Rośnie zainteresowanie nawozami kompleksowymi

Polska jest liczącym się w Europie producentem nawozów mineralnych. Wytwarzamy  około 20% nawozów azotowych i ok. 18% nawozów fosforowych produkowanych w UE.  Pod względem produkcji nawozów azotowych zajmujemy  trzecie miejsce po Rosji i Ukrainie. Zaobserwować można także trend zwiększonego zainteresowania nawozami kompleksowymi ze względu na ich większą efektywność ekonomiczną.

W ciągu ostatnich kilku lat obserwuje się znaczny wzrost  zużycia nawozów mineralnych, zarówno jedno, jak i wieloskładnikowych. Zużycie nawozów mineralnych w Polsce jest zróżnicowane regionalnie i jest ściśle związane z intensywnością produkcji rolniczej. Najwięcej nawozów mineralnych  zużywa się w  Polsce zachodniej i północno-zachodniej, a najmniej na wschodzie i w Polsce centralnej. W strukturze zużycia nawozów we wszystkich województwach dominuje azot. Zużycie tego składnika w niektórych regionach stanowi 50% dawki wszystkich składników. W dostarczaniu azotu do gleby duże znaczenie mają nawozy jednoskładnikowe. Natomiast nawożenie fosforem i potasem opiera się głównie o nawozy wieloskładnikowe.
Nawozy wieloskładnikowe popularne są zwłaszcza w gospodarstwach wielkotowarowych, w których szczególnie dba się o prawidłowy odczyn i utrzymanie żyzności gleby oraz optymalne nawożenie roślin makro-i mikroskładnikami. Wzrost zapotrzebowania na nawozy mineralne związany jest ze zmianami, jakie zachodzą w strukturze zasiewów – rosnący udział w zmianowaniu zbóż, kukurydzy i roślin oleistych oraz zwiększająca się produkcja towarowa. Istotne znaczenie ma również poprawa efektywności ekonomicznej nawożenia. Prognozuje się, że w najbliższych latach ilość składników NPK stosowana w formie nawozów wieloskładnikowych będzie sukcesywnie rosła.
    Azot jest najbardziej plonotwórczym pierwiastkiem spośród składników pokarmowych. Wpływa na wzrost i rozwój części nadziemnych i podziemnych roślin, a także na długość okresu wegetacji. Fosfor spełnia wyjątkowo ważną rolę we wszystkich procesach fizjologicznych, szczególnie energetycznych, a w konsekwencji przy syntezie skrobi i transporcie węglowodanów, syntezie kwasów nukleinowych, białek i fosfolipidów. Potas reguluje gospodarkę wodną, a sterując aparatami szparkowymi wymianę gazową. Jest aktywatorem ponad 50 enzymów niezbędnych dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin oraz bierze aktywny udział w procesie fotosyntezy i przemieszczaniu asymilatów w roślinie. Magnez jest składnikiem pokarmowym koniecznym dla tworzenia chlorofilu, a tym samym dla efektywnego przebiegu fotosyntezy. Ważną rolą magnezu jest też jego udział w syntezie kwasów nukleinowych i białek oraz aktywacji wielu enzymów.
    Nawozy jednoskładnikowe zawierają jeden podstawowy składnik pokarmowy, natomiast wieloskładnikowe - co najmniej dwa z trzech podstawowych: NPK. Oczywiście poza głównymi składnikami pokarmowymi mogą być wzbogacone drugorzędnymi składnikami pokarmowymi, czyli siarką, magnezem, wapniem lub sodem i mikroskładnikami. Wybór określonego nawozu, jedno- lub wieloskładnikowego jest zawsze trudny dla rolnika. Niewątpliwą zaletą nawozów wieloskładnikowych jest skoncentrowanie w jednym nawozie kilku składników pokarmowych, których skład chemiczny dostosowany jest do wymagań pokarmowych roślin. Dodatkowo w dobrej jakości nawozach wieloskładnikowych każda granulka nawozu zawiera taką samą ilość składników pokarmowych o tym samym składzie chemicznym. Są to nawozy kompleksowe. Jedynym krajowym producentem takich nawozów kompleksowych są Zakłady Chemiczne „POLICE” S.A. Dzięki takim właściwościom produktów rolnik może zapewnić roślinom nie tylko racjonalne nawożenie, ale i równomierny wysiew nawozu na polu. Koncentracja kilku składników w nawozie pozwala również ograniczyć liczbę aplikacji nawozów, co jest ściśle związane z liczbą wjazdów na dane pole, a więc i kosztami tych zabiegów. Zmniejszenie liczby przejazdów znacznie obniża koszty nawożenia. Tańszy jest też transport i  magazynowanie nawozów wieloskładnikowych w porównaniu do nawozów jednoskładnikowych. Nawozy wieloskładnikowe nie zawierają w swoim składzie domieszek, które niekorzystnie wpływają na glebę i rośliny.
