Choroba niebieskiego języka - co to jest?

Na podstawie testów laboratoryjnych, w dniu 15 sięrpnia 2006r. wykryto pierwszy przypadek choroby u owiec w Holandii. W dniu 1ż sięrpnia 2006r. potwierdzono wystąpienie 11 ognisk choroby w Belgii, a w dniu 21 sięrpnia 2006r. przesłano informacje o stwierdzeniu choroby u bydła i owiec w Niemczech.

Do dnia 25 sięrpnia 2006r. liczba ognisk wyniosła odpowiednio: w Holandii – 18, w Belgii – 28, a w Niemczech – ż ognisk choroby. W Belgii i Holandii u bydła wystapiły objawy kliniczne choroby. Do dzis Główny Inspektorat Weterynarii nie uzyskał informacji o okresleniu serotypu wirusa wywołujacego chorobę.

Panstwa członkowskie dotknięte chorobą oraz Komisja Europejska niezwłocznie podjęły niezbędne działania, zgodnie z przepisami Dyrektywy Rady 2000/75/EWG z dnia 20 listopada 2000r. ustanawiającej przepisy szczególne dotyczace kontroli i zwalczania choroby niebieskiego języka, wokół ognisk choroby w Holandii, Belgii i Niemczech ustanowiono obszary o promieniu 20 km, w których:
- dokonywane sa regularne przeglądy stad wraz z badaniem klinicznym przeżuwaczy oraz dodatkowo badaniem laboratoryjnym w przypadku bydła;
- prowadzone są akcje zwalczania owadów w gospodarstwach (zwierzęta i budynki) oraz w ich otoczeniu, w szczególności w siędliskach rozwoju owadów z rodzaju Culicoides;
- wprowadzony został całkowity zakaz przemieszczania wszystkich gatunków przeżuwaczy;
- wprowadzono nakaz trzymania zwierząt w budynkach w porach dnia o najwiekszej aktywności owadów;
- dokonano zniszczenia zwłok padłych zwierząt pod nadzorem służb weterynaryjnych.

Ponadto, ustanowiono obszary zapowietrzone i zagrożone, których promienie zgodnie, z przepisami ww. dyrektywy, wynoszą odpowiednio 100 i 150 km od ogniska choroby. W obszarach tych:
- transport przeżuwaczy może odbywać się wyłącznie wewnątrz ww. obszarów;
- zaleca się trzymanie przeżuwaczy w budynkach w porach dnia o największej aktywnosci owadów;
- zaleca się prowadzenie akcji zwalczania owadów w gospodarstwach (zwierzęta i budynki) oraz w ich otoczeniu, w szczególności w siędliskach rozwoju owadów z rodzaju Culicoides;
- wprowadza się program monitoringu obecności wirusa choroby niebieskiego języka u bydła oraz u owadów stanowiących wektor choroby.

Działania Komisji Europejskiej:
- decyzja Nr 2006/577/WE z dnia 22 sięrpnia 2006r. w sprawie niektórych srodków ochronnych odnoszących się do choroby niebieskiego języka, Komisja Europejska wprowadziła zakaz wywozu przeżuwaczy oraz materiału biologicznego przeżuwaczy pozyskanego od dnia 1 maja 2006r. z ww. obszarów objętych restrykcjami;
- wdrożono koordynację czynności podejmowanych przez państwa członkowskie dotkniete chorobą oraz leżące w granicach wyznaczonych obszarów;
- podjęto przekazywanie bieżących informacji oraz udzielanie wszelkiej pomocy pozostałym państwom członkowskim.

Przepisy dotyczące zwalczania choroby niebieskiego języka zawarte są w poniższych aktach prawnych:
- ustawa z dnia 11 marca 2004r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaznych zwierząt (Dz. U. Nr 6ż, poz. 625 z pózn. zm.);
- ustawa z dnia 10 grudnia 2003r. o kontroli weterynaryjnej w handlu (Dz. U. z 2004r. Nr 16, poz. 145);
- rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 maja 2004r. w sprawie zwalczania choroby niebieskiego języka (Dz. U. Nr 125, poz. 1315);
- rozporzadzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju wsi z dnia 22 kwietnia 2004r. w sprawie powiadamiania o chorobach zakaznych zwierząt podlegających obowiązkowi notyfikacji w Unii Europejskiej (Dz. U. Nr ż4, poz. 920);
- dyrektywa Rady Nr 2000/75/EC z dnia 20 listopada 2000r. ustanawiająca szczegółowe warunki kontroli i zwalczania choroby niebieskiego języka;
- decyzja Komisji 2005/3ż3/WE z dnia 23 maja 2005r. w sprawie stref ochronnych i nadzoru w odniesięniu do choroby niebieskiego języka i warunków dotyczacych przemieszczeń z tych stref i przez te strefy;
- decyzja Komisji 2005/434/WE z dnia 9 czerwca 2005r. zmieniajaca decyzję 2005/393/WE w odniesieniu do zwolnień z zakazu opuszczania stref zamknietych w przypadkach przemieszczania zwierząt wewnątrz kraju.
- decyzja Komisji 2006/577/WE z dnia 22 sięrpnia 2006r. w sprawie niektórych środków ochronnych odnoszacych się do choroby niebieskiego języka;
- rozporzadzenie (WE) 854/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące organizacji urzędowych kontroli w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi – Załacznik I do ww. rozporzadzenia;
- Instrukcja Nr 35/2003 Głównego Lekarza Weterynarii z dnia 25 czerwca 2003 r. Nr GIWzVII.420/lab – 12/2003 dotyczaca przeprowadzania badań laboratoryjnych w kierunku rozpoznawania choroby niebieskiego języka.

