W dniach 23-25 maja 2005r. w Centrum Szkoleniowym Głównego Inspektoratu JHARS w Kielcach odbyło się kolejne szkolenie pracowników Inspekcji odpowiedzialnych za przeprowadzanie kontroli „ex-post” płatności dokonywanych ze środków Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR).
Celem cyklu szkoleń jest przygotowanie inspektorów do realizacji nowego ustawowego zadania IJHARS, obejmującego kontrolę płatności związanych z interwencją na wewnętrznych rynkach produktów rolnych.
W związku z przystąpieniem Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej, Polska podjęła się wykonania zobowiązań wynikających z prawa UE nałożonego na państwa członkowskie, warunkującego korzystanie ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej w ramach realizacji mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej. Polska jest zobowiązana podobnie jak pozostałe państwa członkowskie do przeprowadzenia na podstawie Rozporządzenia Rady (EWG) nr 4045/89 z dnia 21 grudnia 1989 r. kontroli „ex-post” płatności dokonywanych ze środków Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR), tj. głównie: płatności związanych z interwencją na wewnętrznych rynkach produktów rolnych, refundacji eksportowych oraz części funduszy przeznaczonych na rozwój obszarów wiejskich.
Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS) została wyznaczona jako jedna z instytucji przeprowadzających kontrole transakcji finansowanych z Sekcji Gwarancji EFOiGR.
Główne cele kontroli "ex post"
Głównym celem zadań wykonywanych na podstawie RR nr 4045/89 jest zwalczanie nadużyć związanych z płatnościami w sektorze rolnictwa. Kontrole są przeprowadzane „ex-post”, tzn. po zakończeniu każdego roku gospodarczego EFOiGR (15 października) i obejmują przedsiębiorstwa wytypowane na podstawie przeprowadzonej analizy ryzyka. Zgodnie z poczynionymi ustaleniami, IJHARS obejmie kontrolą przedsiębiorstwa uczestniczące w mechanizmach WPR na rynku krajowym (m.in. interwencyjny zakup i sprzedaż towarów rolnych, przechowywanie zapasów, limitowanie produkcji). Wyniki przedmiotowej kontroli mają potwierdzić, czy transakcje stanowiące część systemu finansowania, rzeczywiście zostały przeprowadzone i wykorzystane prawidłowo.
Instytucje zaangażowane w przeprowadzanie kontroli „ex-post”
W myśl postanowień art. 11 RR–4045/89 za weryfikację płatności realizowanych z Sekcji Gwarancji EFOGR odpowiada Służba Specjalna w Ministerstwie Finansów – Biuro Międzynarodowych Relacji Skarbowych, które jest odpowiedzialne za kontakty z Unią Europejską, zatwierdzanie projektów rocznych programów kontroli oraz rocznych raportów, a także za koordynację i monitorowanie całego procesu kontroli. Za nadzór i koordynację przeprowadzanych przez IJHARS kontroli „ex-post” odpowiadać będzie Biuro Inspekcji Wydatków Interwencyjnych w MRiRW na podstawie Porozumienia pomiędzy Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi a Głównym Inspektorem Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.
Zakres i cel kontroli „ex-post”
Kontrole przeprowadzane przez Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych Wydział Zwalczania Nadużyć dotyczyć będą dokumentów handlowych przedsiębiorstw. Obowiązkiem podmiotów kontrolowanych będzie dostarczenie służbom kontrolnym dokumentów handlowych tj. rejestrów handlowych, ksiąg rachunkowych, wyciągów bankowych, wewnętrznych dokumentów inwentaryzacyjnych, zapisów dotyczących produkcji i jakości, faktur zakupów i sprzedaży i informacji dodatkowych, związanych z przeprowadzanymi transakcjami. Uprawnieniem służb kontrolnych będzie także możliwość żądania od podmiotów kontrolowanych, aby dokumenty handlowe wymagane do kontroli, zostały udostępnione w miejscu i czasie ustalonym przez kontrolujących. Odnosi się to do sytuacji, gdy całość lub część tych dokumentów znajduje się w obrębie przedsiębiorstwa w tej samej grupie handlowej, spółce lub stowarzyszeniu przedsiębiorstw zarządzanych w sposób jednolity z kontrolowanym przedsiębiorstwem, bez względu na to, czy zlokalizowane są w obrębie, czy poza terytorium wspólnotowym. Przedsiębiorca zgodnie z art. 4 Rozporządzenia zobowiązany jest do przechowywania dokumentów handlowych przez okres co najmniej 3 lat zaczynający się od końca roku, w którym zostały sporządzone. W przypadku Polski okres ten wynosi 5 lat od końca roku, w którym wystąpiła kontrolowana transakcja. W ramach postanowień art. 7 RR-4045/89, w przypadku niemożliwości wydania wyniku kontroli, kontrolujący będą mogli zwrócić się o przeprowadzenie kontroli do innych służb kontrolnych w innym Państwie Członkowskim Unii Europejskiej. Ponadto informacje zebrane w ramach kontroli przez służby kontrolne są chronione tajemnicą służbową i nie będą mogły być ujawnione osobom nieupoważnionym. Tak więc, ogólnym celem kontroli „ex-post” przeprowadzanych przez IJHARS na podstawie RR-4045/89 jest formułowanie opinii, czy domniemanie ryzyka (właściwego dla zestawu transakcji, przedsiębiorstwa i działań rynkowych) okazuje się prawdziwe lub fałszywe przez odniesienie do właściwych, wiarygodnych i niezależnych dowodów. Ponadto kontrole przeprowadzane przez IJHARS stanowić będą źródło informacji o tym: