Raport zachodniopomorskich rolników

Protestujący w Szczecinie rolnicy 27 stycznia 2014 roku  opublikowali raport, dotyczący realizacji postulatów zgłoszonych w Szczecinie w dniu 5 grudnia 2012 roku i podpisanych porozumień z dnia 11 stycznia 2013 roku.  Poniżej prezentujemy jego treść

 
 
Wprowadzenie na początku 2012 roku – z zaskoczenia, bez konsultacji, kilku rozwiązań wprowadzających nowe obciążenia (dop. składka na ubezpieczenie zdrowotne rolników, rozszerzenie pow. OSN) oraz ograniczających dochody – modulacja krajowych płatności uzupełniających, stało się przyczyną największej od wielu lat rolniczej demonstracji przeprowadzonej w Szczecinie 29 lutego 2012 r. Wzięło w niej udział ok. 2 tys. osób. Na gorącą atmosferę wywołaną w/w problemami, w połowie 2012 roku nałożyły się skutki ustawy z dnia 16 września 2011 r., nowelizującej zasady gospodarowania gruntami rolnymi przez Agencję Nieruchomości Rolnych. W wyniku wprowadzenia nowych rozwiązań Agencja przestała przedłużać dzierżawy, w przypadku kiedy rolnik nie decydował się na wykup dzierżawionej ziemi z powodu braku środków, był sprzedawany razem z dzierżawą osobie trzeciej. Na przetargach ograniczonych przeznaczonych dla rolników na powiększenie gospodarstw rodzinnych, zaczęły pojawiać się osoby podstawione „słupy”. W efekcie w roku 2012 r. jeszcze dwukrotnie (14 czerwca i 5 grudnia) wznawialiśmy czynne akcje protestacyjne.
 
W zgłoszonych 5 grudnia 2012 r. postulatach domagaliśmy się :

1/ Wprowadzenia moratorium na sprzedaż ziemi z Zasobu WRSP w woj. zachodniopomorskim do czasu wejścia w życie rozwiązań prawnych gwarantujących skuteczną realizację podstawowego zadania ANR tj. tworzenia i poprawy struktury obszarowej gospodarstw rodzinnych.

2/ Uznania dzierżawy za pełnoprawną formę rozdysponowania gruntów z Zasobu WRSP oraz zagwarantowanie możliwości kontynuacji dzierżawy przez następców prawnych.

3/ Objęcia tarczą antykorupcyjną procesu gospodarowania gruntami z Zasobu WRSP oraz aktywnego udziału instytucji i organów państwowych w zwalczaniu patologii związanych z procesem rozdysponowania gruntów.

4/ Przygotowania rozwiązań prawnych wzorowanych na innych krajach UE ograniczających pełną swobodę obrotu ziemią rolniczą i wspierających rodzinny charakter gospodarstw rolnych.

5/ Zdecydowanie sprzeciwialiśmy się wprowadzeniu podatku dochodowego w rolnictwie. Naszym zdaniem będzie on dodatkowym obciążeniem finansowym w momencie kryzysu na wsi i pogłębi niekonkurencyjność polskiego rolnictwa w Unii Europejskiej.

6/ Domagaliśmy się kompleksowych działań Rządu RP w kwestii wyrównania warunków konkurencji polskich rolników wobec rolników starej „Piętnastki” poprzez wyrównanie poziomu dopłat bezpośrednich oraz zapewnienie odpowiednich środków finansowych w nowej perspektywie finansowej.

7/ Sprzeciwialiśmy się wprowadzeniu tzw. programu zazielenienia (7% wyłączeń z uprawy) szczególnie w kontekście zalegalizowania upraw GMO w naszym kraju.

8/ Żądaliśmy wyraźnego i zdecydowanego sprzeciwu polskiej delegacji w kwestii cięć środków finansowych na Wspólną Politykę Rolną w ramach negocjacji najnowszej propozycji Budżetu Unii Europejskiej na lata 2014-2020.

