Pszczoły chronią kolonie przed wymieraniem, sprzątając ule z roztoczy

Pasożytnicze roztocze jest jedną z przyczyn wymierania kolonii pszczół miodnych od kilku lat. Naukowcy odkryli, że zakażone przez roztocza czerwie pszczół produkują specjalne białka, które skłaniają dorosłe pszczoły do sprzątania ula, chroniąc zdrowych członków kolonii.
Varroa destructor to maleńki pajęczak, roztocze, które pasożytując na pszczołach miodnych i pszczołach wschodnich wywołuje u nich warrozę. Choroba ta rozwija się zarówno na czerwiu, jak i owadach dorosłych. Mechanizm jest prosty: samice roztoczy żywią się hemolimfą (owadzim odpowiednikiem krwi) pszczół, poważnie je osłabiając i zmniejszając ich zdolność do zwalczania kolejnych zakażeń. Koło się zamyka, jako że małe roztocza najczęściej przywlekają ze sobą do ula wirusy, zagrażające przetrwaniu osłabionej kolonii. Zaatakowane przez roztocza pszczele rodziny, bez ingerencji ze strony człowieka, giną po dwóch-trzech latach.
 
Obecnie naukowcy odkryli (i opisali w "Genome Biology"), że u części pszczół ewoluowała taktyka obronna. Jej przejawem są odruchy związane z higieną. Pszczoły posłuszne tym odruchom otwierają komórki woskowe, w których dojrzewają czerwie i wyrzucają te zakażone. Usuwając chore larwy jednocześnie oczyszczają ul z roztoczy, które mogłyby zakażać pozostałe, zdrowe larwy.
 
Mechanizm ten naukowcy z Kanady poznali w trakcie obserwacji zachowania pszczół i zakażonych larw. Jednocześnie badali różne rodzaje białek (w sumie - 1200), produkowanych przez czerwia i osobniki dorosłe. Ostatecznie skupili się na kilku białkach (np. LOC 552009), produkowanych na czułkach dorosłych pszczół i przez same czerwie. Są to związki, które uczestniczą w odbieraniu lub przekazywaniu sygnałów, i które najprawdopodobniej pomagają pszczołom wykryć czerwie zakażone wśród zdrowych.
 
Skąd pszczoły wiedzą, które czerwie sprzątnąć? Ciała larw uszkodzonych przez pasożyta produkują więcej transglutaminazy (białka uczestniczącego m.in. w powstawaniu zakrzepów). Najwyraźniej dorosłe osobniki właśnie tę zmianę potrafią wyczuć i na nią reagują.
 
"Pszczelarze skupiali się wcześniej na takich cechach pszczół, dzięki którym wydajniej produkują one miód, są łagodne wobec człowieka czy dobrze znoszą zimy" - zauważa kierujący badaniami dr Leonard Foster z CHIBI na University of British Columbia, cytowany przez ScienceDaily.
 
"My natomiast znaleźliśmy grupę białek pozwalających selekcjonować kolonie pod względem ich zdolności do stawiania oporu pladze roztoczy. Dzięki tym białkom można wskazać osobniki o silniejszych odruchach higienicznych. Biorąc pod uwagę, że Varroa są coraz bardziej oporne na działanie dostępnych leków - może się okazać, że właśnie to jest naturalnym kluczem do przetrwania pszczelich kolonii oraz związanej z nimi dziedziny gospodarki" - dodał badacz. (PAP)