Człowiek zmienił klimat planety już osiem tysięcy lat temu

Globalne ocieplenie zainicjowali neolityczni rolnicy - twierdzi amerykański klimatolog.

Sukces ewolucyjny zawdzięczamy m.in. naszej elastyczności. Potrafiliśmy się przystosować do życia w niemal każdych warunkach środowiska. Stopniowo jednak role zaczęły się odwracać - im było nas więcej, tym częściej to my zmienialiśmy przyrodę, a nie ona nas. Już tysiące lat temu ta ingerencja stała się tak duża, że prawdopodobnie zatrzymaliśmy nadejście kolejnego zlodowacenia – mówił prof. William Ruddiman z Uniwersytetu Wirginii podczas kongresu Amerykańskiej Unii Geofizycznej (AGU) w San Francisco.

Wchodzimy do gry 

Ruddiman od ćwierć wieku prowadzi badania dotyczące dawnych zmian klimatu. Na kongresie dowodził, że rozpowszechnienie się rolnictwa przed ok. 8 tys. lat spowodowało wzrost temperatur na całej planecie. Do atmosfery dostały się wtedy duże ilości dwutlenku węgla, gazu, który zatrzymuje ciepło przy powierzchni planety. Po raz pierwszy w historii doprowadził do tego człowiek – stwierdził uczony.

Zdaniem Ruddimana bezpośrednie przyczyny ówczesnego globalnego ocieplenia były dwie - wzniecanie wielkich pożarów lasów i osuszanie bagien. Odzyskane w ten sposób tereny ludzie przeznaczali pod uprawę lub hodowlę. Skąd wiadomo, że konsekwencją tych nowych porządków w przyrodzie było podgrzanie ziemskiego klimatu? Moment ten, według uczonego, zapisał się w lodowcach Antarktydy i Grenlandii. 

Oś się odchyla, gazu przybywa 

Dzięki temu, że w lodzie zachowały się pęcherzyki powietrza, można się dowiedzieć, jaki był skład atmosfery przed setkami i tysiącami lat, w tym - podczas ostatniej epoki lodowej oraz w okresie zwanym holocenem, który nastąpił po jej zakończeniu. - Niewielkie odchylenia osi naszej planety powodują, że do jej powierzchni dociera raz więcej, raz mniej promieniowania słonecznego. W pierwszym przypadku stężenie gazów cieplarnianych, dwutlenku węgla i metanu, rośnie, w drugim - maleje. Rytm tych zmian wynosi 26 tys. lat i można go odczytać z rdzeni lodowych - tłumaczył uczony. Jego zdaniem ów cykl uległ zaburzeniu na początku holocenu. - Zgodnie z opisanym wyżej rytmem poziom obu gazów powinien maleć od co najmniej 10 tys. lat, ponieważ spada powoli ilość ciepła słonecznego docierającego do planety. Ale tak było tylko przez pewien czas po ustąpieniu lodowców, niespodziewanie 8 tys. lat temu wszystko się odmieniło. Najpierw zaczęło przybywać dwutlenku węgla, a trzy tysiące lat później metanu - pokazywał Ruddiman na swoich wykresach. 

Bez nas byłoby zimniej 

Amerykański klimatolog wyliczył, że gdyby nie działalność człowieka, średnia roczna temperatura na całej Ziemi byłaby na początku XVIII wieku, czyli przed początkiem epoki przemysłowej, niższa o 0,8 stopnia. Na obszarach podbiegunowych ochłodzenie to miałoby jeszcze większe rozmiary i sięgało 2 stopni. Gdyby poziom gazów cieplarnianych, zamiast rosnąć, systematycznie spadał, lądolód wkroczyłby ponownie do Kanady już 4 tys. lat temu. Prawdopodobnie mielibyśmy dziś kolejne zlodowacenie. Ten napisany przez naturę scenariusz zmienili nasi przodkowie – podsumował prof. Ruddiman.

Uczony twierdzi także, że jego hipoteza sprawdza się również w czasach nam bliższych. W latach 1300-1800 na półkuli północnej nastąpił okres chłodu zwany "małą epoką lodową". Jej nastanie Ruddiman tłumaczy upadkiem rolnictwa.

Najpierw jakaś plaga zniszczyła rośliny uprawne, w rezultacie wsie się wyludniły, a na porzucone przez ludzi pola powróciły lasy, które zaczęły w większych ilościach pobierać dwutlenek węgla z powietrza. To uruchomiło spadek temperatur – mówił uczony. Dodajmy, że większość badaczy mówi jednak coś przeciwnego. Ich zdaniem to właśnie ochłodzenie klimatu wywołane jakąś inną przyczyną - na przykład mniejszą aktywnością słońca - doprowadziło do spadku produkcji rolnej, a w konsekwencji - głodu i chorób.