Wsparcie gospodarstw rolnych po akcesji do UE

Od 1 maja 2004 r. zmieniają się zasady funkcjonowania rolnictwa. Dotychczasowy
system interwencji na rynkach rolnych zostanie zastąpiony rozwiązaniami stosowanymi
w Unii Europejskiej. Wprowadzony zostanie system dopłat obszarowych, który będzie
obejmował wszystkich rolników. Utrzymanych zostanie szereg instrumentów
dotychczasowych, głównie kredytów o obniżonej stopie oprocentowania na zakup środków
do produkcji rolnej oraz na inwestycje. Wdrożony zostanie Plan Rozwoju Obszarów
Wiejskich oraz Sektorowy Program Operacyjny wspierający restrukturyzację i modernizację
sektora żywnościowego. Obydwa te programy są wspierane środkami Unii Europejskiej
i będą realizowane w latach 2004 - 2006.

W środowisku wiejskim jest wiele obaw o najbliższą przyszłość, obaw często
inspirowanych przez nieodpowiedzialne publiczne wypowiedzi. Dlatego też informacja
o pomocy, jaką mogą uzyskać rolnicy i mieszkańcy wsi w latach 2004 - 2006 jest bardzo
pożądana. Trzeba także informować o tych formach, które funkcjonowały dotychczas, a które
z dniem 1 maja bądź później będą wygaszane.
Jesteśmy przygotowani od strony prawnej oraz instytucjonalnej do wdrożenia
wszystkich nowych mechanizmów. Najważniejsze zadania stoją przed Agencją
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Agencją Rynku Rolnego. Agencje te będą
pełniły funkcje agencji płatniczych.

Wsparcie gospodarstw rolnych realizowane przez Agencję Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa będzie obejmowało kilka obszarów:

• kredyty o obniżonej stopie oprocentowania, poręczenia i gwarancje kredytowe
• płatności bezpośrednie
• Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich
• Sektorowy Program Operacyjny "Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora
Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich".

Kredytowanie rolnictwa po akcesji

Finansowanie modernizacji rolnictwa i rozwoju wsi po akcesji będzie następowało
głównie ze środków unijnych - zgodnie z mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej
i programami strukturalnymi. Rola obecnie stosowanych instrumentów wsparcia rolnictwa ze
środków budżetu państwa będzie malała na rzecz wsparcia unijnego (z udziałem niezbędnego
współfinansowania krajowego). Komisji Europejskiej zostanie przedłożona lista form pomocy
państwa, które będą stosowane przez pierwsze trzy lata po akcesji jako pomoc istniejąca.
Po tym okresie formy pomocy muszą być dostosowane do wytycznych Komisji (Community
guidelines for state aid in the agriculture sector - O.J.2000/C/28/02), rozporządzenia Rady
(EC) nr 994/98 i rozporządzenia Rady (EC) nr 659/99.

Kierownictwo Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, uwzględniając stanowisko
negocjacyjne Polski oraz przepisy Unii Europejskiej regulujące kwestie pomocy ze środków
krajowych, podjęło ustalenia o utrzymaniu po akcesji dopłat do oprocentowania kredytów
w zakresie:

1) kredytów inwestycyjnych i klęskowych udzielonych w latach 1994-2003,

2) dwóch linii kredytów inwestycyjnych udzielanych do dnia akcesji, tj.: 
   - linii mającej na celu wykorzystanie posiadanej bazy produkcyjnej gospodarstw
rolnych i działów specjalnych, poprzez rozpoczęcie lub zwiększenie produkcji w tych
gospodarstwach i działach specjalnych ? Symbol RP
   - linii na przedsięwzięcia inwestycyjne tworzące nowe stałe miejsca pracy w działalnościach
pozarolniczych w gminach wiejskich, gminach miejsko-wiejskich oraz miastach do 20
tys. mieszkańców gwarantujących zatrudnienie ludności wiejskiej - Symbol MP

3) po uzyskaniu akceptacji Komisji Europejskiej:
stosowania dopłat do nowo udzielanych kredytów w ramach preferencyjnych linii
kredytowych na:
- realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno-spożywczym
i usługach dla rolnictwa - Symbol IP
- utworzenie lub urządzenie gospodarstw rolnych przez osoby, które nie przekroczyły
40 roku życia - Symbol MR
- realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno-
spożywczym i usługach dla rolnictwa przez grupy producentów rolnych powstałe na
mocy ustawy z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich
związkach oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 88,poz. 983) - Symbol GP
- realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w ramach "Branżowego programu
wspólnego użytkowania maszyn i urządzeń rolniczych" - symbol BR/10
- realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w ramach "Branżowego programu rozwoju
rybołówstwa w Polsce na lata 2000-2006" - symbol BR/12
- realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w ramach "Branżowego programu
restrukturyzacji przetwórstwa ziemniaka na skrobię w Polsce" - symbol BR/13
- realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w ramach "Programu wspierania
restrukturyzacji i modernizacji przemysłu mięsnego i przetwórstwa jaj w Polsce" -
symbol BR/14
- realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w ramach "Branżowego programu
mleczarskiego" - symbol BR/15
- realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w ramach "Branżowego programu
wspierania restrukturyzacji i modernizacji przemysłu utylizacyjnego w Polsce" -
symbol BR/16
- zakup nieruchomości rolnych przeznaczonych na utworzenie lub urządzenie
gospodarstwa rodzinnego w rozumieniu ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r.
o kształtowaniu ustroju rolnego (GR),
- inwestycje w zakresie nowych technologii produkcji (NT),
- wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji
rolnej znajdujących się na obszarach dotkniętych klęską suszy, gradobicia,
nadmiernych opadów atmosferycznych, powodzi, huraganu, pożaru, plagi gryzoni lub
osuwisk ziemi - Symbol KL
- zakup gruntów rolnych - Symbol KZ
- utworzenie lub urządzenie gospodarstwa rolnego w ramach realizacji,
zaakceptowanego przez Ministrów Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz
Finansów, programu osadnictwa rolniczego na gruntach Skarbu Państwa - Symbol OR