Okres inkubacji ww. choroby wg Swiatowej Organizacji ds. Zdrowia zwierząt wynosi od 5 do 20 dni.

U owiec, po ok. 6-8 dniowym okresię inkubacji choroby moga wystapić poniższe objawy:
- posmutnienie, depresja,
- goraczka powyżej 41 stopni C,
- stan zapalny jamy ustnej, któremu towarzyszy slinienie;
- obrzęk głowy, w szczególności warg i języka,
- przekrwienie błony śluzowej jamy ustnej,
- sinica warg i języka,
- owrzodzenie warg, opuszki zębowej oraz w niektórych przypadkach języka;
- obrzęki, skręcanie głowy i wymioty,
- zapalenie koronki i tworzywa racic powodujące kulawiznę, sztywny chód i zzucie puszki racicowej,
- u zakażonych samic ciężarnych może dochodzić do poronień lub rodzenia zdeformowanych jagniat,
- leukopenia.

Zachorowalnosc w pełni wrażliwego stada owiec sięga 80-100%, natomiast smiertelnosc jest różna i waha się w granicach 0 – 50%.

U bydła, zwykle nie obserwuje się wyraznych objawów klinicznych choroby. Zazwyczaj mniej niż 5 % zakażonego stada wykazuje oznaki choroby. Smiertelność jest bardzo niska – nie przekracza 5 % zachorowań. Objawy kliniczne mogą nie byc widoczne nawet do 60-80 dnia po zakażeniu.

Najczesciej spotykane objawy u bydła:
- gorączka,
- zapalenie mięśni,
- ślinienie,
- zaczerwienienie, przekrwienie i obrzęk błony śluzowej jamy ustnej oraz innych eksponowanych nabłonków, głównie strzyków,
- owrzodzenie opuszki zębowej i niekiedy końca języka;
- zapalenie koronki i tworzywa racic;
- u krów mlecznych – łuszczenie się naskórka strzyków wraz tworzeniem się strupów,
- niepłodność i ronienia, rodzenie zdeformowanych i słabych cieląt.

Jakkolwiek u bydła rzadko dochodzi do rozwoju wyraznych objawów klinicznych choroby, jednakże ostatnie przypadki notowane w Niemczech, swiadcza o możliwosci ujawnienia się pełnych symptomów także u tego gatunku.

W badaniu sekcyjnym stwierdza się najczesciej:
U owiec:
- wtórnego zapalenia płuc (najczęściej jest przyczyną śmierci zwierzęcia),
- wysoki odsetek padniec związany jest z zachłystami treścią wymiotów;
- wybroczyny w sercu,
- obrzęk, wybroczyny i martwica mięsni szkieletowych,
- powiększenie, obrzęk, przekrwienie i wybroczyny w wezłach chłonnych;
- przekrwienie i zastój krwi w śledzionie i wątrobie;
- zakażenie wewnątrzmaciczne jagniąt zwykle powoduje znaczny niedorozwój mózgu prowadzacy do powstania wodogłowia.

U bydła:
- wtórne zapalenie płuc,
- zakażenie wewnątrzmaciczne może powodować różne zaburzenia u cieląt, m.in. wodogłowie, slepota, okresowa ataksja, skolioza.

W diagnostyce różnicowej należy przede wszystkim wziąć pod uwagę: niesztowicę owiec, pryszczycę, uczulenie na światło, zapalenie płuc, zapalenie stawów, wrzodziejące zapalenie lub martwicę podeszwy, gnicie podeszwy, gzawice owiec, choroba białych mięśni, BVD u bydła, IBR, pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej, głowice bydła.