Rzepak ozimy. Wybór odmiany

W sezonie 2013/14 w całym kraju zebrano rekordowo wysokie plony na poziomie 5, a nawet 6 ton z hektara. Zainteresowanie uprawą rzepaku stale rośnie. Od kilku lat w naszym kraju około 800 tys. hektarów przeznaczane jest pod tę uprawę. Jest to wynik coraz szerszego wykorzystania nasion jako surowca w wielu gałęziach przemysłu. Dzięki temu warunkuje się popyt na wysokim poziomie w perspektywie wielu lat. Sukces tej rośliny jest także wynikiem relatywnie wysokiej opłacalności produkcji w stosunku do innych upraw. Jednak nie należy zapominać, że rzepak jest rośliną wymagającą.

 Powodzenie produkcji jest także efektem intensywnej hodowli jakościowej, która dostarcza najnowsze rozwiązania zwiększające wydajność odmian, co przekłada się na optymalizację plonu. Warunki środowiskowe ciągle się zmieniają, wymagania rynku stale rosną. Firmy nasienne koncentrują się na zwiększeniu wydajności odmian, które charakteryzują się wysokim, dobrym jakościowo i stabilnym plonem. Starają się by wyhodowane odmiany były nie tylko wysokoplenne, ale także, by dać szansę rolnikowi na uzyskanie optymalnego plonu w różnych warunkach, także i stresowych. Wysokość plonu jest miarą osiąganego zysku – coraz większą wagę producenci przywiązują do wyboru odmian, które muszą plonować nie tylko wysoko, ale i stabilnie. Niestety z uwagi na wysokie wymagania roślin rzepaku oraz ograniczoną powierzchnię uprawy i obowiązek utrzymania płodozmianu, czynnikiem umożliwiającym wzrost produkcji nasion rzepaku jest przede wszystkim wykorzystanie postępu hodowlanego – stosowanie odmian, które wysoko plonują, a otrzymany z nich surowiec jest bardzo dobrej jakości.

Większość firm hodowlanych posiada dział badań i rozwoju, który testuje odmiany w wielu lokalizacjach. Takie działanie ma na celu przystosowanie odmian do różnych warunków uprawy. Są to doświadczenia,w których nowe odmiany są testowane na polach produkcyjnych w standardowej dla danego gospodarstwa agrotechnice, obejmując zarówno system uprawy płużnej, jak i uproszczony. Prowadzi się także doświadczenia agrotechniczne mające na celu ustalenie optymalnych terminów siewu i gęstości wysiewu dla poszczególnych odmian. Badane są również reakcje odmian na poziom nawożenia i ochrony przed patogenami. Wszystkie odmiany testowane są pod kątem zimotrwałości. Kierunki tych badań wynikają z zapotrzebowania rynku. Dziś producenci oczekują odmian wysoko i stabilnie plonujących, odpornych na choroby: przede wszystkim suchą zgniliznę kapustnych i zgniliznę twardzikową.

Dużym zainteresowaniem cieszą się odmiany o dobrej zimotrwałości, niskiej biomasie, czyli takie, które się prościej zbiera oraz odporne na wyleganie i osypywanie się nasion przed i w trakcie zbioru. Te wszystkie parametry są dokładnie testowane przed pojawieniem się odmian w sprzedaży. Większość liczących się  firm na rynku nasion stara się oferować takie odmiany, które posiadają wszystkie wyżej omówione parametry na wyższym poziomie niż w odmianach wzorcowych COBORU. Celem tych firm jest dostarczanie produktów zgodnych z potrzebami i wymaganiami europejskich rolników. Tylko wysoko i wiernie plonujące odmiany będą znajdowały nabywców. Jeśli chodzi o inne cele firm nasiennych, to można wymienić prace nad kompozycją kwasów tłuszczowych, odpowiednią dla specyficznych zastosowań w żywieniu i przemyśle. Założeniem jest stworzenie odmian o niskiej zawartości kwasu linolenowego zredukowanie z poziomu 10% do 3%, wysokiej zawartości kwasu oleinowego podwyższenie z 60% do ponad 75% i niskiej zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych  zmniejszenie z 8% do 5%.  

Wynikiem takiego żmudnego procesu tworzenia odmian jest niewątpliwie DK Exprit, która w tym roku po raz pierwszy dostępna będzie na polskim rynku. Charakteryzuje się ona wysokim, na poziomie 5,32 t/ha i stabilnym plonowaniem oraz bardzo dobrą zimotrwałością. Posiada także wysoką odporność na wyleganie oraz podwyższoną odporność na pękanie łuszczyn. Jest to bardzo pożądana cecha, gdyż osypywanie się nasion to poważny problem w uprawie rzepaku, który przyczynić się może do znacznego spadku plonu. Jego przyczyną jest nierównomierne dojrzewanie rzepaku i pękanie łuszczyn. Zjawisko to uzależnione jest przede wszystkim od przebiegu warunków pogodowych, występuje w różnym nasileniu. Największe straty odnotowywane są podczas gwałtownych deszczów i silnych wiatrów. Ponadto odmiana ta świetnie sprawdza się na wszystkich stanowiskach glebowych, również na tych słabszych.

Jak widać, na rynku pojawia się coraz więcej atrakcyjnych, spełniających wiele kryteriów odmian rzepaku. Dlatego warto rozważnie podejść do wyboru tej, która byłaby najbardziej odpowiednia dla konkretnej plantacji, zarówno z uwago na warunki zewnętrzne, jak i przeznaczenie surowca.