Kwota kredytu inwestycyjnego dla rolników nie może przekroczyć 80% wartości nakładów
inwestycyjnych na gospodarstwo rolne, nie więcej niż 4 mln. zł. Okres kredytowania wynosi
z reguły 8 lat. Rolnik może się starać o 2-3 letnią karencję w spłacie kapitału. Oprocentowanie
płacone przez kredytobiorcę jest bardzo preferencyjne i wynosi: 1,2% od kredytów dla młodego
rolnika i na zakup ziemi oraz od kredytów klęskowych, 2% przy kredytach branżowych oraz 3%
przy pozostałych liniach kredytowych.
W ramach funkcjonujących po akcesji preferencyjnych linii kredytowych nie będą
finansowane koszty przedsięwzięć, których realizacja może następować ze środków Planu
Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Sektorowych Programów Operacyjnych:
"Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich"
oraz "Rybołówstwo i przetwórstwo ryb".

W 2004 r - będą udzielane dopłaty do oprocentowania kredytów tzw. obrotowych na:

1. zakup rzeczowych środków do produkcji rolnej,
2. skup i przechowywanie płodów rolnych,
3. zakup i przechowywanie sezonowych nadwyżek produktów rolnych,
4. skup i przechowywanie zapasów ryb morskich.

W roku bieżącym rolnik może starać się o kredyt na zakup środków do produkcji
w wysokości równowartości 10q żyta na 1 ha tj. w kwocie 345, 70 zł na 1 ha.
Oprocentowanie dla kredytobiorcy wynosi 2%.
Aktualnie trwają prace nad zmianą przepisów ustawy o dopłatach do oprocentowania
niektórych kredytów bankowych w celu umożliwienia przedłużenia o 1 rok terminu spłaty
kredytów na zakup rzeczowych środków do produkcji rolnej, zaciągniętych w II półroczu
2003 roku a także w okresie styczeń-kwiecień 2004 roku.

Płatności bezpośrednie

System jednolitej płatności obszarowej jest rozwiązaniem nowym, dotychczas nie
stosowanym w obecnych państwach członkowskich Unii Europejskiej. System ten będzie
mógł funkcjonować przez trzy pierwsze lata członkostwa, z możliwością przedłużenia
o kolejne lata. W dalszych latach będzie funkcjonować podobny system, bowiem reforma
Wspólnej Polityki Rolnej polega na odchodzeniu od systemu wspierającego produkcję na
system płatności obszarowych. Płatności będą wypłacane na wszystkie grunty rolne
utrzymane w dobrej kulturze rolnej z zachowaniem wymogów ochrony środowiska. Ich
poziom wynosi 25%, 30% i 35% w latach 2004, 2005 i 2006 w stosunku do poziomu
wsparcia rolnictwa w Unii Europejskiej. Dopłaty w tej wysokości są w pełni finansowane ze
środków Unii Europejskiej. Traktat akcesyjny przewiduje możliwość podniesienia poziomu
dopłat odpowiednio do 55%, 60% i 65% i taki poziom płatności będzie w Polsce
stosowany. Płatności uzupełniające będą wypłacane do powierzchni upraw, ale tylko
w kierunkach produkcji wspieranych w Unii Europejskiej płatnościami bezpośrednimi.
Nie będą przysługiwały np. do powierzchni przeznaczonej pod uprawę buraków cukrowych
i ziemniaków. Na sfinansowanie płatności uzupełniających będzie wykorzystana część
środków z Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich a także środki budżetu krajowego. Płatności
bezpośrednie będą przysługiwały producentom rolnym posiadającym grunty rolne
o powierzchni powyżej 1ha, z tym, że powierzchnia działek rolnych wchodzących w skład
gospodarstwa nie może być mniejsza niż 0,1 ha. Stawkę jednolitej płatności obszarowej
na 1 ha gruntów określi Komisja Europejska. Szacuje się, że jej wysokość wyniesie
ok. 45 EURO, co odpowiada kwocie ok. 200 zł. (w zależności od kursu EURO) natomiast
stawkę dopłat uzupełniających corocznie będzie określała Rada Ministrów. Wysokość dopłat
uzupełniających jest uzależniona od rodzaju upraw. Przewiduje się, że dla upraw polowych
(zboża, oleiste, wysokobiałkowe, len i konopie włókniste, wyka, uprawy roślin przeznaczone
na nasiona oraz łąki i pastwiska) stawka dopłaty wyniesie powyżej 60 EURO/ha do chmielu
ok. 220. Płatności uzupełniające do ziemniaków z przeznaczeniem na skrobię oraz do tytoniu
będą wypłacane do ilości wyprodukowanego surowca. Płatność do ziemniaków wyniesie
około 50 EURO do tony a do tytoniu 5 zł/ kg. Płatności będą przyznawane w drodze decyzji
administracyjnej kierownika biura powiatowego ARiMR.
Rolnik w terminie od 15 kwietnia do 15 czerwca 2004 r. powinien złożyć wniosek
o przyznanie płatności do biura powiatowego Agencji. Wniosek składa się na odpowiednim
druku. Formularze będą dostępne w oddziałach Agencji, urzędach gmin, bankach
spółdzielczych, ośrodkach doradztwa rolniczego. Rolnik przed złożeniem wniosku o płatności
powinien uzyskać w Agencji numer ewidencyjny gospodarstwa. Trwa właśnie (od 9 lutego)
przyjmowanie od rolników wniosków i nadawanie numerów ewidencyjnych. Rolnik powinien
także posiadać konto w banku, bowiem płatności będą wypłacane na wskazany przez rolnika
rachunek bankowy.
W ramach jednego wniosku o płatności obszarowe rolnik będzie mógł starać się również
o dopłaty z tytułu prowadzenia gospodarstwa na obszarach o niekorzystnych warunkach
gospodarowania. Oceniamy, że polscy rolnicy w ramach płatności bezpośrednich otrzymają
kwotę powyżej 6 mld. zł. rocznie.
Trzeba jednak pamiętać, że część dotychczas stosowanych instrumentów wsparcia
będzie wygaszana. Znikną od 1 maja 2004 r. dopłaty do cen skupu mleka w klasie Extra, od
drugiego półrocza 2004 r. nie będzie bonów paliwowych, likwiduje się dopłaty do
kwalifikowanego materiału siewnego, ograniczono dotacje do wapna nawozowego.
Zmieniony system interwencji na podstawowych rynkach rolnych, zgodny z przepisami
Unii Europejskiej nie przewiduje dopłat do cen skupu zbóż, nie będzie także
dotychczasowych form interwencji na rynku wieprzowiny.

Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich 2004-2006

Na realizację Planu w latach 2004-2006 przewiduje się wydatkować kwotę 3 563 mln.
EURO, z czego środki unijne wyniosą 2 866, 4 mln. EURO a środki krajowe równowartość
696, 6 mln EURO.

Renty strukturalne

Renty strukturalne mają zachęcać rolników do zaprzestania prowadzenia działalności
rolniczej w wieku przedemerytalnym i przekazania posiadanych gospodarstw rolnych
w sposób służący poprawie żywotności gospodarstw rolnych w Polsce oraz zapewnić
im wystarczające źródło dochodu po zaprzestaniu tej działalności.

Wysokość pomocy.

1. Wysokość renty strukturalnej ustala się jako odpowiedni procent kwoty najniższej
emerytury. Podstawowa wysokość wynosi 210 %, natomiast maksymalna 440% kwoty
najniższej emerytury. Od 1 marca 2004 wysokość najniższej emerytury, określona
w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynosi
562, 58 zł. Wysokość renty strukturalnej może więc się kształtować w granicach
1181, 42 zł ? 2 475, 35 zł.

2. Podstawową wysokość renty strukturalnej (210%) zwiększa się o dodatek na małżonka
w wysokości równej 60 % kwoty najniższej emerytury, jeżeli spełnione są łącznie
następujące warunki:
a) gospodarstwo rolne przekazane w ramach programu rent strukturalnych stanowiło źródło
utrzymania dla obojga małżonków,
b) oboje małżonkowie w dniu złożenia wniosku o rentę strukturalną spełniają jednocześnie
warunki określone dla beneficjenta.
3. Podstawową wysokość renty zwiększa się również:
a) o 50% kwoty najniższej emerytury w przypadku przekazania gospodarstwa rolnego
w sposób trwały o powierzchni co najmniej 3 ha,
b) po 3 % kwoty najniższej emerytury za każdy pełny ha UR powyżej 3 ha UR, przekazany
w sposób trwały na powiększenie innego gospodarstwa rolnego, ale nie więcej niż
za 20 ha UR powyżej 3 ha UR,
c) po 3 % kwoty najniższej emerytury za każdy pełny ha UR powyżej 3 ha UR, przekazany
w sposób trwały na powiększenie innego gospodarstwa rolnego prowadzonego przez
rolnika będącego w wieku poniżej 40 lat, ale nie więcej niż za 20 ha UR
powyżej 3 ha UR.

Wspieranie gospodarstw niskotowarowych.

Wspieranie gospodarstw niskotowarowych ma na celu zwiększenie możliwości
inwestowania gospodarstw rolnych o niewielkim własnym potencjale ekonomicznym.
Gospodarstwa te w znaczącej mierze prowadzą produkcję na samozaopatrzenie, a dzięki
pomocy finansowej mogą podjąć inwestycje prowadzące do rynkowego ukierunkowania
produkcji, poprawy dochodowości oraz szeroko rozumianych dostosowań do funkcjonowania
w warunkach jednolitego rynku. W efekcie pomoc w ramach niniejszego działania
przyczyniać się będzie do stabilizacji sektora rolnego w Polsce.

Wysokość pomocy.

Pomoc dla gospodarstw niskotowarowych, mająca postać premii wypłacanej przez okres
do pięciu lat, wyniesie równowartość 1250 EURO/gospodarstwo/rok. Po III roku
otrzymywania premii, beneficjent musi wykazać osiągnięcie celów cząstkowych planu
rozwoju gospodarstwa, co stanowi warunek wypłaty środków w następnych dwóch latach.

Wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach
gospodarowania (ONW).

Działanie 3 jest instrumentem wsparcia finansowego gospodarstw rolnych, położonych
na terenach, na których produkcja rolnicza jest utrudniona ze względu na niekorzystne
warunki naturalne. Dopłaty wyrównawcze dla gospodarstw rolnych, położonych na obszarach
o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), rekompensują wyższe koszty
produkcji ponoszone przez te gospodarstwa w stosunku do gospodarstw położonych poza
strefami ONW. Dopłaty te przeciwdziałają wyludnianiu się obszarów wiejskich i zatracaniu
ich rolniczego charakteru.

W ramach ONW wydzielono:

1) obszary nizinne I i II
2) obszary górskie
3) obszary ze specyficznymi utrudnieniami

Wysokość pomocy.

Pomoc finansowa udzielana jest w postaci corocznych zryczałtowanych płatności
(dopłat wyrównawczych), przyznawanych do hektara użytków rolnych położonych na
obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania i pozostających w użytkowaniu
rolniczym Płatnością objęte mogą być: grunty orne, sady, trwałe użytki zielone.

Tabela nr 27. Wysokość szacowanych stawek dopłat wyrównawczych w ramach ONW

Tabela. Dopłaty wyrównawcze z tytułu ONW będą podlegać następującemu
zmniejszeniu na poziomie gospodarstwa:

Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i dobrostanu zwierząt.

Założeniem Działania zwanego Krajowym Programem Rolnośrodowiskowym (KPR),
jest utrwalenie wzorców trwałej i zrównoważonej gospodarki rolnej, zwłaszcza na obszarach
chronionych i zagrożonych degradacją

Wysokość pomocy.

