Nawozy - składniki pokarmowe dziś to za mało!

Na rynku pojawia się coraz więcej nawozów, które nie tylko wzbogacają glebę w składniki pokarmowe niezbędne dla roślin, zapobiegają ewentualnym niedoborom tych składników, ale spełniają dodatkowe funkcje – poprawiają odżywienie roślin aktywując pobieranie i transport składników mineralnych, biorą udział w ochronie roślin przed stresami, wydłużają proces fotosyntezy /nawozy płynne/ czy też  poprawiają strukturę gleby i aktywność mikroorganizmów glebowych, aktywują rozwój systemu korzeniowego, stymulują rośliny w fazie kiełkowania i krzewienia /granulaty/. Substancji w nich zawartych jest bardzo wiele, a każda z nich w odmienny sposób oddziałuje na rośliny. Na polskim rynku produkty tego typu dostępne są od niedawna. W Europie Zachodniej stosuje się je z powodzeniem od kilkudziesięciu lat.
Poznanie związków i substancji biostymulujących może ułatwić dobranie właściwego nawozu odpowiadającego aktualnemu zapotrzebowaniu roślin lub wspomagającego przezwyciężenie stresu abiotycznego, który może wystąpić. Przykładem może być działanie prewencyjne lub interwencyjne, w przypadku łagodzenia skutków wystąpienia warunków stresogennych /przymrozki, podtopienia, susza itp./. Celem stosowania tych preparatów jest zwiększenie plonów i poprawa ich jakości. Warto zatem przyjrzeć się niektórym składnikom nawozów i ich oddziaływaniu na kondycję roślin.
Kwasy humusowe
Są naturalnym składnikiem próchnicy w glebie i tworzą tzw. swoiste substancje próchniczne. Kwasy humusowe podnoszą żyzność gleby dzięki wysokiej pojemności wymiany kationowej, zawartości tlenu i ponadprzeciętnej pojemności wodnej. Mają zdolność wiązania nierozpuszczalnych jonów metali, tlenków i wodorotlenków i powolnego ich uwalniania w miarę zapotrzebowania roślin. Poprawiają strukturę gleby, zapobiegają utracie wody /zwiększają pojemność wodną i sorpcyjną/, neutralizują pH, wzbogacają glebę w substancje organiczne i mineralne, poprawiają dostępność składników pokarmowych, a dzięki temu stymulują wzrost korzeni i całej rośliny. W próchnicy zawarte są substancje o charakterze antybiotyków, które intensyfikują procesy fizjologiczne roślin oraz wykazują działanie organicznych katalizatorów tych procesów. Na plantacjach wzbogaconych w kwasy humusowe stwierdza się nie tylko znaczną poprawę jakości i wartości biologicznej plonu, ale także wzrost jego wysokości o kilkanaście procent w porównaniu z kontrolą.
Aminokwasy
Jako składniki enzymów biorą udział w przebiegu wielu procesów. Kluczową rolę odgrywają w przebiegu fotosyntezy prowadzącej do powstania węglowodanów niezbędnych roślinie do wzrostu. Synteza aminokwasów to proces wymagający dużych nakładów energii. Podanie roślinom gotowych aminokwasów pozwala im na oszczędność energii i poprawia ich rozwój, zwłaszcza w krytycznych stadiach rozwojowych. Na przykład do nawozów dodaje się glicynę, która uczestniczy w dostarczaniu aminokwasów oraz w biosyntezie glukozy i keratyny /odpowiedzialnych za produkcję energii/, bierze udział w procesie tworzenia tkanek roślinnych i syntezie chlorofilu, a także jej pochodną – betainę. Betaina jest składnikiem białek zwanych fitochelatynami, które biorą udział w usuwaniu z roślin metali ciężkich. Aminokwas ten bierze udział w wielu przemianach metabolicznych, chroni struktury komórkowe przed skutkami odwodnienia, zakumulowana w wakuoli umożliwia regulację potencjału osmotycznego komórki – zapobiega odwodnieniu tkanek. Aminokwasy te powodują wzrost aktywności fotosyntezy, pełnią też funkcję nośników w transporcie mikroelementów do rośliny – taki transport jest najbardziej efektywny.