9/ Domagaliśmy się zaskarżenia do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości decyzji Komisji Europejskiej o potrąceniu rolnikom części krajowych płatności UPO, w ramach systemu modulacji dla gospodarstw o płatnościach całkowitych ponad 5000 €. Redukcja szczególnie negatywnie wpływa na sytuację ekonomiczną gospodarstw i obszarów wiejskich woj. zachodniopomorskiego.

10/ Żądaliśmy wstrzymania procesu prywatyzacji spółek sektora rolno-spożywczego, które obecnie są prywatyzowane bez czynnego udziału rolników.

11/ Wnosiliśmy o utrzymanie obecnego systemu ubezpieczeń społecznych w ramach KRUS i zmiany niesprawiedliwych zapisów ustawy o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników.

12/ Domagaliśmy się zwiększenia limitów zużycia paliwa rolniczego do 120 l/hektar i zwrotu pełnej akcyzy.

13/ Domagaliśmy się wprowadzenia przepisów umożliwiających rolnikom przetwarzanie własnych surowców gospodarczych i ich sprzedaż. Przepisy sanitarne dotyczące takiej działalności powinny być dostosowane do skali oraz sezonowości produkcji. Obecny stan prawny skutecznie uniemożliwia rolnikom prowadzenie działalności przetwórczej, która mogłaby polepszyć kondycję finansową gospodarstw i umożliwić konsumentom dostęp do lokalnych produktów.

14/ Wyrażaliśmy stanowczy sprzeciw wobec próby zalegalizowania upraw GMO w naszym kraju poprzez nową ustawę o nasiennictwie uchylającą zakaz obrotu nasionami GMO. Gwarancję na zakaz upraw roślin genetycznie zmodyfikowanych GMO może jedynie dać zapis ustawowy pozostający pod kontrolą Parlamentu, a nie rozporządzenie o nieznanej treści, które ma być wprowadzone w przyszłości.

W trakcie 77 dni protestu w Szczecinie występowały różne fazy intensywności negocjacji i efektywności rozmów protestujących rolników ze stroną rządową. Rozmowy nabierały tempa z chwilą gdy istniała groźba zaostrzenia form protestu, jeżeli tej groźby nie było pozwalano rolnikom spokojnie kruszeć na mrozie, choć osiągnięte rozwiązania można było wypracować w ciągu kilku dni. Podobną zależność można zaobserwować również obecnie.

Ad. 1. W ramach realizacji postulatu pierwszego, zamiast moratorium na sprzedaż ziemi, w dniu 11 stycznia 2013 r. podpisano ustalenia między organizacjami rolniczymi a ministrem rolnictwa, dotyczące zasad postępowania przy rozdysponowaniu nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Treść ustaleń: LINK . Trzeba wyraźnie stwierdzić, że zawarte w ustaleniach rozwiązania są rozwiązaniami prowizorycznymi. Zostały przyjęte po to, aby rolnicy zdecydowani na kupno ziemi mogli skorzystać z obowiązujących do końca 2013 roku preferencyjnych warunków rozkładania na raty ceny zakupionych gruntów. Zwracamy uwagę na fakt, iż przyjęte w ustaleniach rozwiązania nie zostały wprowadzone żadnym aktem prawnym, jedynie zarządzeniami wewnętrznymi Prezesa ANR.

Ustalenia zawierają również zapis, że strony zobowiązują się dążyć do udoskonalenia regulacji prawnych dotyczących obrotu nieruchomościami rolnymi.

Kończący czynną akcję protestacyjną komunikat ze spotkania przedstawicieli Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z protestującymi rolnikami, precyzuje, że strony podejmą współpracę w sprawie wypracowania nowych rozwiązań prawnych w ciągu miesiąca od zakończenia protestu. Treść Komunikatu: LINK .

Ad. 2. W dalszym ciągu nie jest realizowany postulat drugi. Sprzedaż jest ciągle pierwszą w kolejności formą gospodarowania Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa.

