Nowelizacja niezgodna z Konstytucją ?

29 maja 2012 r. w siedzibie Federacji Związków Pracodawców-Dzierżawców i Właścicieli Rolnych, przy ul. Hożej w Warszawie, odbyła się konferencja prasowa "Z gruntu zła ustawa - Państwo zabiera ziemię towarowym dzierżawcom rolnym" nt. konsekwencji prawnych, ekonomicznych i społecznych nowelizacji ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.
W konferencji udział wzięli między innymi poseł na Sejm PR Leszek Korzeniowski, wiceprzewodniczący Sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, prof. Katarzyna Duczkowska-Małysz, SGH, Leszek Dereziński i  dr Ignacy Urbanowski z Federacji Związków Pracodawców-Dzierżawców i Właścicieli Rolnych oraz dr hab. Marcin Matczak, dr Tomasz Zalasiński, Kancelaria Prawnicza Domański Zakrzewski Palinka i Czesław Janicki, Bovinas Sp. z o.o. w Chodowie.

Celem nowelizacji ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa było wsparcie rozwoju rodzinnych gospodarstw rolnych oraz aktywizacja bezrobotnych na wsi. Tymczasem przepisy mówiące o wyłączeniu 30% powierzchni gruntów z dzierżawionych od Skarbu Państwa nieruchomości istotnie godzą w rozwój konkurencyjności polskiego rolnictwa. Szanse na zakup wyłączonych gruntów przez rolników indywidualnych są niewielkie. Natomiast płynność finansowa dotychczasowych dzierżawców będzie istotnie zagrożona. Konsekwencją będzie wzrost bezrobocia, a w dłuższej perspektywie także wzrost cen żywności, który odczuje całe społeczeństwo.
 

Zdaniem Federacji Związków Pracodawców – Dzierżawców i Właścicieli Rolnych wyłączenie 30% powierzchni z dzierżawionych gruntów, wprowadzenie limitu zakupu do 500 ha, utrata prawa pierwokupu po zakończeniu dzierżawy oraz ograniczone szanse na przedłużenie umowy - to kluczowe zmiany ostatniej nowelizacji ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, które godzą w gospodarstwa wytwarzające największą produkcję rolną w Polsce. Zmniejszenie o 30% powierzchni dzierżawionej od państwa ziemi spowoduje ogromne straty
i wymusi konieczność reorganizacji towarowych gospodarstw rolnych. W konsekwencji będzie trzeba zwolnić część pracowników, sprzedać zbędne maszyny rolnicze, zmniejszyć lub zlikwidować stada zwierząt gospodarskich, wyłączyć z dzierżawy część budynków inwentarskich, które niejednokrotnie były modernizowane i dostosowywane do wymogów unijnych. Dzierżawcy poniosą również straty
z tytułu konieczności ograniczenia produkcji.


- Od początku byłem przeciwnikiem takiego kształtu tej ustawy. Celem nowelizacji miało być usprawnienie systemu obrotu ziemią rolniczą, ułatwienie pozyskiwania ziemi przez rolników indywidualnych oraz szybkie rozdysponowanie gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Tymczasem widać już, że nie przyniesienie ona korzyści finansowych państwu. W zamian ograniczy,
a w wielu wypadkach uniemożliwi funkcjonowanie towarowych gospodarstw rolnych. Ustawa wymaga natychmiastowych zmian, bo jej skutki będą fatalne dla polskiego rolnictwa – mówi poseł na Sejm RP Leszek Korzeniowski, wiceprzewodniczący Sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

- Odebranie 30% gruntów dzierżawcom będzie skutkowało zmniejszeniem rentowności naszych gospodarstw. Wprowadzone przez ustawodawcę zmiany doprowadzą do utraty budowanej latami  konkurencyjności polskiego rolnictwa i przekreślą cały wysiłek i inwestycje zrealizowane na  terenie dzierżawionych gruntów. Pozbawienie nas części warsztatu pracy, to tak jakby rzeźbiarzowi odcięto rękę – dodaje  Czesław Janicki, prezes spółki Bovinas w Chodowie.


Według stanu na koniec 2011 roku umowami dzierżawy objętych było prawie 1,47 mln hektarów, czyli ok. 75 proc. powierzchni znajdujących się w zasobach państwowych. Dzierżawione gospodarstwa rolne stanowią grupę podmiotów produkujących znaczącą ilość mleka w skali kraju, a także mających istotny udział w uprawie buraków cukrowych oraz rzepaku. Również produkcja zwierzęca, pogłowie trzody chlewnej i bydła, w przeważającej części pochodzi z tego typu przedsiębiorstw rolnych.

Należy spodziewać się, że wraz ze zmniejszeniem areału dotychczasowych gospodarstw wielkoobszarowych, znacznie wzrosną ceny żywności. Tymczasem przeciętna polska rodzina już dziś przeznacza około 30% pensji na żywność – mówi prof. Katarzyna Duczkowska-Małysz ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Trzeba także pamiętać, że dzięki gospodarstwom towarowym zatrudnienie znajduje około 100 tys. ludzi. Często funkcjonują one w regionach zagrożonych strukturalnym bezrobociem. Sami dzierżawcy są również jedyną grupą w rolnictwie, która płaci pełen ZUS i podatki dochodowe bez żadnych ulg – dodaje Duczkowska-Małysz.


Już w trakcie prac nad ustawą Biuro Analiz Sejmowych zwracało uwagę na to, że ocena skutków regulacji dołączona do projektu jest niepełna. Nie określono w niej wpływu projektowanych przepisów na podmioty oraz nie oszacowano przewidywanych wpływów do budżetu ze sprzedaży gruntów, ani strat, jakie poniesie Skarb Państwa w związku z roszczeniami dotychczasowych dzierżawców. Ponadto analizy prawne wskazują, że istnieją uzasadnione wątpliwości, co do zgodności ustawy z Konstytucją RP.

Nowelizacja ustawy stoi w konflikcie ze standardami państwa prawnego, w szczególności zasadą zaufania obywateli do państwa oraz tworzonego przez nie prawa. Regulacja ta – wbrew zasadom prawidłowej legislacji – nadmiernie ingeruje w konstytucyjnie chronione prawa nabyte i interesy w toku. Prowadzi do negatywnych skutków dla praw majątkowych dzierżawców oraz swobody prowadzonej działalności gospodarczej, nie licuje tym samym także z zasadą społecznej gospodarki rynkowej – podkreśla dr Tomasz Zalasiński, Kancelaria Prawnicza Domański Zakrzewski Palinka sp. k. W związku z tym kilka tygodni temu do Trybunału Konstytucyjnego trafił wniosek o kontrolę konstytucyjności prawa.
Ustawa daje co prawda dotychczasowym dzierżawcom możliwość zakupu wyłączonych gruntów. Jednak obserwując sytuację ekonomiczną dzierżawców oraz rolników indywidualnych można przypuszczać, że nie będą oni mogli zakupić tych gruntów.

Istnieje duże prawdopodobieństwo, że ziemia trafi do osób niezwiązanych z rolnictwem. Będzie to skutkowało brakiem zagospodarowania gruntów w dłuższym okresie czasu i doprowadzi do skumulowania nieużytkowanych nieruchomości rolnych w Zasobie. Wpłynie to negatywnie na poziom produkcji rolnej w Polsce – uważa dr Ignacy Urbanowski, Przewodniczący Rady Federacji Związków Pracodawców-Dzierżawców i Właścicieli Rolnych. Dlatego też Federacja apeluje o przygotowanie
w trybie pilnym przez polski Rząd nowelizacji ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa tak, by nie blokować rozwoju gospodarstw towarowych – dodaje Urbanowski.