RYNEK ZBÓŻ

1. RYNEK ZBÓŻ
• aktualna sytuacja cenowa
Niższe niż się spodziewano zbiory zbóż w Unii Europejskiej (zwłaszcza w Niemczech) w 2007 r. spowodowały rosnący popyt eksportowy na ziarno już w okresie żniw. Pomimo relatywnie dobrych zbiorów w Polsce, doprowadziło to do znacznego wzrostu krajowych
cen zbóż. Według danych GUS w przypadku pszenicy rekordowy poziom - 837 zł/t osiągnęły one we wrześniu 2007 r. Natomiast za żyto najwięcej – 695 zł/t płacono w październiku 2007 r. W następnych miesiącach ceny zbóż zaczęły się obniżać, gdyż zakłady przetwórcze zabezpieczyły zapasy ziarna potrzebne do utrzymania bieżącej produkcji i przestały akceptować tak wysoki poziom cen. Według
danych GUS w listopadzie 2007 r. przeciętna cena skupu pszenicy ogółem obniżyła się do 799 zł/t, a żyta do 672 zł/t, tj. w obu przypadkach o 3,2% w ciągu miesiąca. W porównaniu do listopada 2006 r. pszenica była droższa o 49%, a żyto o 38%.

Według danych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w I połowie grudnia 2007 r. ceny pszenicy i żyta ulegały wahaniom. W dniach 10-16.12.2007 r. cena skupu pszenicy konsumpcyjnej wynosiła 760 zł/t i była o 6% niższa niż miesiąc wcześniej. Za żyto konsumpcyjne w tym okresie płacono 697 zł/t, tj. o 1% mniej niż przed miesiącem.
W końcu roku na giełdowym rynku zbóż popyt był niewielki, a ceny w ofertach sprzedaży wykazywały lekką tendencję wzrostową. W przedostatnim tygodniu grudnia 2007 r. na giełdzie ROL-PETROL sprzedano niewielkie ilości pszenicy konsumpcyjnej po 820 zł/t i jęczmienia paszowego po 729 zł/t.
Na obszarze UE-27 ceny skupu zbóż są zróżnicowane. W krajach Europy Północno-Wschodniej (również w Polsce), w których zbiory zbóż były zadawalające, ceny ziarna utrzymują się na poziomie niższym od przeciętnej w UE. Według danych Komisji Europejskiej po okresie 2-miesięcznej względnej stabilizacji unijnych cen zbóż, na przełomie listopada i grudnia 2007 r. ponownie odnotowano ich wzrost. W tym czasie na rynku wspólnoty przeciętna cena pszenicy konsumpcyjnej wynosiła 250 €/t (901 zł/t), jęczmienia 235 €/t (845 zł/t), a kukurydzy 223 €/t (803 zł/t). W Polsce ceny zbóż były o 10-13% niższe od średniej unijnej.

• czynniki wpływające na poziom cen:
- zapasy początkowe
Stan krajowych zapasów zbóż na początku sezonu 2007/2008 wynosił 0,7 mln t wobec 3,7 mln t w poprzednim sezonie. W kraju nie było już ziarna na zapasach interwencyjnych, natomiast w całej UE wynosiły one 2,5 mln t wobec 14 mln t na początku sezonu poprzedniego.
- poziom produkcji
W grudniu 2007 r. o 0,3 mln t w dół skorygowano wrześniowy szacunek zbiorów zbóż. Według ostatniej oceny GUS zbiory w 2007 r. wyniosły 27,1 mln t. Były one o 5,4 mln t wyższe od niskich zbiorów uzyskanych w 2006 r. i o 0,4 mln t wyższe od średniej z lat 2001-2005.
Taki wzrost produkcji wynikał z dobrych plonów, na które wpływ miały przede wszystkim korzystne warunki atmosferyczne. Plony zbóż ogółem oszacowano na 32,5 dt/ha, tj. o 25% więcej od uzyskanych w roku 2006. Powierzchnia uprawy była tylko nieznacznie niższa (o 0,3%) niż w roku poprzednim i wyniosła ok. 8,4 mln ha. Zbiory zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi ukształtowały się na poziomie 25,3 mln t (w tym ok. 8,3 mln t pszenicy, 3,1 mln t żyta i 4,0 mln t jęczmienia), tj. o 23,8% wyższym niż w 2006 r. Natomiast zbiory kukurydzy uprawianej na ziarno wyniosły ponad 1,7 mln t, tj. o 36,6% więcej niż przed rokiem.

- zużycie krajowe
W bieżącym sezonie przewidywany jest dalszy spadek pogłowia trzody chlewnej,
a wysokie ceny zbóż i pasz mogą wpłynąć na jego pogłębienie. Natomiast, pomimo
przypadków ptasiej grypy wykrytych w Polsce, przewiduje się utrzymanie wzrostowej
tendencji w produkcji drobiarskiej. W tej sytuacji ocenia się, że paszowe zużycie
zbóż w całym sezonie 2007/2008 może zmniejszyć się o ok. 5% w porównaniu do
poprzedniego sezonu i wynieść 16,7 mln t. Prawdopodobnie nastąpi też dalsze
zmniejszenie zużycia zbóż na cele konsumpcyjne. Przewiduje się jednak wzrost wykorzystania
zbóż w przemyśle do 1,4 mln t. W całym sezonie 2007/2008 krajowe zapotrzebowanie
na zboże będzie niższe niż w poprzednim sezonie (o 3%) i może
ukształtować się na poziomie 26,3 mln t.
Mimo, że krajowe zasoby ziarna są wyższe od przewidywanego zużycia, to
jednak w bilansie zbóż wystąpi strukturalny niedobór wysokojakościowego ziarna,
które wpływa na polepszenie jakości przetworów zbożowych.

