Dotacje dla przetwórców

Szansa dla przetwórców

Spośród uruchomionych we wrześniu 2004 roku działań w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006” dużo emocji wzbudza skierowane do przedsiębiorstw zajmujących się przetwórstwem działanie 1.5 „Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych” w ramach którego maksymalny poziom pomocy finansowej może wynieść do 50% kosztów kwalifikowanych i aż do 20 milionów złotych na jeden zakład w okresie trwania Programu czyli do końca 2006 roku. Minimalna kwota dotacji to 100 tysięcy złotych na jedno przedsięwzięcie. Przyjęcie takich ram kwotowych pozwoli na skorzystanie z tego działania zarówno wielkim zakładom przetwórczym jak też małym, lokalnym przetwórniom o charakterze uzupełniającym. Dla podmiotów zajmujących się przetwórstwem spożywczym jest to zdecydowanie największe, jak też najbardziej atrakcyjne z oferowanych działań pomocowych. Budżet tego działania wynosi 464,29 mln euro (325,00 mln pochodzi z kasy UE, natomiast 139,29 z budżetu krajowego).

Już obecnie wiele firm złożyło wnioski i kolejne z nich otrzymują pozytywne wyniki. Jeden z najbardziej spektakularnych to np. Mlekovita, która otrzymała maksymalną kwotę dofinansowania. Na obecnym etapie, stopień wykorzystania funduszy przeznaczonych na to działanie jest na tyle niewielki, że jeszcze przez kilka miesięcy będzie można składać wnioski. Warto więc się zastanowić już teraz, gdyż czas ucieka, a pieniądze szybko się rozejdą.

Kto może się ubiegać o dofinansowanie?

Firmy zajmujące się przetwórstwem mogą uzyskać dotacje m.in. na budowę lub modernizację zakładów produkcyjnych oraz inwestycje dotyczące ochrony środowiska. Dotacje przewidziano dla określonych sektorów, którym przyporządkowano właściwe kody PKD. Firmy nie posiadające kodu wymienionego w poniższej liście będą mogły ubiegać się o dofinansowanie jedynie w przypadku inwestycji związanych z ochroną środowiska. Innymi słowy podmioty działające w sektorach określonych poniżej mogą starać się o uzyskanie dotacji w pełnym zakresie.

Warto w tym momencie zauważyć, że jeżeli główna działalność przedsiębiorstwa opiera się na kodzie PKD nie wymienionym w powyższej liście, nadal można się ubiegać o dotację na inne działalności. Na przykład hurtownia mięsa opierająca swą działalność o kod 51.32.Z „Sprzedaż hurtowa mięsa” nie może ubiegać się o dotację związaną z tą sprzedażą, ale większość z nich posiada również kod 15.11.Z „Produkcja mięs, z wyjątkiem drobiowego i króliczego”, lub 15.12.Z „Produkcja mięsa drobiowego i króliczego”, które jest objęte dotacją. W tym przypadku hurtownia taka, może ubiegać się o dotowanie np. sprzętu do rozbioru drobiu.

Co to jest żywotność ekonomiczna?

W przypadku tego działania, podobnie jak w przypadku działania 1.1 istnieje wymóg żywotności ekonomicznej. Podmiot, którego dotyczy inwestycja musi wykazywać żywotność ekonomiczną, tzn. być zdolnym do realizacji planowanego przedsięwzięcia oraz dalszego prowadzenia rentownej działalności na rynku w danym sektorze. Ocena żywotności danego zakładu będzie przeprowadzona na podstawie analizy danych ekonomicznych dotyczących dotychczasowej działalności gospodarczej podmiotu oraz przedłożonego projektu przedsięwzięcia. W przypadku, gdy przedsiębiorca nie dysponuje środkami na realizację całości planowanej inwestycji, wymagane jest przedstawienie zgody banku lub innej instytucji finansowej, na udzielenie kredytu inwestycyjnego.

Jeżeli planowana inwestycja zakłada wzrost mocy produkcyjnych, warunkiem zakwalifikowania projektu do wsparcia jest wykazanie możliwości zbytu planowanej produkcji, na podstawie analizy rynku w danym sektorze. Ma to na celu uniknięcie nadmiernej rozbudowy mocy produkcyjnych, ponad normalny rynek zbytu. Powyższa analiza, stanowiąca element biznes planu powinna zostać załączona do wniosku o pomoc.