Płatność będzie ustalana na podstawie zadeklarowanych działań, w odniesieniu do
powierzchni i wypłacana w cyklu rocznym. W kalkulacji płatności wzięto pod uwagę
następujące elementy: utracony dochód oraz poniesione dodatkowe koszty. Pomoc finansowa
będzie wypłacana corocznie jako suma płatności za pakiety działań wdrażanych
w gospodarstwie. Średnia stawka dotacji szacowana jest na równowartość ok. 100 - 120
EURO/ha.

Zalesianie gruntów rolnych.

Założeniem Działania jest wsparcie procesu zalesiania gruntów rolnych nie
stanowiących własności Skarbu Państwa, a następnie zapewnienie właściwej pielęgnacji
nowych nasadzeń we wczesnych etapach ich rozwoju.

Wysokość pomocy.

Płatność będzie ustalana na podstawie powierzchni gruntów (na ha) i wypłacana
w cyklu rocznym:

- jednorazowo - dotacja na zalesienie,
- przez 5 lat premia pielęgnacyjna,
- przez 20 lat premia zalesieniowa.

Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej.

Pomoc w ramach tego działania obejmuje wspieranie na rzecz dostosowania do
standardów UE w dziedzinie ochrony środowiska, ochrony roślin, zdrowia dobrostanu
zwierząt. Ww. działania wraz wysokością pomocy są obecnie modyfikowane zgodnie
z nowymi założeniami opracowanymi przez KE.

Grupy producentów rolnych.

Wsparcie będzie udzielane grupom producentów rolnych zakładanym w celu wspólnego
dostosowania standardów produkcji przez członków takich grup oraz wykształcenia systemu
wspólnej sprzedaży produktów.

Wysokość pomocy.

1. Pomoc finansowa będzie realizowana w formie rocznych płatności w okresie pierwszych
pięciu lat od daty uznania danej grupy producentów rolnych. Istnieje możliwość wyboru
przez grupę płatności półrocznej, przy czym pierwsza płatność będzie zrealizowana nie
wcześniej niż po sześciu pełnych miesiącach od daty uznania grupy. Kwota wsparcia
zostanie wyliczona na podstawie rocznej wartości brutto sprzedanej produkcji
wyprodukowanej w gospodarstwach członków grupy i nie przekroczy:

a) 5%, 5%, 4%, 3% i 2% wartości produkcji do sumy EURO 1.000.000,
sprzedanej odpowiednio w pierwszym, drugim, trzecim, czwartym i piątym roku, oraz
b) 2.5%, 2.5%, 2%, 1.5% i 1.5% wartości produkcji powyżej EURO 1.000.000,
sprzedanej odpowiednio w pierwszym, drugim, trzecim, czwartym i piątym roku.

2. W żadnym przypadku wsparcie nie może przekroczyć kwoty:

- w pierwszym i drugim roku 100.000 EURO
- w trzecim roku 80.000 EURO
- w czwartym roku 60.000 EURO
- w piątym roku 50.000 EURO

Ze środków PROW będą realizowane również podpisane umowy z podmiotami
uczestniczącymi w Programie SAPARD w części przekraczającej możliwości finansowe tego
Programu.

Sektorowy Program Operacyjny

Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich
2004 - 2006.

Przewiduje się, że w ramach tego Programu polska wieś może otrzymać w latach 2004-
2006 wsparcie w wysokości 1 784,15 mln. EURO, z czego 1 192, 68 mln EURO będą
stanowiły środki Unii Europejskiej a 591, 47 mln. EURO będzie pochodziło z budżetu
krajowego.
Odbiorcy pomocy z Programu będą musieli dysponować własnymi środkami na
współfinansowanie przedsięwzięć. Udział własny jest zróżnicowany w zależności od rodzaju
pomocy i wynosi 0% w projektach ułatwiających start młodym rolnikom do 50% -
inwestycje w gospodarstwach rolnych

Inwestycje w gospodarstwach rolnych.

W ramach niniejszego działania wspierane będą projekty inwestycyjne związane
z modernizacją gospodarstw rolnych, prowadzące do ich dostosowania do warunków
funkcjonowania na jednolitym rynku.

Wysokość pomocy.

Odbiorca pomocy może otrzymać łącznie nie więcej niż 300 000 zł w okresie
programowania.

Poziom pomocy finansowej wynosi maksymalnie:

(1) 50% kosztów kwalifikowalnych
lub
(2) 60% kosztów kwalifikowalnych, jeśli gospodarstwo położone jest na terenach
o niekorzystnych warunkach gospodarowania
lub
(3) 55% kosztów kwalifikowalnych, jeśli odbiorcą pomocy jest młody rolnik
lub
(4) 65% kosztów kwalifikowalnych, jeśli gospodarstwo położone jest na terenach
o niekorzystnych warunkach gospodarowania i odbiorcą pomocy jest młody rolnik.

Ułatwienie startu młodym rolnikom.

Pomoc finansowa, w postaci premii, wypłacana będzie młodym rolnikom, którzy
rozpoczynają samodzielne prowadzenie gospodarstwa. Wsparcie udzielane w ramach
działania przyspieszy proces wymiany pokoleń w rolnictwie poprzez zapewnienie środków
finansowych, ułatwiających młodym rolnikom rozpoczęcie prowadzenia działalności rolnej
oraz umożliwiających podejmowanie modernizacji przejmowanych gospodarstw.

Wysokość pomocy.

Pomoc udzielana będzie w formie premii, w wysokości 50 000 zł i będzie
uwarunkowana spełnieniem czterech warunków brzegowych:

- wiek do 40 lat i termin rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa nie więcej niż 12 miesięcy
przed chwilą przyznania pomocy;
- kwalifikacje zawodowe;
- minimalne standardy w zakresie środowiska, higieny, dobrostanu zwierząt;
- żywotności ekonomicznej gospodarstwa.

Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia
różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów.