Fitohormony
Cytokininy regulują proces starzenia się roślin – hamują rozkład białek i syntezę RNA. Regulują tempo podziałów komórkowych, transport metabolitów do organów, w których następują intensywne podziały komórkowe oraz pobudzają wzrost objętościowy komórek. Stymulują różnicowanie się chloroplastów, indukują różnicowanie się pędów i wzrost pąków, uczestniczą w kiełkowaniu nasion /wychodzeniu ze stanu spoczynku/. Dodatek zeatyny reguluje wzrost i rozwój rośliny. Zeatyna przyspiesza podziały komórkowe w tkankach merystematycznych. Wpływa na ekspresję chlorofilu, zwiększając intensywność procesów fotosyntezy. Z kolei aminopuryna daje impuls komórce to bardziej intensywnego pobierania wapnia, zwiększa jego stężenie w komórkach, a tym samym wpływa na rozwój korzenia głównego i korzeni włośnikowych, przez co lepiej się one rozwijają. A przez stymulację korzeni, poprawiamy pobieranie wody i składników pokarmowych przez roślinę .
Mezocalc
Mezocalc to wysoce reaktywny i łatwo przyswajalny wapń pozyskiwany z oceanicznych złóż pochodzących z ery mezozoicznej. Złoża tego naturalnego węglanu wapnia powstały ponad 150 mln lat temu. Charakteryzują się one amorficzną strukturą i niespotykaną czystością, a zawarty w nich węglan wapnia jest bardzo wysoce reaktywny. Dodatek węglanu wapnia stanowi impuls dla mikroorganizmów glebowych pobudzający je do aktywności życiowej – wraz ze zrostem pH wzrasta aktywność mikroorganizmów glebowych. Nawożenie tym składnikiem zapewnia lepsze pobieranie substancji pokarmowych z gleby poprzez poprawę pH, stymulację aktywności mikroflory, a łatwo przyswajalny wapń doskonale odżywia rośliny. Mezocalc jest rezerwuarem wapnia dla roślin, poprawia strukturę gleby, stymuluje rozwój systemu korzeniowego, zapewnia lepsze kiełkowanie i krzewienie się roślin.
To tylko niektóre z substancji, które dodawane są do nawozów przeznaczonych do maksymalnego wydobycia potencjału plonotwórczego roślin uprawnych. Ich zróżnicowane oddziaływanie może powodować trudność w podjęciu decyzji, który z preparatów okaże się  najbardziej odpowiedni dla konkretnej plantacji. Dlatego najlepiej  wybierać produkty, które w swoim składzie mają całe
kompleksy różnych substancji o działaniu biostymulującym.
Przykładem takiego rozwiązania jest wybór preparatów, w których połączone zostało działanie aminopuryny z wapniem. Aminopuryna działa jako sygnał, wiążąc się z receptorami komórkowymi rośliny. Po wychwyceniu sygnału roślina zaczyna intensywniej pobierać do wewnątrz komórki wapń. Wzrost przepływu wapnia powoduje aktywowanie kiełkowania, rozwoju systemu korzeniowego i wschody roślin. Z kolei aktywny kompleks Seactiv zawiera glicynę i betainę oraz aminokwasy będące nośnikiem mikroelementów, a także IPA, czyli roślinne białko molekularne naturalnego pochodzenia, o dużej aktywności w procesach biologicznych zachodzących w roślinach. IPA polepsza pobieranie oraz transport składników i asymilatów, współtworzy potencjał plonotwórczy rośliny. Kompleks ten wytwarzany jest na bazie wyselekcjonowanych alg morskich. Wpływa na szybką dostępność dostarczanych składników pokarmowych oraz ich aktywny transport w roślinie. Podnosi odporność i wydajność roślin. Innym przykładem jest kompleks Fertiactyl zawierający glicynę-betainę, zeatynę, kwasy humusowe i fulwowe. Pozyskiwany jest z alg morskich i wyciągów roślinnych. Wpływa na dynamiczny rozwój systemu korzeniowego, wyższą urodzajność gleby, wysoką aktywność fizjologiczną roślin oraz dostarcza odpowiednią ilość łatwo przyswajalnych składników pokarmowych (N, P, K). Kompleks N Pro to naturalny związek wpływający na lepsze pobieranie i przetwarzanie azotu. Intensyfikuje on transport azotu z korzeni do części wegetatywnych rośliny oraz wpływa na większe wytwarzanie reduktazy azotanowej – enzymu niezbędnego w procesach przemiany azotu, których efektem jest synteza aminokwasów potrzebnych do budowy białek. Zastosowanie nawozu zawierającego ten kompleks nie tylko zwiększa wielkość plonów, ale redukując ilość szkodliwych azotanów poprawia także ich jakość.
W krajach Europy Zachodniej zabiegi z użyciem nawozów biostymulujących są od wielu lat włączone do tradycyjnej agrotechniki. Tam ten segment nawożenia intensywnie się rozwinął i nadal jeszcze rozwija. Z pewnością w niedługim czasie także polscy rolnicy uznają zalety tych preparatów i będą je powszechnie stosować, z korzyścią dla siebie i konsumentów.