Dodatkowo planowana inwestycja powinna wiązać się z korzyściami dla producentów rolnych. Oznacza to, że w przypadku podmiotów zajmujących się przetwórstwem artykułów rolnych, pomoc może zostać wypłacona tylko wówczas, jeśli beneficjent wykaże, że po zakończeniu realizacji projektu, zaopatrywał się będzie co najmniej przez okres jednego roku w surowce na podstawie umów z producentami rolnymi (w wysokości co najmniej 50% przetwarzanego surowca). Ta sama zasada dotyczy podmiotów zajmujących się przetwórstwem wstępnie przetworzonych artykułów rolnych. Mają one obowiązek wykazania, że po zakończeniu projektu wykorzystują przetworzone artykuły rolne, pochodzące od podmiotów, które pozyskiwały surowiec do ich produkcji, na podstawie umów z producentami rolnymi. Identyczne obowiązki ciążą także na podmiotach zajmujących się pakowaniem jaj, usługowym zamrażaniem i przechowywaniem mięsa oraz handlem hurtowym.

Jedynie podmioty zajmujące się przetwórstwem miodu, ze względu na specyfikę organizacji przetwórstwa miodu, zwolnione są z obowiązku zawierania umów kontraktacji z producentami rolnymi.

Jakie należy spełnić warunki?

Przedsiębiorcy uzyskają pomoc finansową, jeżeli spełnią łącznie następujące warunki:

• ich inwestycja nie będzie dotyczyć sprzedaży detalicznej,
• udowodnią, że będą w stanie sprzedać swoje produkty lub usługi, gdy inwestycja przyczyni się do wzrostu ich mocy produkcyjnych,
• spełniają minimalne standardy higieniczno-sanitarne, weterynaryjne, ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt,
• inwestycja wiąże się z korzyściami dla producentów rolnych,
• projekt nie będzie współfinansowany z innych środków publicznych.

Planowana inwestycja powinna spełniać conajmniej jeden z poniższych celów przypisanych działaniu 1.5:

• Poprawa warunków sanitarno-higienicznych i weterynaryjnych produkcji
• Rynkowe ukierunkowanie produkcji i wykorzystanie istniejących nisz rynkowych
• Tworzenie nowych i racjonalizacja istniejących kanałów zbytu
• Poprawa jakości produktów
• Wzrost wartości dodanej produkcji
• Zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko
• Ulepszenie struktury logistycznej
• Poprawa dobrostanu zwierząt
• Wprowadzenie nowych i modernizacja istniejących technologii produkcji

Na co można uzyskać dotacje?

Na dofinansowanie będą mogły liczyć tylko projekty dotyczące:

• budowy lub remontu połączone z modernizacją budynków lub budowli (wraz z infrastrukturą techniczną): produkcyjnych, magazynowych, kontroli laboratoryjnej lub do obrotu hurtowego,
• zakupu lub instalacji maszyn lub urządzeń do magazynowania lub przygotowania artykułów rolnych do przetwarzania, zapewniających jakość i bezpieczeństwo żywności,
• zakupu lub instalacji maszyn lub urządzeń do przetwarzania artykułów rolnych,
• zakupu lub instalacji maszyn lub urządzeń do magazynowania produktów lub półproduktów oraz ich przygotowania do sprzedaży,
• zakupu lub instalacji aparatury pomiarowej, kontrolnej oraz sprzętu do sterowania procesem produkcji lub magazynowania, w tym oprogramowania,
• zakupu środków transportu niezbędnych dla sprawnego przebiegu procesu technologicznego lub gospodarki magazynowej,
• zakupu specjalistycznych środków transportu zapewniających spełnienie warunków bezpieczeństwa żywności lub dobrostanu zwierząt (pojazdy muszą być związane z dostawą surowca lub zbytem produktów),
• budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków wraz z siecią kanalizacyjną,
• budowy lub modernizacji kotłowni,
• nakładów poniesionych na poprawę dobrostanu zwierząt,
• nakładów poniesionych na poprawę warunków sanitarno-higienicznych i weterynaryjnych produkcji,
• nakładów poniesionych na spełnienie wymogów w zakresie ochrony środowiska.