- handel zagraniczny
Największa wymiana handlowa jest prowadzona z krajami Wspólnoty,
zwłaszcza z Niemcami. Według dostępnych danych w okresie czterech miesięcy
bieżącego sezonu (VII-X 2007 r.) do kraju przywieziono 208 tys. t ziarna zbóż (w
tym 105,5 tys. t pszenicy, blisko 53 tys. t kukurydzy oraz 39 tys. t jęczmienia), tj. o
55% mniej niż w tym samym okresie sezonu 2006/2007. Jednocześnie eksport
ziarna zbóż wyniósł ok. 466 tys. t, w tym największy udział miały pszenica (51%) i
jęczmień (22%). Poziom eksportu zbóż był o ok. 5% niższy niż w okresie VII-X
2006 r.
Kolejny rok niskich zbiorów zbóż w UE oraz kończące się zapasy interwencyjne
stwarzają możliwości zwiększania eksportu zbóż krajowych. Ocenia się, że w bieżącym
sezonie eksporterzy mogą wywieźć ok. 1,4 mln t zbóż (wobec 1,2 mln t w se4
zonie 2006/2007). Natomiast zaspokojenie krajowego popytu na zboża oraz odbudowanie
niezbędnych zapasów końcowych będzie prawdopodobnie wymagało importu
1,5 mln t (wobec 3,5 mln t w poprzednim sezonie).

Według szacunku Ministerstwa Rolnictwa USA (z grudnia 2007 r.) światowe
zbiory zbóż w 2007 r. wyniosły blisko 1 657 mln t i w porównaniu do zbiorów z 2006 r.
były wyższe o 5,2% (w tym pszenicy o 1,5%, a zbóż paszowych o 7,5%). Zbiory zbóż
w UE-27 ukształtowały się na poziomie o 2,6% niższym niż w 2006 r. i wyniosły
256,2 mln t. Produkcja pszenicy oceniona została na 120,5 mln t, tj. o 3,5% mniej niż
w poprzednim roku. W przypadku kukurydzy szacuje się zmniejszenie zbiorów tego
ziarna o 13,5% do ok. 47 mln t. Natomiast produkcja jęczmienia w UE ukształtowała
się na poziomie ok. 58 mln t, tj. o 2,8% wyższym niż przed rokiem. Łączne zbiory
zbóż paszowych wyniosły 135,7 mln t i były o 1,8% mniejsze niż w 2006 r.
Produkcja zbóż w krajach WNP w 2007 r. jest nieco wyższa (o 0,6%) niż w
2006 r. i wyniosła 146 mln t. Produkcja pszenicy wzrosła (o 6%) do 91 mln t, przy
czym ocenia się, że zbiory tego ziarna w Rosji są o 7% większe niż rok wcześniej, w
Kazachstanie o 18,5% większe, a na Ukrainie o ponad 1% mniejsze. Przywóz zbóż z
Rosji i Ukrainy jest jednak utrudniony ograniczeniami wprowadzanymi przez te kraje.
- działania stabilizujące
Bieżący sezon charakteryzuje się rekordowymi cenami zbóż na świecie spowodowanymi
głównie rosnącym popytem. Od trzech sezonów utrzymuje się on na poziomie
wyższym od produkcji, przez co globalne zapasy ziarna ulegają zmniejszeniu.
Jednocześnie Komisja Europejska ma ograniczone możliwości uzupełnienia podaży
zbóż w bieżącym sezonie, gdyż kończą się już zapasy interwencyjne. Sytuacja ta
wywołuje atmosferę niepokoju stymulując wzrost cen. Oddziałuje to również na ceny
zbóż w kraju, które pomimo dobrych zbiorów, kształtują się na relatywnie wysokim
poziomie.
W celu zwiększenia podaży na unijnym rynku Komisja Europejska prowadzi
sprzedaż ziarna z niewielkich już zapasów interwencyjnych na rynek wewnętrzny. Od
początku sezonu, tj. od 1 lipca do połowy grudnia 2007 r. na przetargach sprzedano
ponad 1,8 mln t zbóż, w tym kukurydzy blisko 1,7 mln t, pszenicy 101 tys. t, jęczmienia
17 tys. t, a żyta 38 tys. t. Według stanu na dzień 16.12.2007 r. w magazynach
interwencyjnych Wspólnoty znajdowało się jedynie 29 tys. t pszenicy i 426 tys. t kukurydzy.
Cena interwencyjna, podobnie jak w poprzednim sezonie nie odgrywa żadnej
roli w kształtowaniu się cen rynkowych. Górny poziom cen zbóż wyznaczany jest cenami
importowymi.
• prognoza cen skupu do czerwca 2008 r.
Uwzględniając aktualną i przewidywaną sytuację podażowo-popytową zespół
ekspertów ocenił, że przeciętne ceny skupu zbóż do końca bieżącego sezonu będą
znacząco wyższe niż przed rokiem. Według zespołu niezależnych ekspertów mogą
się one kształtować się na następującym poziomie:
                                                                    marzec 2008 r.     czerwiec 2008 r.

Pszenica ogółem         zł/t                        790-830                 780-820
Pszenica konsumpcyjna*    zł/t            830-870                 820-860
Żyto            zł/t                                           660-690               650-680