021 roku 15 milionów. Pandemia cofnęła świat o ponad 4 lata pod względem postępów w walce z ubóstwem — w roku 2020 do grona zmagających się ze skrajnym ubóstwem dołączyły na całym świecie 93 miliony osób. Na domiar złego, pandemia znacząco ograniczyła dostęp do kluczowych usług z zakresu ochrony zdrowia, sabotując dotychczasowe, ciężko wypracowane postępy w realizacji Celu trzeciego: dobre zdrowie i jakość życia.

Świat zmian klimatu

Już dzisiaj odczuwamy katastrofalne skutki zmian klimatu, każdego roku doświadczając coraz częściej pojawiających się na naszym globie anomalii pogodowych. W porównaniu do roku 2020, pomimo podejmowanych globalnie starań, emisja dwutlenku węgla związana z produkcją energii wzrosła w 2021 roku o 6%, osiągając tym samym rekordowy poziom i całkowicie niwecząc spadki osiągnięte wcześniej “dzięki” pandemii.

Według zapisów Porozumienia paryskiego, globalny poziom emisji gazów cieplarnianych musi osiągnąć wartość szczytową przed rokiem 2025, do 2030 obniżając się o 43%, by w kolejnym etapie osiągnąć neutralność klimatyczną (wartość zerowa) do roku 2050. Tymczasem dzisiejsze prognozy zakładają, że zgodnie z zadeklarowanymi przez poszczególne kraje zobowiązaniami klimatycznymi, emisja gazów cieplarnianych wzrośnie w kolejnej dekadzie o niemal 14 procent.

Wojna w Ukrainie

Wojna za naszą wschodnią granicą, poza oczywistą tragedią z którą zmagają się codziennie obywatele Ukrainy, spowodowała kryzys na poziomie globalnym, szczególnie dotykający kraje i społeczeństwa najbardziej podatne na zagrożenia. Nie tylko jesteśmy dzisiaj świadkami jednego z najpoważniejszych kryzysów uchodźczych współczesności, ale i wszyscy odczuwamy gwałtowne wzrosty cen żywności, paliw i nawozów. Kryzys ten jeszcze bardziej zakłócił działanie łańcuchów dostaw i światowego handlu, wywołał zaburzenia na rynkach finansowych, a także zagroził światowemu bezpieczeństwu żywnościowemu i ograniczył możliwość dostarczania pomocy. Z jego powodu i potencjalnych, nowych fal pandemii, prognozy globalnego wzrostu gospodarczego zostały obniżone o 0,9 punktu procentowego.

W obliczu tych wydarzeń, konieczne jest dodanie, że najbardziej dotknięte ich konsekwencjami są grupy społeczne znajdujące się w trudnej sytuacji i kraje najbiedniejsze.

Kobiety częściej zmagały się z utratą pracy, będąc dodatkowo zmuszonymi do zapewnienia opieki dzieciom w domu. Wzrosły wskaźniki dotyczące zatrudniania dzieci i zawierania przez nie małżeństw. Najsłabiej rozwinięte kraje zmagają się z niskim wzrostem gospodarczym, rosnącą inflacją, poważnymi zakłóceniami w działaniu łańcuchów dostaw, niepewnością regulacyjną oraz brakiem możliwości obsługi swojego zadłużenia.

Obecne kryzysy zmieniły znacząco przewidywania przyszłości, tworzone przed nastaniem światowej pandemii.

Najważniejsze fakty i liczby:

Połączone skutki wszystkich kryzysów mogą spowodować, że w roku 2022 liczba osób zmagających się z ekstremalnym ubóstwem wzrośnie o 70 do 95 milionów w porównaniu z prognozami sprzed pandemii.

Co dziesiąty mieszkaniec świata doświadcza głodu, a niemal co trzeci nie ma regularnego dostępu do odpowiedniej żywności.

Stopień immunizacji społeczeństw spadł po raz pierwszy od 10 lat. Zwiększyła się także liczba zgonów spowodowanych gruźlicą i malarią.

Szacuje się, że liczba stanów lękowych i przypadków depresji wzrosła w roku 2020 o 25 procent. Najbardziej narażonymi na nie grupami są ludzie młodzi i kobiety.

W roku 2021, do światowego oceanu trafiło około 17 milionów ton plastiku. Prognozy zakładają, że wielkość ta wzrośnie dwu- lub trzykrotnie do roku 2040.

Ponad 24 miliony osób kształcących się w placówkach różnego rodzaju - od przedszkoli po uniwersytety - jest zagrożonych brakiem możliwości kontynuowania edukacji.

Liczba użytkowników Internetu wzrosła o 782 miliony, osiągając w 2021 roku poziom 4,9 miliarda (w porównaniu do 4,1 miliarda w roku 2019).

W krajach o niskim poziomie dochodu, współczynnik obsługi długu publicznego (oraz zadłużenia gwarantowanego publicznie) do eksportu wzrósł ze średniego poziomu 3,1 procent w roku 2011 do 8,8 procent w roku 2020.

Czy uda się…?

W Raporcie przedstawiono dane przekazane przez ponad 200 państw i terytoriów z całego świata. O ile tegoroczna publikacja pokazuje wyraźny wpływ bieżących kryzysów na realizację 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju, to podkreśla również, że dążenie do ich osiągnięcia jest sposobem na poradzenie sobie z ogólnoświatowymi wyzwaniami. Realizacja SDGs wymaga zastosowania opartych na dowodach podejść oraz podjęcia pilnych, przełomowych działań na skalę globalną.

Szczególny nacisk w raporcie położono na poradę mówiącą, że rządy poszczególnych państw oraz cała wspólnota międzynarodowa muszą priorytetowo podejść do finansowania infrastruktury informatycznej i związanej z przetwarzaniem danych, co pozwoli nam lepiej przygotować się na nieznane, czekające nas w przyszłości wyzwania.

Mapa drogowa nakreślona za pomocą Celów Zrównoważonego Rozwoju jest jasna. Skutki poszczególnych kryzysów nakładają się na siebie wzajemnie, ale to samo dotyczy także wprowadzanych przez nas rozwiązań. Jeśli podejmiemy wysiłek na rzecz wzmocnienia systemów ochrony socjalnej, podniesiemy jakość świadczenia usług publicznych oraz zainwestujemy w czystą energię, to wyeliminujemy także przyczyny źródłowe rosnącej nierówności, postępującej degradacji środowiska naturalnego oraz zmian klimatycznych.

~ Liu Zhenmin, Podsekretarz Generalnego ONZ ds. Gospodarczych i Społecznych

Znajdujemy się dzisiaj jako ludzkość w krytycznym momencie. Raport ONZ nie pozostawia nas jednak bez odpowiedzi na zadane w tytule tego artykułu pytanie, jasno dowodząc, że nie ma obecnie innej — lepszej drogi, którą moglibyśmy podążać. Według niego, nasza przyszłość będzie w dużej mierze zależała od tempa i jakości działań jakie podejmiemy dla zrealizowania określonych 17 Celów.

...Zrównoważonego Rozwoju, który kierować ma nas w stronę znaczącej poprawy stanu planety i jej mieszkańców do 2030 roku.

 źródło raportu: KSOW

Autor: Mariusz Rutkowski; KSOW