W ramach działania wspierane będą projekty związane z realizacją inwestycji służących
podjęciu przez rolników i domowników dodatkowej działalności zbliżonej do rolnictwa.
Podjęcie lub rozwój dodatkowej działalności, wykorzystującej istniejące zasoby gospodarstwa
i regionu oraz uwzględniającej potrzeby rynku, stwarzać będzie warunki do rozwoju
wielofunkcyjnych i trwałych ekonomicznie gospodarstw.

Wysokość pomocy.

Poziom pomocy wynosi 50% kosztów kwalifikowanych inwestycji. Maksymalna
wysokość pomocy, jaka może być wypłacona podmiotowi wynosi łącznie nie więcej niż
100 000 zł.

Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem.

W ramach działania wspierane będą małe projekty mające na celu polepszenie dostępu
rolników (osób fizycznych i prawnych) do infrastruktury technicznej.

Wysokość pomocy.

Poziom pomocy wynosi do 50% kosztów kwalifikowanych.

Maksymalna wysokość pomocy, przy następujących typach projektów:

- budowy lub modernizacji dróg wewnętrznych, nie zaliczanych do żadnej z kategorii dróg
publicznych - 200 000 zł.
- budowy lub modernizacji urządzeń zaopatrzenia w wodę - 40 000 zł
- budowy lub modernizacji urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków - 80 000 zł
- budowy lub modernizacji sieci i urządzeń zaopatrzenia w energię - 120 000 zł.

Szkolenia.

W ramach działania wspierane będą projekty, polegające na organizacji szkoleń
zawodowych dla rolników i innych osób pracujących w rolnictwie lub leśnictwie, z zakresu
prowadzenia gospodarstwa rolnego oraz produkcji rolniczej lub leśnej. Szkolenia zawodowe
przyczynią się do podwyższenia poziomu wiedzy i umiejętności zawodowych, co umożliwi
uczestnikom szkoleń bardziej efektywne zarządzanie gospodarstwami rolnymi. Szkolenia
przygotują także rolników do podejmowania działań mających na celu restrukturyzację
i modernizację gospodarstw, rynkowe ukierunkowanie produkcji, stosowanie dobrych praktyk
rolniczych oraz dostosowanie do standardów unijnych w zakresie ochrony środowiska,
higieny i jakości produkcji, bezpieczeństwa żywności oraz warunków utrzymania zwierząt.

Wysokość pomocy.

Pomoc finansowa polega na refundacji 100% kosztów kwalifikowalnych, poniesionych
w związku z organizacją szkolenia.

Wsparcie doradztwa rolniczego.

W ramach działania wspierana będzie działalność publicznych i prywatnych służb
doradztwa rolniczego, polegająca na świadczeniu usług doradczych w zakresie korzystania
z pomocy w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, instrumentów towarzyszących WPR oraz
polityki strukturalnej.

Wysokość pomocy.

Pomoc finansowa polega na refundacji 100% kosztów kwalifikowalnych,
poniesionych w związku ze świadczeniem usług doradczych lub informacyjnych.

Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych.

W ramach niniejszego działania realizowane będą projekty związane z modernizacją
zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego, prowadzące do ich dostosowania do warunków
funkcjonowania na jednolitym rynku poprzez poprawę konkurencyjności uwarunkowaną
wzrostem jakości produkcji, jej skalą i profilem, obniżeniem kosztów oraz spełnieniem
wymogów w zakresie norm higienicznych, ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt.

Wysokość pomocy.

Maksymalny poziom pomocy finansowej może sięgać 50% łącznych kosztów
kwalifikowanych, jednak nie więcej niż 20 000 000 zł na jeden zakład w okresie trwania
Programu. Natomiast wielkość pomocy finansowej na realizację danego projektu, nie może
być niższa niż 100 000 zł. Jeżeli przedsiębiorca prowadzi działalność w wyodrębnionych
jednostkach organizacyjnych samodzielnie sporządzających sprawozdania finansowe,
wysokość pomocy będzie dotyczyła odrębnie każdej z tych jednostek.

Przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastrofą i/lub
pożarem oraz wprowadzenie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych.

Działanie ma na celu przywrócenie potencjału produkcji leśnej na terenach leśnych
uszkodzonych w wyniku klęsk żywiołowych lub pożarów. Realizowane będzie poprzez
projekty związane z odbudową funkcji gospodarczych, ekologicznych i społecznych lasów
oraz wprowadzeniem odpowiednich instrumentów zapobiegających powstawaniu szkód
w przyszłości.

Wysokość pomocy.

Pomoc finansowa udzielana będzie w formie całkowitego zwrotu 100% kosztów
kwalifikowanych, w tym poziom udziału UE do 80% całkowitego kwalifikującego się kosztu.

Scalanie gruntów.

Scalanie gruntów prowadzone na obszarach charakteryzujących się dużym
rozdrobnieniem i rozproszeniem gruntów, wchodzących w skład gospodarstw rolnych, ma na
celu poprawę rozłogu gruntów poszczególnych gospodarstw.

Wysokość pomocy.

Pomoc finansowa udzielana będzie w formie całkowitego zwrotu 100% kosztów
kwalifikowanych, w tym poziom udziału UE do 80% całkowitego kwalifikującego się kosztu.

Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego.

W ramach działania wspierane będą projekty inwestycyjne objęte wnioskiem o pomoc
finansową wraz z załączonym opisem planowanych do realizacji zadań, inicjowane przez
środowiska lokalne.

Wysokość pomocy.

Poziom pomocy publicznej UE wynosi do 80% kosztów kwalifikowanych i minimum
20% -wkład samorządu, który stanowi krajowy wkład publiczny. Maksymalna wysokość
pomocy publicznej przy realizacji działania wynosi - 450 000 zł.

Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi.

W ramach działania będą wspierane projekty z zakresu melioracji szczegółowych
i podstawowych oraz projekty związane z kształtowaniem przekroju podłużnego
i poprzecznego oraz układu poziomego koryta cieku naturalnego pod warunkiem, że służą one
regulacji stosunków wodnych w glebie, ułatwieniu jej uprawy oraz ochronie użytków rolnych
przed powodziami.

