Jak walczyć z nielegalnym zatrudnianiem

W ostatnich siedmiu latach inspekcja pracy prześwietliła 146 tys. podmiotów pod kątem legalności zatrudnienia; naruszenia przepisów stwierdzono w co drugim; by skutecznie walczyć z nielegalnym zatrudnianiem, trzeba zmienić prawo - wskazuje PIP w opracowaniu dla Rady Ochrony Pracy.

Rada, która obradowała w Sejmie, zapoznała się m.in. z opracowaniem dot. wyników kontroli inspekcji pracy ws. legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli polskich oraz cudzoziemców.

"Nielegalne zatrudnienie, umowy cywilnoprawne oraz umowy terminowe stosowane w stosunkach pracy, to dziś jeden z najważniejszych tematów, jeśli chodzi o sprawy związane z ochroną pracy" - stwierdziła Główna Inspektor Pracy Iwona Hickiewicz. Wskazała, że w prezentowanym materiale znalazły się wyniki kontroli PiP z ostatnich 7 lat (2007-2013 r.).

Dyrektor departamentu legalności zatrudnienia w PIP Jarosław Leśniewski dodał, że jest to kompleksowe opracowanie, które powstało w wyniku zalecenia Rady Ochrony Pracy z lipca br. Jak mówił, jeśli chodzi o legalność pracy polskich obywateli, inspektorzy przeprowadzili łącznie ponad 152 tys. kontroli, które objęły 146 tys. podmiotów zatrudniających ponad 6 mln osób.

"Najwięcej kontroli przeprowadziliśmy w tych sektorach, gdzie w poprzednich latach stwierdzaliśmy największe ryzyko naruszania przepisów. Był to handel, przetwórstwo i budownictwo" - poinformował. Dodał, że 65 proc. skontrolowanych podmiotów stanowiły te najmniejsze.

"W ciągu tych siedmiu lat generalnie naruszenia przepisów stwierdziliśmy w co drugim analizowanym podmiocie" - podkreślił.

"Łącznie w analizowanym okresie inspektorzy pracy wykazali naruszenia przepisów dotyczących zawierania umów o pracę oraz zgłaszania do ubezpieczenia społecznego wobec blisko 161,8 tys. osób" - dodał.

"Kontrole (...) wykazały znaczącą skalę naruszeń przepisów w zakresie zgłaszania osób wykonujących pracę do ubezpieczenia społecznego. Nieprawidłowości takie dotyczyły 96,2 tys. osób objętych kontrolą (9,3 proc.) i zostały ujawnione w co czwartym podmiocie kontrolowanym: niezgłoszenie do ZUS stwierdzono w 6,7 tys. skontrolowanych podmiotów, nieterminowe zgłaszanie - w 32,4 tys. podmiotów. Do ZUS nie zgłoszono 15,9 tys. osób, natomiast nieterminowe zgłoszenie dotyczyło 80,3 tys. osób (7,7 proc. objętych kontrolą w tym zakresie)" - zaznaczono w opracowaniu.

Kontrolerzy odnotowali też liczne nieprawidłowości, jeśli chodzi o odprowadzanie składek na Fundusz Pracy. Nieopłacenie składek lub ich nieterminowe opłacanie stwierdzono w 37,4 tys. podmiotów. Składki te nie zostały opłacone za 312,9 tys. osób, a łączna kwota nieopłaconych składek w badanym okresie wyniosła 77,1 mln zł.

Leśniewski poinformował, że jeśli chodzi o legalność zatrudnienia i wykonywania pracy przez cudzoziemców w ciągu 7 lat PIP przeprowadziła ponad 12,6 tys. kontroli, a prześwietlane podmioty powierzały pracę 74,5 tys. cudzoziemców. Wskazał, że naruszenia prawa stwierdzono w blisko połowie podmiotów objętych kontrolą.

"W toku kontroli przeprowadzonych w latach 2007-2013 inspektorzy pracy wykazali nielegalne zatrudnienie i wykonywanie pracy łącznie przez 4359 obcokrajowców. W zakresie legalności zatrudnienia cudzoziemców w latach 2007-2013 najczęściej stwierdzaną nieprawidłowością był brak wymaganego zezwolenia na pracę, który dotyczył co drugiego cudzoziemca nielegalnie wykonującego pracę (2511 cudzoziemców - 57,6 proc. ujawnionych przypadków)" - czytamy w opracowaniu.

PIP podkreśliła w opracowaniu, że wykryte nieprawidłowości w zakresie legalności zatrudnienia w ciągu ostatnich 7 lat utrzymywały się w większości obszarów na zbliżonym poziomie. "Z powyższego wynika, że poprzez swoją działalność PIP nie jest w stanie w istotny sposób zmniejszyć skali zjawiska nielegalnego zatrudnienia i powierzania innej pracy zarobkowej, a tym samym usunąć jego przyczyn. Sankcje nakładane obecnie przez PIP nie są dostatecznym hamulcem powstrzymującym przed naruszaniem przepisów w tym obszarze" - czytamy w opracowaniu PIP dla Rady Ochrony Pracy.

Dodano w nim, że aby zmienić tę sytuację niezbędne są zmiany legislacyjne ograniczające możliwość powierzania pracy w sposób nielegalny. "W celu poprawy skuteczności działań zmierzających do ograniczenia skali nielegalnego powierzania pracy niezbędne jest również wprowadzenie kompleksowych instrumentów zwalczania nielegalnego zatrudnienia, z bardziej aktywnym udziałem organów skarbowych i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, także przy wzajemnym wykorzystaniu gromadzonych przez te organy danych dotyczących podmiotów powierzających pracę i pracobiorców" - wskazano.