Jak przystąpienie Polski do Unii Europejskiej wpłynie na poziom cen?

W piątek 26 marca br. odbyła się Wspólna konferencja prasowa: Narodowego Banku Polskiego i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tematem konferencji było: Jak przystąpienie Polski do Unii Europejskiej wpłynie na poziom cen?

Narodowy Banku Polski i Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów podjęły wspólnie inicjatywę, której celem jest zapobieganie wykorzystywaniu integracji europejskiej jako pretekstu do podnoszenia cen. Z analiz przeprowadzonych przez obie instytucje wynika bowiem, że w wyniku akcesji, ceny towarów i usług nie powinny w Polsce ulec istotnej zmianie. I. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej spowoduje zarówno wzrosty, jak i spadki cen niektórych grup towarów. Będzie to wynikać z:

•  Przyczyn bezpośrednich (po stronie kosztowej): zmiany stawek VAT, stawek akcyzy, przyjęcia Wspólnej Taryfy Celnej oraz objęcia Polski Wspólną Polityką Rolną.
•  Efektów rynkowych: wzrost konkurencji, liberalizacja.

II. Przewiduje się, że wzrost cen spowodowany akcesją będzie dotyczył 15 proc. towarów i usług nabywanych przez przeciętne gospodarstwo domowe (tzw. koszyk dóbr i usług), spadek cen będzie dotyczył 33 proc., a na 52 proc. cen przystąpienie do UE nie będzie miało wpływu.

V. Przy uwzględnieniu wyłącznie efektów bezpośrednich, skala potencjalnych podwyżek nielicznej grupy towarów będzie jednak na tyle duża, że przeważą one nad obniżkami. Oznacza to, że przeciętnie konsumowany koszyk dóbr może w 2004 r. nieznacznie zdrożeć. 

Towary, które powinny stanieć obniżą CPI o: 0,4 pkt. proc.

Towary, które mogą zdrożeć podniosą CPI maksymalnie o: 1,3 pkt. proc. 

Maksymalny wzrost CPI wyniesie: 0,9 pkt. proc.

Wzrost ogólnego poziomu cen o 0,9 pkt. proc. to maksymalny krótkoterminowy wpływ, jaki może mieć na ceny w Polsce przystąpienie do UE. Szacunek ten nie uwzględnia jednak działania sił konkurencji, które z dużym prawdopodobieństwem, zmniejszą skalę tego wzrostu.

Przykłady towarów i usług, których ceny powinny spaść w 2004r. w związku z akcesją .

IV. Przykłady towarów i usług, których ceny mogą wzrosnąć w 2004r. w związku z akcesją

V. Istotny wpływ na poziom cen w Polsce po 1 maja 2004 r. wywrzeć mogą także zmiany regulacyjne przeprowadzane obecnie w krajach wspólnoty m.in. w sektorze telekomunikacyjnym, energetycznym czy usług finansowych. Są one częścią programu reform społeczno-gospodarczych mających zwiększyć konkurencyjność gospodarki europejskiej znanego jako Strategia Lizbońska. Głównym jej założeniem jest wysuniecie na pierwszy plan interesów obywateli Zjednoczonej Europy poprzez zapewnienie im dostępu do usług powszechnych za przystępną cenę, zwiększenie możliwości wyboru, będących konsekwencją lepszej alokacji zasobów w ramach Jednolitego Rynku oraz wzrostu konkurencyjności i obniżenia kosztów.

VI. Dotychczasowe doświadczenia pokazują, że ceny w UE są zróżnicowane i nie podlegają szybkiemu wyrównywaniu. W dużej mierze zależą one od stopnia rozwoju gospodarczego poszczególnych krajów. Dobrym przykładem tego zróżnicowania są ceny żywności.

 PKB per capita i poziom cen żywności w krajach: UE, przystępujących do UE 1 maja 2004 r. oraz kandydujących w II turze

Analizując zmiany cen w Polsce po 1 maja 2004 r. i porównując je do poziomu istniejącego w obecnych państwach członkowskich pamiętać należy, iż obecnie mimo wieloletniego procesu budowania Jednolitego Rynku oraz przyjęcia wspólnej waluty, ceny usług oraz towarów, zarówno żywnościowych, jak i przemysłowych, są znacznie zróżnicowane w poszczególnych krajach. Są one bowiem zawsze wypadkową siły nabywczej konsumentów, stopnia liberalizacji danego rynku oraz poziomu konkurencji.

***

Narodowy Bank Polski wspólnie z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów podjął inicjatywę, której celem jest zapobieganie wykorzystywaniu integracji europejskiej jako pretekstu do podnoszenia cen. Uruchomiona zostanie specjalna infolinia, na którą każdy będzie mógł zgłosić informacje o zamianach cen. W akcję analizowania zmian cen zaangażowane będą oddziały okręgowe NBP. W przypadkach ich znaczącego podnoszenia, pod pretekstem przystąpienia Polski do UE, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów będzie przeprowadzać postępowania wyjaśniające. Aby ta inicjatywa mogła przynieść pożądane efekty, niezbędne jest zaangażowanie mediów. Środki przekazu, w wybranej przez siebie formie, informowałyby o przypadkach nieuzasadnionego podnoszenia cen. Już sama zapowiedź, iż największe polskie media są skłonne podawać do publicznej wiadomości przypadki nadmiernego wzrostu cen może powstrzymywać dostawców przed takimi działaniami.

Dodatkowe informacje:

Elżbieta Anders Rzecznik Prasowy UOKiK Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów 

Tel. (22) 827 28 92 E-mail: eanders@uokik.gov.pl

Izabela Świderek-Kowalczyk Szef Biura Prasowego NBP Narodowy Bank Polski

 Tel. (22) 653 28 97 E-mail: izabela.swiderek@nbp.pl