    Nawozy wieloskładnikowe, zwłaszcza kompleksowe, mają z reguły lepsze właściwości fizyczne od jednoskładnikowych. Gwarantuje to roślinom równomierne i optymalne pobieranie składników pokarmowych. Poza tym jednorodność i wysoka jakość granul pozwala glebie lepiej zatrzymywać składniki pokarmowe, co znacznie zmniejsza straty składników pokarmowych w drodze wymywania. Stosując nawozy wieloskładnikowe łatwiej  jest również utrzymać zrównoważone nawożenie bez obawy o przenawożenie azotem, który musi być uzupełniany pogłównymi dawkami, przede wszystkim saletry. Niewątpliwą jednak wadą nawozów wieloskładnikowych są sztywne proporcje N:P:K i ten sam termin wysiewu wszystkich składników zawartych w nawozie. Z tego względu trudniej jest je stosować na glebach o ubogiej  zasobności w składniki pokarmowe. By ułatwić rolnikowi rozwiązanie tego problemu producenci oferują nawozy o bardzo zróżnicowanych proporcjach składników pokarmowych. Poza tym na glebach o niskiej zawartości określonego przyswajalnego składnika pokarmowego można dodatkowo zastosować brakujący składnik, co niestety podroży koszty nawożenia. Decydując się na stosowanie nawozów wieloskładnikowych, należy zatem z całego asortymentu dostępnych produktów wybrać nawóz najlepiej dostosowany do potrzeb pokarmowych naszych roślin oraz do warunków glebowych gospodarstwa. Nawozy wieloskładnikowe są najbardziej efektywne na glebach żyznych o uregulowanym odczynie i co najmniej średniej zasobności w fosfor i potas. Wzbogacenie wieloskładnikowych nawozów w siarkę, magnez i niektóre mikroskładniki dodatkowo zwiększa ich konkurencyjność na rynku i korzystnie wpływa na poprawę jakości płodów rolnych. Jest to szczególnie cenne przy nawożeniu, na przykład rzepaku wymagającego dodatkowego nawożenia S i Mg.
    Na rynku mamy szeroką gamę nawozów wieloskładnikowych, często o podobnym składzie chemicznym, a różniących się jakością i przyswajalnością składników pokarmowych oraz ceną i nazwą handlową.
Na jakie cechy należy zatem zwrócić uwagę aby wybrać ten najlepszy nawóz? Przede wszystkim  na potrzeby pokarmowe roślin, pod które chcemy je stosować, aktualną zasobność gleby w naszym gospodarstwie w składniki pokarmowe, odczyn gleby, stosowane nawozy naturalne, przyorywane nawozy zielone i słomę. Następną  ważną informacją jest skład chemiczny nawozu, koncentracja składników pokarmowych, ich forma, termin nawożenia  oraz cena  nawozu.  Nigdy nie należy sugerować się tylko wyższą ceną tony nawozu, ale wyliczyć dokładnie koszt jednostkowy składników pokarmowych i ich koncentrację w nawozie, ale także  uwzględnić inne korzyści i ułatwienia związane ze stosowaniem nawozów wieloskładnikowych.
