Odżywianie startowe buraków cukrowych

Według szacunków Głównego Urzędu Statystycznego w 2012 roku powierzchnia uprawy buraków cukrowych w naszym kraju wyniosła 212,0 tys. ha.  Była ona nieco wyższa od ubiegłorocznej /o 8,5 tys. ha, tj. o 4,2%/ i niższa od średniej z lat 2006-2010 /o 8,6 tys. ha, tj. o 3,9%/. Generalnie w ostatnich latach powierzchnia uprawy buraków systematycznie malała.
Spadek zarówno powierzchni uprawy, jak  i liczby plantatorów był efektem koncentracji uprawy, tj. wzrostem powierzchni plantacji i poprawą poziomu agrotechniki. Powierzchnia uprawy zmniejszyła się  o 48%, zaś  liczba plantatorów o 84%. Zwiększyła się natomiast prawie 2,5 raza średnia powierzchnia plantacji. Produkcja buraka cukrowego w Polsce zmniejszyła się prawie o  ?, podczas gdy  produkcja samego cukru spadła jedynie o 5 %. Tak wyraźny wzrost plonowania wynika z przesunięcia uprawy tej rośliny w kierunku gleb o wyższym poziomie żyzności, ale też większej świadomości plantatorów dobrze przygotowanych do jej produkcji. Aktualnie uprawą tej rośliny zajmują się tylko najlepsi producenci, którzy są w stanie ponieść wysokie nakłady na środki produkcji. Do spadku powierzchni uprawy buraków przyczyniła się także wprowadzona w 2006 roku  reforma systemu regulacji na rynku cukru. Czy warto zatem uprawiać buraki? Cena za wyprodukowane buraki co prawda zależy od kursu euro, ale jest ustalana podczas kontraktacji – jest pewna, co w porównaniu z mocno wahającymi się cenami za inne produkty rolne, gwarantuje producentowi poczucie względnego bezpieczeństwa. Ponadto cukrownie są zobowiązane do odbioru zakontraktowanych buraków, co zadowala rolników. Także postęp, jaki dokonał się w ciągu ostatnich lat w hodowli buraków – nowoczesne, wydajne, tolerancyjne na choroby i szkodniki odmiany dają wyższe plony, a to przekłada się na większe i stabilniejsze dochody plantatorów.  Dużą zaletą uprawy buraka jest fakt, że jest on cennym elementem płodozmianu, pozwalającym na zachowanie żyzności gleby.
Burak cukrowy jest jedną z ważniejszych upraw rolniczych o dużym znaczeniu gospodarczym, gdyż w Europie stanowi jedyny rodzimy surowiec do pozyskiwania cukru. Rola buraka cukrowego rośnie również dlatego, że jest on cenny w produkcji energii – bioetanolu i biogazu. Dodatkowo, odpady z produkcji cukrowniczej – wysłodki, są cenną paszą w żywieniu bydła. Burak jest znakomitą rośliną w płodozmianie i dobrym przedplonem, zwłaszcza dla roślin zbożowych. Liście buraka należy traktować jako swoisty nawóz organiczny, dostarczający wielu składników pokarmowych poprawiających parametry gleby. Biorąc pod uwagę poniesione nakłady na produkcję energii zawartej w plonie osiąganym z jednostki powierzchni, możemy stwierdzić, że burak cukrowy jest najbardziej produktywną rośliną wśród powszechnie uprawianych roślin rolniczych. Świadczy o tym m.in. wysoka efektywność fotosyntezy powierzchni liściowej.
Burak należy do roślin o dużych wymaganiach stanowiskowych: stanowisko pod buraka powinno być utrzymane w wysokiej kulturze rolnej. Producent, który podejmuje się uprawy tej rośliny powinien być przygotowany na poniesienie  nakładów, by móc uzyskać satysfakcjonujący efekt ekonomiczny. Koszty produkcji związane są głównie z wysokim zapotrzebowaniem na składniki mineralne, a więc z nawożeniem, koniecznością posiadania specjalistycznego sprzętu uprawowego oraz strukturalnych i zasobnych gleb. Dodatkowo, by uprawa była opłacalna, rolnik musi wykazać się dużą wiedzą agrotechniczną.
Średnie plony uzyskiwane od plantatorów buraka cukrowego w Polsce w ciągu ostatnich dwóch dekad wahały się średnio w granicach od  45 do 55 t z ha, podczas gdy potencjał plonowania tej uprawy kształtował się na poziomie 70-75 t z ha /tak wynika z oceny odmian COBORU/. Dziś najlepszym producentom udaje się osiągać plony przekraczające 80 ton z hektara. Ta sytuacja pokazuje, że uzyskiwane plony wskazują na zakłócenia procesów wzrostu roślin, które bezpośrednio były związane z podstawowymi czynnikami plonotwórczymi – głównie żywieniowymi. Wśród istotnych czynników decydujących o opłacalności produkcji buraka cukrowego można wyróżnić: wybór stanowiska, dobór materiału siewnego, właściwą agrotechnikę, siew w odpowiednim terminie i właściwą ochronę przed szkodnikami i chorobami, ale najważniejsze jest nawożenie. Odpowiednie nawożenie stanowi większość, bo ok. 41 % z zespołu wymienionych czynników wpływających na uzyskanie dobrego jakościowo plonu.
Oczywiście najważniejsze jest nawożenie azotem. Azot jest składnikiem plonotwórczym, warunkującym wytworzenie powierzchni liściowej, której zadaniem jest fotosynteza i produkcja węglowodanów gromadzonych później w korzeniach.  Pierwiastek ten jest najszybciej pobierany przez rośliny i ma bardzo duży wpływ na plon korzeni buraków. Jego niedobór powoduje spadek plonu korzeni, a nadmiar pogorszenie jakości plonu i spadek zawartości cukru. Przy ustalaniu dawek N zakłada się, że plon 50 t korzeni z 1ha zabiera z gleby około 200 kg azotu. Przy ustalaniu wysokości dawki należy wziąć pod uwagę zasobność gleby oraz nawożenie organiczne. Dawkę należy ustalić tak, aby buraki korzystały i z azotu glebowego i nawożenia organicznego. Potas jest niezbędnym składnikiem decydującym o plonie cukru. Największe pobieranie tego składnika przypada na drugą dekadę lipca, w tym okresie następuje największy przyrost masy organicznej, dzienne pobieranie sięga ponad 10 kg K2O/ ha. Z plonem 50 t buraki cukrowe pobierają 240 kg K2O/ha.  Potas jest niezbędny w procesie  pobierania azotu, reguluje gospodarkę węglowodanami, dzięki czemu wpływa na poziom cukru w korzeniach, podnosi odporność na okresowe susze, jest katalizatorem wielu procesów enzymatycznych. Ponadto zwiększa odporność na mszyce i mątwika burakowego. Planowanie nawożenia buraków powinno być rozpoczynane od ustalenia dawek potasu. Fosfor ma mniejsze znaczenie dla wzrostu i rozwoju buraka, niż w przypadku innych roślin, chociaż pełni ważną rolę w początkowej fazie rozwojowej –  jest niezbędny do szybkiego  wytworzenia odpowiedniego systemu korzeniowego. Wapń jest bardzo ważnym składnikiem decydującym o wysokości plonu i jakości technologicznej korzeni. Zapewnia dobre ukorzenienie się, stwarza optymalne warunki dla pobierania składników pokarmowych, co w przypadku buraka cukrowego, rośliny o bardzo dużych wymaganiach pokarmowych, jest czynnikiem decydującym o sukcesie uprawy. Z uwagi na bardzo ważną rolę wapnia warto w nawożeniu startowym  zastosować nawozy zawierające mezocalc – rezerwuar wapnia dla roślin, który w połączeniu z substancjami biostymulującymi pobudza rozwój systemu korzeniowego, poprawia strukturę gleby, zapewnia lepsze kiełkowanie, wyrównane wschody i początkowy rozwój roślin. Preparaty zawierające mezocalc działają dwukierunkowo, pobudzają aktywność mikrobiologiczną gleby oraz odżywiają  rośliny, a poprzez swoje strukturotwórcze oddziaływanie na glebę stymulują w niej życie biologiczne, co powoduje udostępnienie ogromnych ilości składników pokarmowych znajdujących się dotychczas w formie niedostępnej dla rośliny. Po zastosowaniu nawozów zawierających taką formę wapnia wzrasta pojemność wodna gleb, dostępność składników, a co najważniejsze – korzenie buraków mają komfortowe warunki wzrostu. Wśród makroelmentów na szczególną uwagę zasługuje magnez – główny składnik chlorofilu decydujący o efektywności produkcji węglowodanów, siarka decydująca o efektywności wykorzystania pobranego azotu oraz sód, który w przypadku buraka ma znaczenie plonotwórcze, oddziałuje na gospodarkę wodną, podobne jak potas podnosi tolerancję na suszę.
Bardzo ważne jest też zapewnienie dostępności z gleby mikroskładników takich jak bor, mangan cynk i molibden. Należy również pamiętać o wartości wskaźnika pH, od którego jest uzależniona dostępność  składników pokarmowych. Aby zapewnić optymalną dostępność makroelementów z gleby stabilizujemy odczyn w przedziale 6-7 pH, jednakże  w takim przedziale spada  dostępność mikroelementów z gleby. Rozwiązaniem tego problemu jest aplikacja dolistna, która zapewnia dostępność mikroskładników na odpowiednim poziomie.  
Najważniejszym elementem całej uprawy jest start. Aby właściwe i szybko zapoczątkować kiełkowanie i rozwój systemu korzeniowego doskonalono techniki aplikacji nawozów. Najnowszym osiągnięciem jest ultrazlokalizowne nawożenie wykorzystujące nawozy mikrogranulowane, w którym nawóz dostarcza się bezpośrednio do redlicy nasiennej. Od samego początku burak ma do dyspozycji azot, fosfor, wapń, siarkę i cynk, a więc niezbędne elementy startowe oraz biostymulujący kompleks Physio+ zawarty np. w nawozie Physiostart. Ten  mikrogranulowany nawóz to rozwiązanie, które pozwala na podanie zbilansowanego zestawu składników pokarmowych dostosowanych do początkowego rozwoju rośliny i maksymalne wykorzystanie potencjału rośliny od samego początku. W tej fazie wzrostu roślin system korzeniowy jest zbyt mały by „szukać” składników pokarmowych. Dlatego muszą być one bardzo blisko, by kiełkująca roślina mogła je pobrać.
Biostymulujące dodatki w nawozach granulowanych oraz nawozach płynnych wykorzystujące naturalne aktywne związki – wyciągi z alg morskich, w połączeniu ze składnikami pokarmowymi są gwarancją uzyskania optymalnego plonu i wysokiej zawartości cukru w korzeniach buraka cukrowego.