Tak jak we wszystkich działaniach pomocowych istnieje wiele obostrzeń oraz wymogów. Oprócz posiadania właściwego kodu PKD należy również spełniać określone wymogi co do samego projektu inwestycji. Ponad wszystko, musi być on ekonomicznie oraz rynkowo uzasadniony. Dla przykładu, przetwórca rolny, który w ramach projektu osiągnie zwiększenie produkcji, będzie musiał przedstawić umowy zbytu z odbiorcami lub wiarygodny plan sprzedaży.

W przypadku gdy firma nie posiada odpowiedniego kodu PKD, może realizować w ramach tego działania tylko projekty związane z ochroną środowiska, przynoszące wymierny efekt ekologiczny. W tym przypadku kwalifikowane do objęcia pomocą będą koszty:

• budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków wraz z siecią kanalizacyjną;
• budowy lub modernizacji kotłowni.

Gdzie składamy wniosek

Wszelkie sprawy związane z obsługą Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006”, prowadzone są przez Oddziały Regionalne Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Tam też składa się wnioski. W przypadku niekompletności złożonej dokumentacji, ARiMR informuje pisemnie o konieczności uzupełnień. Wniosek jest rejestrowany w kolejności wynikającej z daty wpłynięcia do ARiMR ostatniego brakującego dokumentu. Na rozpatrzenie wniosku Agencja ma 60 dni roboczych.

Umowy o udzielenie pomocy finansowej mogą być zawierane nie później niż do końca 2006 r. (lub do wyczerpania środków). Standardowa umowa zawiera: zakres rzeczowy i finansowy projektu, harmonogram jego realizacji (terminy poszczególnych etapów prac i wniosków o płatność), wysokość przyznanej pomocy, zobowiązania beneficjenta, tryb i warunki dokonania płatności (zgodnie z programem - nie później, niż do czerwca 2008 r.). Z chwilą podpisania umowy, beneficjent może rozpocząć realizację projektu. Koszty poniesione przed datą zawarcia umowy nie będą uznane jako koszty kwalifikowane (z wyłączeniem kosztów ogólnych, które mogą być poniesione przed podpisaniem umowy). Po zakończeniu realizacji projektu (lub jego etapu) beneficjent składa wniosek o płatność wraz z załącznikami, po weryfikacji których ARiMR wypłaca pomoc. Wraz z ostatnim wnioskiem o płatność, beneficjent zobowiązany jest do złożenia raportu z realizacji projektu.

Co należy wiedzieć przed rozpoczęciem ubiegania się o dotacje?

Większość przetwórców nie zdaje sobie sprawy jak długotrwałym i żmudnym przedsięwzięciem jest procedura kompletowania wymaganych dokumentów oraz tworzenia wniosku oraz biznes-planu. Może to potrwać nawet kilka miesięcy. Dodatkowo, w odróżnieniu od programów pomocowych z SPO Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, właściwe koszty można zacząć ponosić dopiero po uzyskaniu decyzji o przyznaniu dotacji i podpisaniu umowy z instytucją finansującą. Przyjrzyjmy się więc przykładowemu harmonogramowi działań.

Zakładając, że potencjalny przetwórca lub producent rolny ma gotowy pomysł na inwestycję i podejmuje decyzję o przystąpieniu do ubiegania się o dotację, przygotowanie wszystkich dokumentów może potrwać jak już wspomniałem nawet kilka miesięcy (załóżmy bezpieczny i całkiem realny okres 60 dni). Następnie składa wniosek oraz wszelkie wymagane dokumenty w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, która jest instytucją wdrażającą program, odpowiedzialną za ocenę formalną i merytoryczną wniosku. Agencja ma 60 dni roboczych na rozpatrzenie wniosku. W tym czasie, w przypadku uchybień formalnych, Agencja może zwrócić się o uzupełnienie dokumentów lub np. podpisów czy pieczątek we właściwych dokumentach, a jak wiemy z doświadczenia tego typu braki mogą zdecydować o odrzuceniu wniosku. Następnie, o ile nie wystąpią żadne trudności, które przedłużyłyby wspomnianą procedurę, podpisana zostaje umowa o przyznaniu dotacji. Zaznaczam, że dopiero wtedy można zacząć ponosić koszty. Tak więc od pomysłu do rozpoczęcia realizacji projektu może minąć nawet pół roku. W tym czasie można ponosić jedynie koszty ogólne związane z przygotowaniem projektu, jak np. koszty:

• przygotowania dokumentacji technicznej projektu
• przygotowania dokumentacji ekonomicznej: kosztorysów, analiz ekonomicznych, planów przedsięwzięć, analiz rynkowych i analiz marketingowych
• zaświadczeń, pozwoleń, opłat i wszelkiej dokumentacji związanej z ich uzyskaniem
• obsługi geodezyjnej
• usług dotyczących przygotowania projektu
• nabycia patentów i licencji

Warto pytać o pomoc

Ogólnie rzecz biorąc, już na etapie planowania inwestycji warto rozważyć współpracę z wyspecjalizowaną firmą doradczą. Wiele z nich prowadzi bezpłatną analizę wstępną i służy szerokim doradztwem w etapach wstępnych. Wykwalifikowany doradca jest w stanie pomóc w odpowiedni sposób przygotować zakres projektu, określić odpowiedni program pomocowy lub doradzić w kwestii finansowania projektu.

Pomoc taka może okazać się bardzo przydatna zarówno na etapie przygotowywania wniosku, jak też przy jego składaniu. Procedury biurokratyczne obowiązujące przy ubieganiu się o dotację wprawiają nawet najtwardszych kombatantów w walce z urzędami w trwogę.

Nie należy też lekceważyć formalności, których należy dopełnić po podpisaniu umowy o dotację. Nie wszystkie firmy doradcze świadczą pomoc w tym zakresie, a jest to jeden z newralgicznych punktów w całym procesie.

Zobowiązania beneficjenta (odbiorcy) pomocy

Należy również pamiętać, że podpisując umowę o przyznanie dotacji, beneficjent programu przyjmuje na siebie pewne zobowiązania. Beneficjent nie może dokonać zmiany przeznaczenia inwestycji oraz sprzedaży, najmu, dzierżawy lub leasingu budynków, budowli, wyposażenia, maszyn i urządzeń, wybudowanych, zmodernizowanych z wykorzystaniem środków z pomocy finansowej przyznanej na podstawie umowy zawartej z ARiMR, przed upływem 5 lat od dnia podpisania umowy. Inne zobowiązania beneficjenta określone są umową zawartą pomiędzy nim a ARiMR (instytucją wdrażającą).

Beneficjent ma obowiązek:

• przechowywania całości dokumentacji związanej z realizacją projektu przez okres 5 lat od dnia dokonania przez Agencję ostatniej płatności związanej z jego realizacją.
• umożliwienia dokonywania przez Agencję lub inne upoważnione do tego podmioty kontroli dokumentów lub wizytacji terenowej u beneficjenta.
• złożenia ankiet monitorujących w ARiMR.

Pomoc w ramach działania 1.5 nie obejmuje:

• Kosztów zakupu gruntu i majątku nieruchomego.
• Kosztów zakupu samochodu osobowego lub środków transportu pracowników.
• Kosztów zakupu urządzeń i wyposażenia biurowego.
• Kosztów pozyskania kredytów, koszty leasingu, dzierżawy, dzierżawy wieczystej, podatku gruntowego, podatku VAT.

Dodatkowo należy pamiętać, że wszystkie dotacje w ramach wymienionych działań są udzielanie na zasadzie zwrotu – czyli, najpierw należy wyłożyć własny kapitał, a dopiero później uzyskuje się zwrot części zainwestowanych pieniędzy. Już teraz mówi się w branży funduszy europejskich, że „z dotacją jest trochę jak z kredytem bankowym. Aby go uzyskać, należy udowodnić bankowi, że tak naprawdę to się go nie potrzebuje.”

Na koniec warto również pamiętać o tym, że w przypadku inwestycji na które staramy się o dotacje istnieje wymóg, że nie mogą one korzystać z jakichkolwiek innych form pomocy publicznej. Taką pomocą są na przykład preferencyjne kredyty dofinansowane przez państwo. Przy ubieganiu się pomoc finansową z opisanych powyżej programów można skorzystać jedynie z kredytów komercyjnych.

Autor jest Konsultantem w Sekcji ds. Rolnych Centrum Wspierania Projektów Europejskich. E-mail: p.nowinski@cwpe.pl , www.cwpe.pl