    Kupując nawóz wieloskładnikowy zwracajmy uwagę na to czy jest to nawóz kompleksowy oraz na zawartość składników pokarmowych i przeznaczenie pod konkretny gatunek rośliny w określonym terminie stosowania. Niezależnie od formy nawozu w bilansie składników liczy się przede wszystkim ilość wprowadzonego do gleby azotu, fosforu i potasu, a efektywność nawożenia zależy nie tylko od wielkości dawki i proporcji składników lecz także od przestrzegania zasad technologii uprawy konkretnego gatunku. W nawozach wieloskładnikowych zawartości składników pokarmowych podawane są w 100 kg nawozu, wyrażane w formie proporcji, określonych składników: N:P2O5:K2O, np.  Amofoska 3-10-28.
Porównanie ceny składników pokarmowych w nawozach jedno i wieloskładnikowych:
Przeanalizujmy na poniżej zamieszczonych przykładach czy można zaoszczędzić na zakupie nawozów mineralnych wieloskładnikowych?  W tym celu  należy dokonać  wyceny składników pokarmowych metodą  tzw. porównawczą właściwą. Najpierw obliczamy ceny składników w najczęściej kupowanych nawozach mineralnych jednoskładnikowych. Do obliczeń zostały wykorzystane średnie  ceny nawozów  w zł/t  z kwietnia 2011 r.
Jeśli  mocznik zawiera 46% N, to oznacza, że 1 tona  tego nawozu zawiera 460 kg N. Tona nawozu kosztuje przykładowo 1600 zł, czyli 460 kg N kosztuje 1600 zł, a więc 1 kg N kosztuje 3,47 zł.   Podobnie wyliczamy ceny  innych składników pokarmowych.
                                                    Cena        zł/t                Cena 1 kg  czystego składnika
Mocznik 46%                                          1600                          3,47
Saletra amonowa 34%                               1300                         3,82
Saletrzak 28%                                             1290                         4,60
                            Średnia cena kg N w nawozach mineralnych pojedynczych  -3,96 zł

Superfosfat  pylisty  40%                              1510                            3,77
Superfosfat gr. 18%                                   850                                4,72
                         Średnia cena kg P205 w nawozach mineralnych pojedynczych  –4,24 zł

Sól potasowa  60%                                 1600                             2,66 zł        
                               Średnia cena kg K20 w nawozach mineralnych pojedynczych –2,66 zł         
              
Podobnie obliczamy ceny składników pokarmowych  nawozach wieloskładnikowych.:
POLIFOSKA 8 (NPK 8 % 24% 24%  9%S)  kosztuje przeciętnie 1880 zł. Najpierw obliczamy ile zapłacimy za tą samą ilość składników w nawozach jednoskładnikowych.
Cena 1 kg czystego składnika w nawozach jednoskładnikowych wynosi:  N -3,96 zł, P205-4,24 zł i K20 -2,66 zł.
W tonie POLIFOSKI 8 znajduje się  80 kg azotu, 240 kg fosforu i 240 kg potasu, oraz 90 kg siarki.  Przemnażamy więc te ilości przez cenę  średnią jednostkową cenę z nawozów jednoskładnikowych: 80 kgx3,96 zł=316,80 zł +240 kgx4,24=1017,60 zł+ 240 kgx2,66 zł=638,40 zł. Po zsumowaniu otrzymujemy kwotę 1972,80 zł, a cena POLIFOSKIi wynosi 1880 zł. Dodatkowo stosując ten nawozów glebę wzbogacamy w siarkę.
POLIDAP (18%N 46%P2O5)   w cenie   2190 zł/t,  w 1 tonie zawiera 180 kg azotu i  460 kg fosforu. Czyli przemnażając podaną ilość przez średnią cenę wyliczoną z nawozów pojedynczych otrzymujemy następującą kwotę:180 kgx3,96 zł=712,80 zł + 460 kgx4,24 zł=1950,40 zł razem 2663,20 zł. Natomiast za tonę POLIDAPU płacimy przykładowo 2190 zł.
Amofoska (3%N, 10% P2O5, 28% K) w cenie 1200 zł,  w 1 tonie zawiera 30 kg azotu i  100 kg fosforu i 280 kg potasu. Czyli przemnażając podaną ilość przez średnią cenę wyliczoną z nawozów jednoskładnikowych otrzymujemy następującą kwotę: 30 kg x 3,96 zł=118,80 zł + 100 kg x 4,24 zł=424 zł + 280 kgx2,66 zł=744,80 zł. Po zsumowaniu otrzymujemy kwotę 1287,60 zł. Natomiast za tonę Amofoski  płacimy przykładowo 1200 zł. Dodatkowo do gleby wnosimy wapń, magnez, siarkę i bor.
 Następnie ustalamy różnice procentową ceny nawozu wieloskładnikowego do średnich cen nawozów wieloskładnikowych. W przypadku POLIFOSKI 8 wartość 1972,80 zł/t stanowi 100%, a  ile zatem sanowi  cena Polifoski 8?
1972,8 -100%
1880-x
x= 188000/:1972,8=104,9=95% za Polifoskę zapłacimy 95 % ceny nawozów pojedynczych, czyli o 5% mniej (100-95).
Następnie obliczamy ceny składników pokarmowych w tym nawozie:
W Polifosce  1 kg azotu kosztuje: 3,96x0,95=3,76 zł, 1 kg fosforu:4,24x0,95=4,02 zł, a 1 kg potasu =2,66x0,95=2,5 zł
 W przypadku Polidapu  relacje te wyglądają następująco: Wartość 2663,2 zł stanowi 100%, a ile zatem stanowi cena Polidapu ?
2663,2-100%
2190-x
x=219000/2663,2=82% Za Polidap zapłacimy 82% ceny nawozów pojedynczych. Czyli o 18% mniej  jak w nawozach jednoskładnikowych (100-82).
Następnie obliczamy ceny składników pokarmowych w tym nawozie:
W Polidapie  1 kg azotu kosztuje: 3,96x0,82=3,24 zł, 1 kg fosforu:4,24x0,82=3,47 zł
W podobny sposób należy przeprowadzać kalkulację porównania cen składników w innych nawozach wieloskładnikowych.
    Przeprowadzona analiza cen nawozów i cen czystego składnika na wiosna 2011 r. wykazała, że w nawozach jednoskładnikowych 1 kg N płacono średnio 3,96 zł, za 1 kg P205-4,24 zł, a za 1 kg K20 -2,66 zł. Natomiast cena 1 kg N w nawozach wieloskładnikowych wynosiła 3,5 zł, 1 kg P205-3,74 zł, a 1 kg K20 2,5 zł.
Najwięcej można było zaoszczędzić na zakupie azotu i fosforu w nawozach wieloskładnikowych, a najmniej na zakupie potasu.
    Nawozy wieloskładnikowe N, P i K w większości są to nawozy typowo przedsiewne, do stosowania jesiennego lub wiosennego (różnią się proporcjami składników pokarmowych). Na rynku są też nawozy wieloskładnikowe do stosowania wiosennego. Na glebach o niskiej lub bardzo niskiej zasobności gleby w składniki pokarmowe zaleca się wysiewać nawozy wieloskładnikowe przedsiewnie, natomiast na stanowiskach lepszych można również ewentualnie stosować pogłównie nawozy typu wiosennego. Wszystkie trzy podstawowe składniki pokarmowe, a przede wszystkim fosfor i potas są dobrane w takich proporcjach, aby zapewnić roślinie określoną ilość składnika pokarmowego w fazie jej największego zapotrzebowania. Należy jednak pamiętać, że na glebach z niską i bardzo niską zasobnością w składniki pokarmowe, w celu podniesienia ich zawartości można stosować dodatkowo nawozy pojedyncze, gdyż nawozy wieloskładnikowe z względu na niskie dawki nie mogą radykalnie poprawić zasobności gleby w dany składnik pokarmowy. Innym problemem jest uzupełniające nawożenie magnezem. Na przykład nawozy wieloskładnikowe z magnezem poprawiają zaopatrzenie roślin w magnez, ale nie mogą znacznie  poprawić zasobności gleby w ten składnik ze względu na zbyt niskie dawki. Na glebach gdzie wapnowanie jest zbędne, a zawartość przyswajalnego magnezu niska lub bardzo niska, zaleca się stosować siarczan magnezu lub kizeryt.  Dobre rezultaty daje  stosowanie wapna magnezowego do odkwaszania gleby i jednoczesnego wzbogacenia jej w magnez, oczywiście o ile analizy glebowe wykażą bardzo niską lub niską zawartość magnezu w formie przyswajalnej.