W tzw. „starych” krajach UE około 40 proc. gruntów rolnych jest użytkowane w formie najmu. Uzasadnieniem tej sytuacji jest dążenie do maksymalizacji dochodu rolniczego przez możliwość szybkiego dostosowania skali produkcji do zmieniających się warunków rynkowych.
Naszym zdaniem kupno ziemi powinno być dobrze przemyślaną decyzją ekonomiczną rolnika. Obecne rozstrzygnięcie prawne stanowiące, że Agencja gospodaruje Zasobem w pierwszej kolejności w drodze sprzedaży jest szczególnie niekorzystne dla młodych rolników rozpoczynających działalność i posiadających pilniejsze potrzeby inwestycyjne związane z tworzeniem gospodarstwa niż zakup ziemi.

Problem, choć w mniejszym stopniu dotyczy również pozostałych gospodarstw. Większość gospodarstw towarowych działających na terenie naszego województwa to gospodarstwa nowotworzone, znacznie obciążone kredytami inwestycyjnymi. Stają one obecnie przed trudnym wyborem – inwestować w zakup ziemi i dodatkowo zadłużać gospodarstwo, co w przypadku załamania koniunktury może się skończyć bankructwem, bo każdy kredyt nawet najniżej oprocentowany trzeba spłacić, czy nie kupować ziemi, co w przypadku braku możliwości dzierżawienia będzie skutkowało stopniową utratą konkurencyjności i powolnym upadkiem gospodarstwa.

Ad.3. W końcu 2013 r. na stronie Delegatury NIK w Szczecinie ukazało się „Wystąpienie pokontrolne” z kontroli przeprowadzonej w roku ubiegłym w OT ANR w Szczecinie. Kontrola była efektem naszych protestów.
Nie mamy natomiast informacji o aktywności innych służb.

Ad. 4. W kontekście kończącego się z dniem 1 maja 2016 r. moratorium na sprzedaż ziemi rolniczej cudzoziemcom szczególnie niepokoi brak realizacji postulatu nr 4 – którego realizacja zgodnie z komunikatem z dnia 30 stycznia 2013 r. miała rozpocząć się do końca lutego 2013 r.

Zdecydowanie sprzeciwiamy się dalszej masowej wyprzedaży ziemi. Powody zawarliśmy w opisie postulatu drugiego. Sprzedaż ziemi spółkom, których skład kapitałowy w każdej chwili może się zmienić, jest w istocie szerokim obejściem ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców i złamaniem obowiązującego do 1maja 2016 r. moratorium na sprzedaż ziemi cudzoziemcom. Dowodów w tym zakresie dostarcza „Wystąpienie pokontrolne” NIK.

Brak również znaczących postępów w realizacji pozostałych 10 postulatów.

Ad.5. W obszarze spraw związanych z opodatkowaniem działalności rolniczej, szczególnie bulwersuje brak transparentności działań rządu. Wprowadzenie podatku dochodowego od działalności rolniczej zapowiedział Premier, co wywołało kolejną falę nienawiści w stosunku do wsi, gdyż przez znaczną część społeczeństwa zostało zinterpretowane, że rolnicy nie płacą żadnego podatku. Należy przypomnieć, że rolnicy płacą już podatek dochodowy w postaci ryczałtowego podatku rolnego. Z tego tytułu w roku ubiegłym zapłacili w sumie ok. 1,6 mld zł.

Według docierających do nas informacji w Ministerstwie Finansów trwają prace nad projektem ustawy w sprawie opodatkowania działalności rolniczej podatkiem dochodowym. W wypowiedziach kierownictwo resortu rolnictwa można usłyszeć, że w ich ministerstwie nie prowadzi się analizy dotyczącej możliwości wprowadzenia podatku dochodowego w rolnictwie, dodając jednocześnie, że właściwym w tej sprawie jest Ministerstwo Finansów. Przez środowisko rolnicze jest to interpretowane jako potwierdzenie prac nad przygotowywaniem projektu ustawy.

Obawiamy się , że nowe rozwiązania zostaną wprowadzone bez konsultacji i z zaskoczenia – co w ostatnich latach staje się normą, a ich wprowadzeniu będzie towarzyszyć otoczka propagandowa, której celem będzie podsycanie podziału miasto – wieś.

Istnieje obawa, że koszty związane z ich wprowadzeniem mogą przewyższyć dodatkowe wpływy. W naszym regionie należy dodatkowo zadać pytanie co z dochodami gmin na terenie których działalność rolniczą prowadzą osoby i podmioty zameldowane poza jej granicami.

Ad. 6. Postulat nie został zrealizowany. Rządu RP w kwestii wyrównania warunków konkurencji polskich rolników wobec rolników „starej piętnastki”. W trakcie negocjacji budżetu UE na lata 2014- 2020 rząd „wynegocjował” na rolnictwo 28,6 mld euro, nawet Parlament Europejski zaproponował o 7,7 mld euro więcej czyli 36,3 mld euro. Ciągle pozostajemy poniżej średniej europejskiej. Ciągle nie mamy równych warunków konkurencji, a zmuszanie najlepszych gospodarstw do wykupu gruntów, jeszcze te warunki pogarsza.

Ad. 7. Dotychczas brak ostatecznych rozstrzygnięć w tym zakresie. Komitet Protestacyjny uznaje za nieuzasadnione wyłączanie dodatkowych powierzchni z upraw w sytuacji kiedy systematycznie maleje pow. użytków rolnych, a wzrasta liczba ludności. Jest to również niezrozumiałe w kontekście ciągłego ponawiania prób zalegalizowania upraw GMO aby zwiększyć wydajność.

Ad. 8. Postulat nie został zrealizowany. Zachowanie polskiej delegacji w trakcie negocjacji zostało omówione przy postulacie nr 6.

Ad. 9. Postulat nie został zrealizowany. Decyzja Komisji Europejskiej o potrąceniu rolnikom części krajowych płatności UPO, w ramach systemu „modulacji” nie została zaskarżona do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. W roku 2013 r. warunki realizacji dopłat bezpośrednich były analogiczne jak w roku 2012. Obowiązywało 10% obniżenie płatności dla gospodarstw rolnych otrzymujących płatności powyżej 500€. Dodatkowo dochody rolników zostały zmniejszone w wyniku zastosowania współczynnika korygującego płatności bezpośrednie wyższe niż 2 000 EUR, które miały być przyznane rolnikowi na podstawie wniosku o przyznanie pomocy złożonego w odniesieniu do roku kalendarzowego 2013, zostały zmniejszone o 4,001079 %. Redukcja znów szczególnie mocno dotknie nasz region.

Ad. 10. Postulat dotyczył głównie procesu prywatyzacji PZZ w Stoisławiu. Prywatyzacja została przeprowadzona bez udziału rolników. Nadziei na dobrą współpracę z plantatorami upatrywaliśmy w tym, że pakiet większościowy nabyła Krajowa Spółka Cukrowa, której właścicielami mieli być plantatorzy buraka cukrowego. Jednak działania rządu w stosunku do Krajowej Spółki Cukrowej, także los tego zakładu czyni niepewnym.

Ad. 11. W opinii Komitetu Protestacyjnego ewentualne zmiany systemu ubezpieczeń społecznych nie mogą powodować dodatkowych obciążeń finansowych rolników. W 2014 r. nadal obowiązują bardzo niesprawiedliwe dla zachodniopomorskich rolników, zasady naliczania składki zdrowotnej.

Ad. 12. Postulat dotyczący zwiększenia limitu zużycia paliwa rolniczego do 120 l/ha i zwrotu pełnej akcyzy, nie jest realizowany.

Ad. 13. W ramach realizacji tego postulatu Wojewoda Zachodniopomorski zorganizował posiedzenie Zespołu Konsultacyjnego ds. rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, którego tematem było omówienie współpracy między służbami weterynaryjnymi a producentami rolnymi w obszarze sprzedaży bezpośredniej. O innych sposobach realizacji postulatu nie posiadamy informacji. Nadal rolnicy sprzedając swoje wyroby łamią prawo. W dniu 1 września 2014 r. wejdzie w rzycie rozporządzenie Komisji Europejskiej zakładające zmiany w zakresie dopuszczalnych poziomów WWA w wędzonkach. Efektem może być upadek kolejnych małych przetwórni produkujących metodami tradycyjnymi.

