Choroby grzybowe w rzepaku ozimym. Sucha zgnilizna kapustnych i zgnilizna twardzikowa

Wraz z ruszeniem wegetacji wiosennej rzepaku ozimego następuje wznowienie presji ze strony patogenów chorobotwórczych oraz szkodników. Nasilenie występowania poszczególnych agrofagów zależy przede wszystkim od przebiegu warunków pogodowych. Dlatego też trudno przewidzieć z wyprzedzeniem, który z nich okaże się najgroźniejszy w danym sezonie.

Najgroźniejszą obecnie chorobą grzybową rzepaku ozimego jest sucha zgnilizna kapustnych. Występuje ona powszechnie na terenie całego kraju i może spowodować straty w plonie dochodzące nawet do 50%. Jej sprawcą jest grzyb Phoma lingam. Może on atakować rośliny przez cały okres wegetacyjny, a jego żywotność w glebie wynosi około 7 lat. Korzystne warunki do rozwoju tej choroby stwarzają łagodne zimy, częste opady deszczu oraz uszkodzenia roślin przez szkodniki, a źródłem infekcji są resztki pożniwne oraz materiał siewny.

Patogen atakuje wszystkie części nadziemne roślin, powodując powstanie na nich charakterystycznych żółtawych lub jasno szarych plam z czarnymi piknidiami. Szczególnie niebezpieczne jest porażenie pędów roślin, które może prowadzić do całkowitego zatrzymania przewodzenia wody i składników pokarmowych z korzeni do nadziemnych części roślin, przyczyniając się tym samym do wylegania, przedwczesnego dojrzewania oraz wydania mniejszych i zainfekowanych grzybem nasion.

Przeciwdziałanie suchej zgniliźnie kapustnych polega przede wszystkim na unikaniu stosowania uproszczeń w technologii uprawy, zwalczaniu szkodników, starannym niszczeniu resztek pożniwnych oraz zaprawianiu nasion. Ważna jest również odpowiednia ochrona fungicydowa rzepaku, czyli właściwy dobór środków oraz terminu ich stosowania.

Można również zdecydować się na uprawę odmian odpornych na tę groźną chorobę, wsród których na szczególną uwagę zasługują nieliczne odmiany posiadające „podwójną” odporność na suchą zgniliznę kapustnych (warunkowaną genami RLM-7 i -3). Jedną z nich jest DK Extime. Jest to średniowczesny mieszaniec o bardzo wysokim i stabilnym poziomie plonowania w różnych warunkach uprawowych. Posiada silny wigor roślin oraz znakomitą zimotrwałość. Charakteryzuje się ponadto wysoką odpornością na wyleganie oraz na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion.

Równie groźną chorobą, jak sucha zgnilizna kapustnych, lecz nie występującą jeszcze tak powszechnie i w tak dużym nasileniu, jest zgnilizna twardzikowa. Powodowana jest ona przez grzyb Sclerotinia sclerotiorum, którego przetrwalniki mogą przetrwać w glebie około 10 lat. Korzystne warunki to rozwoju tej choroby stwarzają wysoka wilgotność gleby i powietrza oraz opadające płatki kwiatowe, które pozostają u nasady liści oraz w rozwidleniach łodyg. Źródłem infekcji są przetrwalniki (sklerocja) znajdujące się w glebie oraz zanieczyszczonym materiale siewnym. Objawy choroby widoczne są na łodygach oraz łuszczynach.

Na pędach początkowo pojawiają się jasne plamy z nalotem białej grzybni, a następnie w ich wnętrzu tworzą się czarne sklerocja. Przy dużym nasileniu choroby rosliny mogą zamierać. Ograniczenie występowania zgnilizny twardzikowej polega na stosowaniu metod agrotechnicznych (właściwy płodozmian, rzadki siew, głęboka orka) oraz ochrony fungicydowej. Obecnie nie są znane źródła odporności, które mogłby być wykorzystane w hodowli.

Marcin Liszewski