Wysokość pomocy.

Pomoc finansowa udzielana będzie w formie całkowitego zwrotu 100% kosztów
kwalifikowanych, w tym poziom udziału UE do 80% całkowitego kwalifikującego się kosztu 
- w przypadku melioracji podstawowych. W przypadku melioracji szczegółowych 80%
całkowitego kwalifikującego się kosztu, (w tym poziom udziału UE do 50% całkowitego
kwalifikującego się kosztu, 30% - udział budżetu państwa) oraz 20% - wkład własny
rolników (wkład rolników będzie rozliczany po zakończeniu inwestycji i będzie rozłożony na
raty). Koszt inwestycji według kosztorysu inwestorskiego powinien wynosić, co najmniej
120.000 zł.

Pilotażowy Program Leader+.

Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich

W ramach działania wspierane będą projekty związane z opracowywaniem i realizacją
lokalnych strategii rozwoju obszarów wiejskich, służących podniesieniu atrakcyjności tych
obszarów jako miejsca zamieszkania i prowadzenia działalności gospodarczej.

Zakres pomocy,

Schemat I:
Akcje promocyjne i informacyjne i szkoleniowe.
Przygotowywanie strategii rozwoju obszarów wiejskich: opracowania eksperckie, prace
studialne, analizy.
Pomoc na rzecz tworzenia Lokalnych Grup Działania.

Schemat II:
Działania związane z realizacją strategii:
- koszty operacyjne funkcjonowania i prowadzenia działalności doradczej przez Lokalnych
Grup Działania (LAG),
- działania w zakresie promowania regionu, w tym organizacja imprez kulturalnych, targów
itp.
- informacja, szkolenia, współpraca międzyregionalna, doradztwo, ekspertyzy

Wysokość pomocy.

Maksymalna wysokość pomocy przy realizacji projektu w ramach I Schematu wynosi ?-
150 000 zł. Maksymalna wysokość pomocy przy realizacji strategii w ramach II Schematu
wynosi - 1 500 000 zł.

System interwencji na podstawowych rynkach, zgodny z przepisami Unii Europejskiej
prowadzić będzie Agencja Rynku Rolnego.

Zadania Agencji Rynku Rolnego

Agencja Rynku Rolnego jako agencja płatnicza będzie:

• wydawała decyzje administracyjne umożliwiające rolnikom i przetwórcom rolnym
uczestniczenie w mechanizmach WPR,

• wypłacała środki finansowe uczestnikom poszczególnych mechanizmów Wspólnej
Polityki Rolnej,

• kontrolowała prawidłowość wykorzystania środków finansowych wypłacanych
uczestnikom poszczególnych mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej,

• informowała Komisję Europejską o bieżącej sytuacji rynkowej w Polsce oraz
o działaniach podejmowanych przez ARR,

• informowała uczestników mechanizmów o decyzjach podjętych na szczeblu
Wspólnoty,

Wykaz wszystkich mechanizmów WPR administrowanych przez Agencję Rynku
Rolnego zamieszczony jest w dalszej części rozdziału.
Mechanizmy WPR, którymi ARR będzie administrowała po akcesji skierowane
są przede wszystkim do handlowców, przedsiębiorstw przechowalniczych, zakładów
przetwórczych i produkcyjnych oraz grup producenckich, a także do producentów rolnych np.
w przypadku kwotowania produkcji mleka.
Zgodnie z prawodawstwem UE, ARR jako przyszła agencja płatnicza odpowiedzialna
za administrowanie mechanizmami WPR, będzie wykonywała funkcje kontrolne
w poszczególnych mechanizmach WPR przez własne służby techniczne lub będzie delegować
pewne działania wykonywanych w ramach obsługi mechanizmów jednostkom zewnętrznym.
Delegowanie zadań będzie stosowane w przypadku, gdy wykonywanie określonych zadań
związane jest z koniecznością dysponowania odpowiednim sprzętem specjalistycznym bądź
personelem wyspecjalizowanym do wykonywania pewnych działań. W ramach delegowania
funkcji ARR będzie korzystała z usług Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno ?
Spożywczych w zakresie oceny parametrów jakościowych produktów rolnych objętych WPR.
W dniu 20 listopada 2003 r. ARR zawarła umowę z IJHARS, która w sposób szczegółowy
reguluje zakres zadań wykonywanych przez IJHARS w zakresie poszczególnych
mechanizmów WPR. Umowa reguluje również sposób monitorowania realizacji zadań
delegowanych.

Mechanizmy handlu zagranicznego

Celem stosowania regulacji Unii Europejskiej w zakresie obrotu towarowego
z zagranicą produktami rolno-spożywczymi jest stabilizacja rynku wewnętrznego oraz
monitorowanie wolumenu przywozu i wywozu produktów w Unii Europejskiej.
W ramach administrowania obrotem towarowym z zagranicą produktami rolno-
spożywczymi ARR odpowiedzialna będzie za:

- wydawanie i rozliczanie pozwoleń na przywóz i wywóz oraz świadectw refundacji
- wypłacanie refundacji wywozowych,
- naliczanie opłat wywozowych,
- nakładanie kar administracyjnych,
- raportowanie do KE

W ramach WPR w dziedzinie handlu zagranicznego ARR działa na rynku: mleka, zbóż,
cukru, wołowiny i cielęciny, wieprzowiny, drobiu i jaj, olejów i tłuszczów, nasion, alkoholu
etylowego pochodzenia rolniczego, ryżu, świeżych owoców i warzyw, bananów,
przetworzonych owoców i warzyw, wina, baraniny i koziny oraz lnu i konopi.
ARR odpowiedzialna będzie również za handel zagraniczny w zakresie produktów
przetworzonych non? aneks I. Termin towary non-aneks I oznacza towary przetworzone nie
objęte załącznikiem I do Traktatu Amsterdamskiego, tzn. towary nie objęte instrumentami
WPR. Stworzenie oddzielnego systemu zarządzania handlem zagranicznym towarami
przetworzonymi miało na celu podniesienie konkurencyjności cenowej podstawowych
produktów rolnych UE, jak zboże, ryż, mleko i produkty mleczne, cukier oraz jaja,
wyworzonych w postaci towarów przetworzonych (jogurty, lody, ciasta itp.). Unia Europejska
stosuje system refundacji wywozowych na towary przetworzone, które przyznawane są do
wszystkich składników podstawowych towaru wyworzonego.
Komisja Europejska ustala dla poszczególnych produktów ilości maksymalne, które
mogą być przywiezione lub wywiezione bez konieczności uzyskania pozwolenia
przywozowego bądź pozwolenia lub świadectwa wywozowego. Handlowiec, który chce
wywieźć bądź przywieźć towary objęte regulacjami Wspólnej Polityki Rolnej zobowiązany
jest do uzyskania zezwolenia w postaci pozwolenia wywozowego/przywozowego,
wydawanego przez ARR. Pozwolenia w zależności od obowiązującego na danym rynku
rolnym prawodawstwa unijnego, obowiązują w przypadku wywozu towarów, w tym wywozu
po obniżonych i preferencyjnych stawkach celnych oraz w przypadku przywozu towarów,
w tym przywozu z dopłatą przywozową.
Pozwolenia przywozowe oraz opłaty celne stosowane przez Agencje Rynku Rolnego
są podstawowymi instrumentami, które służą ochronie rynku wewnętrznego. Ich głównym
celem jest zapobieżenie napływowi do Unii Europejskiej taniego surowca produkowanego
w krajach trzecich. Opłaty wywozowe służą ograniczeniu wywozu produktów z rynku UE,
gdy cena produktu na rynku światowym jest wyższa lub zbliża się do poziomu ceny produktu
w UE.
Uzyskanie przez przedsiębiorcę pozwolenia wywozowego upoważnia go do ubiegania
się o przyznanie dopłaty do wywozu towarów objętych systemem refundacji. Refundacje
wywozowe stosowane są w celu zapewnienia odpowiedniej konkurencyjności produktów
rolno-spożywczych produkowanych w UE i kierowanych na wywóz. Wykaz produktów
objętych systemem refundacji oraz poziom obowiązujących stawek refundacji ustalany jest
przez Komisję Europejską i publikowany w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich.
Poziom refundacji może być stały przez dłuższy czas lub zmieniany w zależności od
kształtującej się sytuacji na rynku UE oraz światowym. Dla niektórych produktów stawki
refundacji wywozowych mogą być określane w drodze przetargu organizowanego przez
Komisję Europejską i realizowanego przez ARR.

Mechanizmy interwencji rynkowej

Celem interwencyjnego zakupu i sprzedaży produktów rolno-spożywczych w ramach
Wspólnej Polityki Rolnej jest stabilizacja rynków poprzez zakup nadwyżek produktów
z rynku oraz sprzedaż nadwyżek zgromadzonych w magazynach bądź chłodniach
interwencyjnych w przypadku ich niedoboru.

W ramach działań interwencyjnych Agencja Rynku Rolnego realizuje:

• Interwencyjny zakup i sprzedaż zbóż
• Interwencyjny zakup i sprzedaż masła
• Interwencyjny zakup i sprzedaż odtłuszczonego mleka w proszku
• Interwencyjny zakup i sprzedaż wołowiny
• Dopłaty do zakupu masła przez instytucje o charakterze niedochodowym.
• Interwencyjny zakup i sprzedaż cukru.

Mechanizmy interwencyjne, którymi będzie administrowała ARR obejmują
interwencyjny zakup, przechowywanie i sprzedaż na rynek wewnętrzny UE i na wywóz
produktów rolno-spożywczych zgromadzonych na zapasach interwencyjnych.
Agencja Rynku Rolnego odpowiedzialna będzie za nadzór nad procesem przyznawania
autoryzacji, prowadzenie postępowania przetargowego, zawieranie umów na zakup i sprzedaż
produktów objętych interwencją oraz prowadzenie rozliczeń z przedsiębiorcami oraz
przeprowadzanie bądź zlecanie wszystkich wymaganych dla danego mechanizmu kontroli
oraz przygotowywanie informacji dotyczących działań interwencyjnych dla KE.
Do zadań ARR należeć będzie ponadto monitorowanie stanów zapasów
przechowywanych w chłodniach i magazynach interwencyjnych. Każdy przedsiębiorca
przechowujący zapasy interwencyjne należące do ARR zobowiązany będzie do
monitorowania stanów zapasów i warunków ich przechowywania. W ramach monitorowania
zapasów interwencyjnych przedsiębiorstwo przechowalnicze przekazywać będą do ARR
raporty (dzienne, miesięczne i roczne) o zmianie stanu zapasów magazynowych. Na
podstawie otrzymanych informacji ARR zobowiązana jest do prowadzenia aktualnego
rejestru wszystkich magazynów, w których przechowywane są produkty rolno ? spożywcze
objęte mechanizmami interwencyjnymi oraz posiadać wszystkie niezbędne informacje
pozwalające na stwierdzenie wielkości posiadanych zapasów interwencyjnych.
Ponadto ARR administrowała będzie mechanizmem dopłat do zakupu masła przez
instytucje i organizacje niedochodowe, którego celem jest utrzymanie poziomu zużycia masła
przez pewne kategorie konsumentów i promowanie spożycia tego produktu poprzez
umożliwienie nabywania masła po obniżonej cenie przez instytucje i organizacje nie
nastawione na osiąganie zysku.

