Rynek zbóż według prognozy ARR

W dniu 18 czerwca 2003 r. odbyło się kolejne posiedzenie zespołu niezależnych ekspertów, powołanego przez Prezesa Agencji Rynku Rolnego, którego celem było zaktualizowanie prognozy cen rynkowych podstawowych produktów rolniczych do końca 2003 roku.

Poniżej prezentujemy prognozy cen pszenicy, żyta, żywca wieprzowego i wołowego oraz mleka i jego przetworów na tle przewidywanych czynników popytowo-podażowych wpływających na ich poziom.

Rynek zbóż | Rynek mięsa | Rynek mleka

RYNEK ZBÓŻ

• aktualna sytuacja cenowa

Od dwóch miesięcy, w wyniku wyraźnie zwiększonego popytu na ziarno (zwłaszcza paszowe) oraz pesymistycznych prognoz dotyczących tegorocznych zbiorów, odnotowywany jest wysoki poziom rynkowych cen zbóż.

Według danych GUS w maju br. przeciętna cena skupu pszenicy ukształtowała się na poziomie 514 zł/t i była o ponad 8% wyższa niż w poprzednim miesiącu i o ok. 10% wyższa niż w analogicznym okresie ub.r. Za żyto średnio w kraju płacono 419 zł/t, tj. o ok. 11% więcej niż w kwietniu br. W odniesieniu do cen sprzed roku ziarno to było droższe o 13%.
Według danych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w I połowie czerwca br. ceny skupu pszenicy konsumpcyjnej wykazywały lekką tendencję spadkową, a żyto nadal drożało.

Na krajowych giełdach towarowych w maju br. średnia cena transakcyjna pszenicy konsumpcyjnej wyniosła 541 zł/t i była wyższa niż w poprzednim miesiącu o ok. 10%. W znacznie większym stopniu w tym okresie wzrosła cena żyta (o 33%) do poziomu 492 zł/t (jednak transakcje dotyczyły niewielkich ilości - zaledwie kilku tysięcy ton). W czerwcu br. (do 20.06), m. in. na skutek zwiększonej od końca kwietnia sprzedaży zbóż z zapasów ARR, wzrost giełdowych cen zbóż został zahamowany. W tym okresie za pszenicę konsumpcyjną pochodzącą ze źródeł krajowych w transakcjach uzyskiwano średnio 540 zł/t, a za żyto 488 zł/t. Natomiast żyto importowane sprzedawano po cenach niższych, tj. 430 zł/t.

Na światowych giełdach ceny pszenicy w maju br. były względnie ustabilizowane (miesięczne wahania do 1%). Według notowań Reutersa (na podstawie danych FAMMU/FAPA) średnia cena pszenicy amerykańskiej HRW Nr 2 w transak-cjach rzeczywistych wynosiła 143 USD/t, a SRW Nr 2 - 129 USD/t. Podobny poziom cen tego ziarna notowano również na rynku europejskim. W Niemczech za pszenicę o bardzo wysokich parametrach jakościowych uzyskiwano średnio 143 USD/t, a we Francji za pszenicę miękką 124 USD/t. W I połowie czerwca br. odnotowano znaczący wzrost cen pszenicy niemieckiej do poziomu 150 USD/t.

• czynniki wpływające na poziom cen: 

– zapasy początkowe
Stan zapasów zbóż na początku sezonu 2003/2004 wyniesie prawdopodobnie ok. 2 mln t, co w porównaniu z poprzednim sezonem oznacza ich zmniejszenie o blisko 40%. Redukcja zapasów nastąpi zarówno w obrocie rynkowym, jak i w gospodar-stwach rolnych.

– produkcja i podaż
Według wstępnego szacunku GUS (z 29 maja br.) łączna powierzchnia uprawy zbóż w 2003 r. jest zbliżona do ubiegłorocznej. Areał zbóż jarych jest o 4,7% większy niż w 2002 r., przy czym więcej zasiano pszenicy, jęczmienia i mieszanek zbożowych, a mniej owsa i pszenżyta. Zmniejszeniu (o 3,2%) uległa natomiast powierzchnia uprawy zbóż ozimych, w tym pszenicy, jęczmienia, pszenżyta i mieszanek zbożowych. Wyższy niż przed rokiem jest jedynie areał uprawy żyta i kukurydzy.

Wiosenna ocena stanu upraw przeprowadzona przez GUS w maju br. wskazuje, że stan zasiewów zbóż ozimych jest zdecydowanie gorszy niż w analogicznym okre-sie ubiegłego roku. Zasiewy zbóż jarych są również słabsze niż w 2002 r.
Uwzględniając powyższe, jak również przebieg warunków pogodowych w ostatnim okresie można oczekiwać, że tegoroczna produkcja zbóż będzie znacząco niższa niż przed rokiem. Zakładając ok. 6% spadek plonów przewiduje się, że zbiory zbóż w 2003 r. mogą być o ok. 1,7 mln t niższe niż w ubiegłym roku i wyniosą ok. 25 mln t (w tym do 8,5 mln t pszenicy, tj. o blisko 1 mln t mniej). Przy utrzymującym się w dalszym ciągu niedoborze opadów spadek zbiorów może być jeszcze głębszy.

– zużycie krajowe
Zapotrzebowanie na zboże w sezonie 2003/2004 może być o ok. 4% niższe niż w kończącym się roku gospodarczym 2002/2003 i wyniesie ok. 26,9 mln t.