Ad.14. Z dniem 28 stycznia 2013r. weszły w życie nowe przepisy ustawy o nasiennictwie oraz rozporządzenia Rady Ministrów (które zdaniem władz resortu rolnictwa) wprowadziły całkowity zakaz stosowania materiału siewnego wszystkich odmian roślin modyfikowanych genetycznie.

W opinii Komitetu Protestacyjnego gwarancję na zakaz upraw roślin GMO może dać jedynie nowelizacja ustawy o GMO, w której będzie zawarty całkowity zakaz uprawy roślin modyfikowanych genetycznie.

W komunikacie z rozmów przedstawicieli Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi i Międzyzwiązkowego Komitetu Protestacyjnego Rolników Woj. Zachodniopomorskiego w dniach 29-30 stycznia 2013r w Szczecinie, czytamy:

„W związku z wydaniem przez Prezesa ANR zarządzeń realizujących ustalenia z dnia 11 stycznia br. oraz wyjaśnieniem kwestii zawartych w pozostałych postulatach niezwiązanych z obrotem gruntami, z wyjątkiem spraw personalnych Podsekretarz Stanu Zofia Szalczyk poprosiła Międzyzwiązkowy Komitet Protestacyjny o zaprzestanie akcji protestacyjnej.

Komitet Protestacyjny uznaje, że istniejące rozbieżności nie stanowią podstawy do zaprzestania protestu.”

Mimo tego, po zakończeniu bez rozstrzygnięcia konkursu na stanowisko dyrektora OT ANR w Szczecinie i pozostawieniu na tym stanowisku jako p.o. dyrektora Jacka Malickiego, w dniu 19 lutego 2013 r. Komitet Protestacyjny podjął decyzję o zawieszeniu czynnej akcji protestacyjnej, licząc na realizację deklaracji władz resortu rolnictwa o dalszej współpracy w ramach udoskonalania regulacji prawnych związanych z obrotem gruntami oraz działaniach mających na celu utworzenie Komisji Dialogu społecznego d.s. rolnictwa.

Niestety, niedługo po wyjeździe ciągników ze Szczecina, kierownictwo resortu rolnictwa zaczęło rozpowszechniać informacje, że podpisane z protestującymi w Szczecinie rolnikami porozumienie załatwia wszystkie postulaty i to bez rozbieżności.

Obserwujemy pewną prawidłowość. Kiedy traktory „znikają” z ulic kończy się dialog. Kiedy wracają – zaczynamy rozmawiać. Kalendarze polityków wypełniają się sprawami ważnymi dla rolników.

Ocena realizacji ustaleń z dnia 11 stycznia 2013 r.

Roczna perspektywa potwierdza słuszność decyzji o ich podpisaniu – rolnicy zdecydowani na kupno ziemi mieli szansę skorzystania z obowiązujących do końca 2013 roku preferencyjnych warunków rozkładania na raty ceny zakupionych gruntów.
Jednak jak każde rozwiązanie prowizoryczne winno być stosowane okresowo.

Odwoływanie przetargów, nie rozwiązuje problemu, odsuwa go jedynie w czasie, że problem „słupów” istnieje świadczy ilość odwołanych przetargów.

Natomiast przewidziane w punkcie 3 ustaleń z dnia 11 stycznia 2013 r. przetargi ofert pisemnych – jedyne rozwiązanie które w ramach obecnego prawa umożliwia skuteczne wyeliminowanie „słupa” z postępowania przetargowego, zostało skutecznie zablokowane przez kierownictwa ANR i izb rolniczych.

Pozytywne efekty ustaleń są przede wszystkim owocem pracy i poświęcenia rolników protestujących i tworzących presję społeczną oraz tych aktywnie pracujących w komisjach przetargowych. Ludzie ci robią to na własny koszt, nie dysponując żadnymi możliwościami weryfikacji zgłaszanych podejrzeń, ryzykują odpowiedzialnością finansową. Tak więc informacje o uspołecznieniu przetargów są mocno przesadzone, właściwszym wydaje się mówienie o uspołecznieniu odpowiedzialności.

Komitet Protestacyjny Rolników
Województwa Zachodniopomorskiego