Służebność przesyłu czyli jak wywalczyć wynagrodzenie za słupy energetyczne

Problemowi wynagrodzeń dla rolników za instalacje elektroenergetyczne posadowione na ich gruntach poświęcono już wiele artykułów, konferencji, opracowań. Jednakże niejasne przepisy, które obowiązywały do niedawna, w praktyce uniemożliwiały uzyskanie jakiegokolwiek zadośćuczynienia za korzystanie z gruntów przez zakłady energetyczne.
Sytuację tę zapewne zmieni wprowadzenie nowej instytucji prawa cywilnego, jaką jest służebność przesyłu. W poniższym artykule omawiamy główne jej założenia oraz procedurę dochodzenia wynagrodzenia za bezumownie posadowione na gruntach rolników instalacje elektroenergetyczne.

Czym jest służebność przesyłu?
Dnia 3 sierpnia 2008 roku została wprowadzona do kodeksu cywilnego nowa instytucja prawna – służebność przesyłu. Dopuszcza ona możliwość obciążenia nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować na niej urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu i energii elektrycznej lub którego własność stanowią urządzenia już na danej działce istniejące. Obciążenie to polega na prawie przedsiębiorcy do korzystania z obciążonej nieruchomości w oznaczonym zakresie, zgodnie z przeznaczeniem urządzeń przesyłowych. W praktyce służebność przesyłu polega na tym, że właściciel obciążonej nieruchomości znosi istnienie w przestrzeni pod powierzchnią tej nieruchomości i na jej powierzchni urządzeń i instalacji elektroenergetycznych, a właściciel urządzeń przesyłowych ma prawo korzystania z tej nieruchomości w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji urządzeń, kabli i instalacji elektroenergetycznych, wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem.
Służebność powinna być ustanowiona na podstawie umowy pomiędzy właścicielem nieruchomości a zakładem, którego własność stanowią urządzenia przesyłowe. W przypadku jednak, gdy jedna ze stron odmawia zawarcia takiej umowy, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, każda ze stron może żądać sądowego ustanowienia służebności. Co istotne, w przepisach ustawodawca podkreślił, że służebność powinna być ustanawiana za odpowiednim wynagrodzeniem dla właściciela działki.
Po ustanowieniu służebności przesyłu, będzie ona przechodzić każdorazowo na nabywcę przedsiębiorstwa lub urządzenia przesyłowego, bez konieczności zawierania kolejnej umowy.
Należy również podkreślić, że służebność ta wygaśnie najpóźniej w momencie zakończenia likwidacji przedsiębiorcy. Z chwilą wygaśnięcia służebności na przedsiębiorcy będzie ciążył obowiązek usunięcia urządzeń.

Procedura dochodzenia wynagrodzenia
Dochodzenie wynagrodzenia za instalacje elektroenergetyczne należy rozpocząć od wystosowania pisma do zakładu energetycznego, w którym należy:
–    wskazać działkę, na której znajdują się słupy bądź inne urządzenia elektroenergetyczne,
–    zaznaczyć, jakich instalacji energetycznych miałaby służebność dotyczyć,
–    zaproponować kwotę wynagrodzenia bądź usługę, w zamian za którą służebność zostanie ustanowiona (np. przesunięcie słupów na granice działki na koszt zakładu energetycznego).
Jeśli pomimo prowadzonych z zakładem energetycznym negocjacji nie uda się osiągnąć porozumienia, należy wystąpić z wnioskiem do sądu o ustanowienie służebności przesyłu. We wniosku należy wskazać grunt, na którym zostanie ustanowiona służebność oraz instalacje elektroenergetyczne, których będzie ona dotyczyć. Trzeba również podkreślić, że negocjacje z zakładem energetycznym nie doprowadziły do osiągnięcia porozumienia pomiędzy stronami. Powinno się także zaproponować kwotę wynagrodzenia. Sąd po przeanalizowaniu sprawy wyda postanowienie, w którym ustanowi na rzecz zakładu energetycznego służebność przesyłu i przyzna należne właścicielowi gruntu wynagrodzenie.