W odróżnieniu od poprzednich dwóch sezonów należy oczekiwać spadkowych tendencji popytu na pasze zbożowe. Przewidywany spadek pogłowia trzody chlewnej, nawet przy wysokiej produkcji drobiu spowoduje, że paszowe zużycie ziarna może zmniejszyć się o ok. 0,7 mln t, tj. do 16,9 mln t.

Nie przewiduje się natomiast większych zmian w poziomie spożycia przetworów zbożowych, które w ekwiwalencie ziarna może wynieść ok. 5,8 mln t. Pokrycie po-trzeb w tym zakresie będzie wymagało przemiału 4,3 mln t pszenicy, 1,2 mln t żyta i 0,3 mln t pozostałych zbóż.

– handel zagraniczny
W sezonie 2002/2003 dotychczasowy import zbóż jest znacząco (o ok. 25%) mniejszy niż w analogicznym okresie poprzedniego sezonu. Największy udział w przywozie miały produkty pochodne pszenicy i jęczmienia, które stanowiły ok. 45% zaimportowanego zboża ogółem. Największej redukcji uległ przywóz ziarna pszenicy konsumpcyjnej (o 80%) i kukurydzy (o 36%). Według danych Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w okresie lipiec ub.r. - maj br. zaimportowano 635 tys. t zbóż i ich produktów pochodnych (w tym: 70 tys. t pszenicy, 35 tys. t żyta, 110 tys. t jęczmienia i 73 tys. t kukurydzy). W bieżącym sezonie układ cen na rynku krajowym i zagranicznym promował natomiast eksport zbóż. Według danych GUS w okresie li-piec ub.r. - marzec br. wywieziono z kraju 841 tys. t zbóż łącznie z produktami pier-wotnego przetwórstwa (w ekwiwalencie ziarna), w tym 823 tys. t pszenicy.

W nowym roku gospodarczym 2003/2004, z uwagi na przewidywane niższe zbiory, jak również mniejsze zapasy początkowe, dla pokrycia krajowego zapotrzebowania i utrzymania bezpiecznego stanu zapasów niezbędny będzie import zbóż w wysokości ok. 2 mln t (w tym do 1 mln t pszenicy). Możliwości importu uzależnione będą od wysokości cen zbóż na rynkach zagranicznych oraz od kursu złotówki w stosunku do euro i dolara.

Według majowych ocen Amerykańskiego Ministerstwa Rolnictwa (USDA) w 2003 r. światowe zbiory pszenicy wyniosą ok. 570 mln t i będą o 0,8% większe niż w poprzednim sezonie. Znaczący wzrost produkcji tego gatunku zbóż spodziewany jest u największych producentów, tj. w Stanach Zjednoczonych, Australii i Kanadzie. Mniejsze niż przed rokiem mogą być natomiast zbiory pszenicy w Europie - w krajach Wspólnoty o 2,2%, w Rosji o 20% i na Ukrainie o 40%.

Uwzględniając powyższe amerykańscy eksperci prognozują, że w zbliżającym się sezonie ceny pszenicy w obrocie międzynarodowym powinny być niższe niż w kończącym się roku 2002/2003, ale na rynku europejskim mogą być nieco wyż-sze.

– działania ARR
Mimo spodziewanego obniżenia tegorocznych zbiorów, w okresie żniw wystąpi spiętrzenie podaży i sezonowy spadek cen zbóż. W celu złagodzenia tej sytuacji zgodnie z "Rocznym programem działań interwencyjnych ARR na 2003 rok" w okresie lipiec-październik Agencja zamierza objąć systemem skupu z dopłatami do cen skupu skierowanymi bezpośrednio do producenta 4 mln t pszenicy (łącznie z dopłatami w wysokości 120 zł/t do jej przechowywania u producentów) i 0,7 mln t żyta.

Przedsiębiorcy realizujący skup zbóż w tym systemie zobowiązani będą do stosowania cen skupu nie niższych od interwencyjnych ustalonych na 2003 rok, tj. 440 zł/t (netto) pszenicy i 325 zł/t (netto) żyta, dla ziarna o określonych przez ARR parame-trach jakościowych. Wysokość dopłat ARR do cen skupu, w zależności od miesiąca, w którym producent dokona sprzedaży zboża, będzie następująca:
lipiec/sierpień wrzesień październik

– pszenica 110 zł/t 120 zł/t 130 zł/t
– żyto 75 zł/t 80 zł/t 85 zł/t

Formą uzupełniającą interwencję na rynku zbóż będą zakupy realizowane w listopadzie i grudniu 2003 r. za środki ARR w łącznej ilości do 300 tys. t (w tym 270 tys. t pszenicy i 30 tys. t żyta). W zakupach tych stosowane będą ceny interwencyjne bez udzielania dopłat do cen skupu producentom. Łącznie działaniami interwencyjnymi po zbiorach 2003 r. może być objęte do 5 mln t zbóż.

W II połowie sezonu 2003/2004 stosowane będą dopłaty wyrównawcze przedsiębiorcom uczestniczącym w skupie interwencyjnym i producentom (przechowują-cym ziarno w domach składowych), którzy uzyskają ze sprzedaży pszenicy w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2004 r. ceny niższe od sumy ceny interwencyjnej powiększonej o dopłatę wynikającą z terminu sprzedaży.

• prognoza cen skupu do grudnia 2003 r.

Uwzględniając aktualną i przewidywaną sytuację podażowo-popytową zespół ekspertów ocenił, że przeciętne ceny skupu zbóż w III i IV kwartale br. mogą ukształ-tować się na następującym poziomie: