Trudna sytuacja w rolnictwie

Na ostatnim posiedzeniu Rada Ministrów wysłuchała informacji o aktualnej sytuacji ekonomicznej w rolnictwie.

Sytuacja dochodowa gospodarstw rolnych jest nadal bardzo trudna. Powodem tego jest utrzymywanie się niekorzystnych relacji cen produktów sprzedawanych i zakupywanych. Ceny towarów rolno-spożywczych przez kolejny rok są czynnikiem hamującym inflację. Następuje więc realny spadek cen rolnych i pogorszenie opłacalności produkcji rolnej i przetwórstwa rolno-spożywczego.

Rolnicy są też grupą o najniższych dochodach (z wyłączeniem rodzin utrzymujących się z pomocy społecznej). Dochody na jedną osobę w gospodarstwie domowym rolników w roku 2001 były niższe o 27% niż w rodzinach pracowniczych i o 26% niższe niż w rodzinach emerytów i rencistów.

W roku 2002 na realny spadek cen w tym sektorze gospodarki nałożył się spadek produkcji, zwłaszcza roślinnej. Nadal utrzymuje się nadwyżka podaży nad popytem – dotyczy to szczególnie produkcji zbóż, żywca wieprzowego, drobiu i mleka. W Polsce praktycznie nie występuje wsparcie rolnictwa dla wyrównania niekorzystnych relacji cenowych, jak ma to miejsce w innych krajach. W roku 2001 według danych OECD procentowy poziom wsparcia polskiego rolnictwa wyniósł 10% produkcji finalnej, wobec 35% w Unii Europejskiej, 31% w krajach OECD i 21% w USA.

Przez trzy kwartały 2002 roku następowało pogorszenie salda obrotów towarami rolno-spożywczymi (najwyraźniej uwidoczniło się to we wrześniu br.) – z 295 mln USD w roku 2001 do 318 mln USD w roku bieżącym. Wzrostowi naszego eksportu nie sprzyjają – podobnie jak w innych krajach – dopłaty bezpośrednie do produkcji rolnej oraz dotacje do eksportu. Największy spadek nastąpił w produktach mleczarskich, rzepaku, mięsie wieprzowym i cukrze.

Szczególnie niepokojąco wygląda pogorszenie się salda obrotów wieprzowiną, na skutek wzrostu importu w warunkach coraz intensywniejszych działań interwencyjnych na tym rynku.

Działania podejmowane na rzecz poprawy istniejącej sytuacji to rozszerzenie i dostosowanie realizowanej w Polsce polityki wsparcia rolnictwa i obszarów wiejskich. Podejmuje się większe interwencje na rynku rolnym, wprowadza się dopłaty do eksportu, monitoruje obroty w handlu zagranicznym oraz stosuje środki chroniące krajowy rynek. W roku 2002 kontynuowano Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich. Szczególnie zaawansowana jest budowa obiektów infrastrukturalnych na wsi. Do końca sierpnia br. zakończono realizację 51% projektów objętych tym programem. W ramach polityki wsparcia rolnictwa i obszarów wiejskich stosowane są:

• preferencyjne kredyty obrotowe i inwestycyjne;
• zerowa stawka VAT na podstawowe środki do produkcji rolnej;
• ulgi w podatku akcyzowym od paliw zużywanych w rolnictwie.

W 2002 roku w ramach działań interwencyjnych na rynku rolnym:

• prowadzono, szersze niż w poprzednich latach, interwencyjne działania na rynku zbóż;
• na rynku mleka – od 1 lipca br. stosowane są dopłaty do cen skupu w klasie ekstra w wysokości 7 gr do 1 litra. Dopłaty będą obowiązywały również w roku 2003, podobnie jak dopłaty do eksportu mleka odtłuszczonego w proszku, dopłaty do kosztów przechowywania masła i serów;
• kontynuowany jest skup interwencyjny półtusz wieprzowych, którego wielkość wyniesie ok. 150 tys. ton. Prowadzona jest sprzedaż mięsa wieprzowego na eksport. Stosuje się dopłaty do eksportu mięsa wołowego na eksport;
• w 2002 roku wdrożono realizację ustawy o regulacji rynku skrobi ziemniaczanej, producentom skrobi ziemniaczanej zagwarantowano dopłaty w wysokości 13 mln zł, natomiast producentom ziemniaków zbyt surowca po cenie minimalnej oraz płatności kompensacyjne do produkcji ziemniaków (19 mln zł);
• plantatorom buraków cukrowych zapewniono prawo do uprawy i dostawy buraków w ramach kosztownej produkcji cukru oraz ustalono ceny minimalne skupu buraków. Producentom i przetwórcom na cele niespożywcze zapewniono dopłaty do eksportu tych wyrobów. Agencja Rynku Rolnego udzieliła poręczeń kredytowych cukrowniom;
• stosowane są dopłaty do skupu tytoniu surowego ze zbiorów 2002 roku;
• realizowany jest interwencyjny zakup miodu.

W celu ochrony rynku krajowego rozszerzono możliwości stosowania dodatkowych opłat celnych na towary ważne z punktu widzenia produkcji krajowej. Wycofano część preferencji na przywóz niektórych towarów, podniesiono stawki celne na tytoń oraz o jeden kwartał przesunięto otwarcie kontyngentu na bezcłowy import pszenicy z Unii Europejskiej. Podpisano umowy z Komisją Europejską na uruchomienie środków SAPARD w wysokości 346,6 mln euro i uzyskano zaliczkę na poczet przyszłych wypłat.