Mechanizmy dopłat do prywatnego przechowywania

Celem dopłat do prywatnego przechowywania jest utrzymanie równowagi rynkowej na
rynku produktów rolno-spożywczych w UE poprzez dopłaty do przechowywania ich
nadwyżek, a tym samym rekompensowanie kosztów ponoszonych z tego tytułu. Dopłaty do
prywatnego przechowywania prowadzone są po stawkach ustalonych przez Komisję
Europejską.
W ramach dopłat do prywatnego przechowywania Agencja Rynku Rolnego będzie
realizowała:

• Dopłaty do prywatnego przechowywania wieprzowiny
• Dopłaty do prywatnego przechowywania wołowiny/cielęciny
• Dopłaty do prywatnego przechowywania baraniny/koziny
• Dopłaty do prywatnego przechowywania masła
• Dopłaty do prywatnego przechowywania odtłuszczonego mleka w proszku
• Dopłaty do prywatnego przechowywania serów
• Dopłaty do prywatnego składowania wina stołowego i moszczy gronowych

Agencja Rynku Rolnego w ramach mechanizmów prywatnego przechowywania
odpowiedzialna będzie za nadzór nad procesem autoryzacji jednostek biorących udział
w mechanizmie, przygotowanie umów i dokumentów związanych z realizacją umowy oraz
prowadzenie rozliczeń z uczestnikami mechanizmów i przygotowywanie zestawień
i sprawozdań dla KE.
Do zadań ARR należeć będzie również przeprowadzanie bądź zlecanie wszystkich
niezbędnych kontroli w trakcie wprowadzania, przechowywania i wydysponowania
produktów objętych ww. mechanizmami.

Mechanizmy dopłat do przetwórstwa

Celem dopłat do przetwórstwa jest powiększenie rynku zbytu i zagospodarowanie
nadwyżek produkcyjnych poprzez stworzenie dodatkowego popytu dla produktów objętych
mechanizmami.

Agencja Rynku Rolnego będzie administrowała następującymi mechanizmami dopłat do
przetwórstwa:

• Dopłaty do skrobi wykorzystywanej na cele niespożywcze
• Dopłaty do wykorzystania moszczu gronowego i zagęszczonego moszczu gronowego
• Dopłaty do wykorzystania oliwy z oliwek w przetwórstwie
• Dopłaty do przetwórstwa słomy lnianej i konopnej uprawnej na włókna
• Dopłaty do cukru wykorzystywanego w przemyśle chemicznym
• Dopłaty do przetwórstwa masła, masła skoncentrowanego i śmietanki
• Dopłaty do masła skoncentrowanego wykorzystywanego w bezpośredniej konsumpcji.
• Dopłaty do odtłuszczonego mleka w proszku przeznaczonego do produkcji pasz
• Dopłaty do odtłuszczonego mleka przeznaczonego do produkcji kazeiny
i kazeinianów

Agencja Rynku Rolnego w ramach mechanizmów dopłat do przetwórstwa
odpowiedzialna będzie za nadzór nad procesem autoryzacji jednostek biorących udział
w mechanizmie, przygotowanie umów i dokumentów związanych z realizacją umowy oraz
prowadzenie rozliczeń z uczestnikami mechanizmów i przygotowywanie zestawień
i sprawozdań dla KE.
Do zadań ARR należeć będzie również przeprowadzanie bądź zlecanie wszystkich
niezbędnych kontroli w trakcie trwania mechanizmu.

Pozostałe mechanizmy

Oprócz działań interwencyjnych, dopłat do prywatnego przechowywania i przetwórstwa
na Rynku krajowym Agencja Rynku Rolnego prowadzić będzie:

• Kwotowanie produkcji mleka (w zakresie administrowania systemem kwot
mlecznych, prowadzenia kontroli podmiotów skupujących i dostawców
bezpośrednich, naliczania i przekazywania opłat)
• Opłaty cukrowe (W zakresie naliczania i pobierania opłat produkcyjnych i sankcji,
kontroli dokonania wywozu cukru C i izoglukozy C, kontroli wielkości produkcji
cukru i izoglukozy)
• Dopłaty w ramach kwotowania produkcji skrobi ziemniaczanej (w zakresie
autoryzacji producentów skrobi, administrowania kwotami produkcyjnymi skrobi,
kontroli umów kontraktacji, zapłaty premii produkcyjnych)
• Kwotowanie produkcji surowca tytoniowego (w zakresie administrowania kwotami
produkcji surowca tytoniowego, wydawania zezwoleń zakładom wstępnego
przetwarzania surowca tytoniowego, autoryzacji stacji wykupu surowca tytoniowego)
• Dopłaty dla hodowców jedwabników (w zakresie autoryzacji przedsiębiorców,
kontroli przeprowadzanych u przedsiębiorców i hodowców jedwabników, zapłaty
dopłaty)
• Dopłaty do produkcji suszu paszowego (w zakresie autoryzacji przetwórców
wytwarzających susz paszowy, podmiotów kupujących zielonkę, zapłaty dopłaty)
• Dopłaty do spożycia mleka i przetworów mlecznych w placówkach oświatowych
(w ramach zatwierdzania wnioskodawców, rozpatrywania wniosków o zapłatę kwoty
należnej z tytułu uczestnictwa w mechanizmie, kontroli realizacji mechanizmu)
• Wsparcie produkcji i zbytu miodu (w zakresie wyboru programu i zawierania umów,
zapłaty dopłaty, kontroli realizacji projektu)
• Wsparcie działań promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów
rolnych (w zakresie wyboru programu i zawarcia umowy, kontroli realizacji programu
i zapłaty dopłaty)
• Dostarczanie produktów żywnościowych najuboższej ludności UE (w zakresie
sporządzania planu rozdysponowania żywności, przeprowadzania przetargów, nadzoru
nad produkcją i dostawami artykułów spożywczych oraz zapłaty z tytułu uczestnictwa
w mechanizmie)

Administrowanie rozdysponowaniem owoców i warzyw nieprzeznaczonych do
sprzedaży (w zakresie autoryzacji organizacji charytatywnych i innych jednostek
uprawnionych do nieodpłatnego otrzymania i dystrybucji owoców i warzyw
niewprowadzonych do obrotu, organizacji i monitorowania procedury przetargowej, kontroli
realizacji mechanizmu).