AR i MR kontroluje rolników

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa   przeprowadziła w 2012 roku kontrole w zakresie wzajemnej zgodności u rolników ubiegających się o przyznanie jednolitej płatności obszarowej, oddzielnej płatności z tytułu owoców i warzyw (płatność do pomidorów), płatności do krów i owiec, specjalnej płatności obszarowej do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych, płatności cukrowej, płatności do surowca tytoniowego (płatność do tytoniu), oddzielnej płatności do owoców miękkich oraz płatności w ramach niektórych działań PROW 2007-2013: płatności rolnośrodowiskowej, pomocy na zalesianie gruntów rolnych, pomocy finansowej z tytułu gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW).
Jak informuje AR i MR obowiązek przeprowadzenia takich kontroli wynika z art. 50 ust. 1 Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1122/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009 odnośnie do zasady wzajemnej zgodności, modulacji oraz zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli w ramach systemów wsparcia bezpośredniego przewidzianych w wymienionym rozporządzeniu oraz wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 w odniesieniu do zasady wzajemnej zgodności w ramach systemu wsparcia ustanowionego dla sektora wina.
Z analizy przeprowadzonych kontroli wynika, że najczęściej występują nieprawidłowości w zakresie przestrzegania norm dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska. Polegają one na tym, że rolnicy nie przestrzegają między innymi obowiązku koszenia i usuwania, co najmniej raz w roku do dnia 31 lipca, okrywy roślinnej lub wypasania zwierząt na łąkach i pastwiskach (norma N.04), obowiązku koszenia lub przeprowadzania innych zabiegów uprawowych zapobiegających występowaniu i rozprzestrzenianiu się chwastów na gruntach ugorowanych, co najmniej raz w roku w terminie do dnia 31 lipca (norma N.03). Ponadto obowiązku uprawiania lub ugorowania gruntów ornych (norma N.01) i wymogu utrzymania okrywy roślinnej w okresie od dnia 1 grudnia do dnia 15 lutego co najmniej na 40% powierzchni gruntów ornych wchodzących w skład gospodarstwa, na obszarach zagrożonych erozją wodną (norma N.05).
W 2012 roku inspektorzy ARiMR stwierdzili natomiast mniejszy niż w latach poprzednich odsetek naruszenia normy dotyczącej zakazu wypalania na gruntach rolnych (norma N.06) oraz zachwaszczenia wieloletnich plantacji trwałych (norma N.11.2).
Zdarzają się również nieprawidłowości w zakresie przestrzegania wymogów wzajemnej zgodności (cross compliance) określonych w obszarze A - czyli związanych z ochroną środowiska naturalnego.
Podczas ubiegłorocznych kontroli najczęściej stwierdzano następujące nieprawidłowości w tym zakresie:
niewłaściwe przechowywanie substancji niebezpiecznych (np. olejów napędowych, smarów, substancji ropopochodnych oraz opakowań po tych substancjach) umożliwiające bezpośrednie lub pośrednie przenikanie tych zanieczyszczeń do gleby oraz wód podziemnych (wymogi W.2);
niewłaściwe stosowanie komunalnych osadów ściekowych w rolnictwie (wymogi W.3);
nieprzestrzeganie na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego (tzw. OSN), na terenie których jest położone gospodarstwo rolne lub jego część, wymagań zapisanych w programach działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu pochodzących z takich źródeł (wymogi W.4).
Występują również nieprawidłowości w zakresie przestrzegania wymogów (cross compliance) określonych w obszarze B - czyli dotyczące zdrowia publicznego, zdrowie roślin.
W wyniku realizacji kontroli wymogów dotyczących zdrowia publicznego w odniesieniu do żywności pochodzenia roślinnego oraz zdrowia roślin najwięcej nieprawidłowości stwierdzono w przypadkach:
stosowania środków ochrony roślin za pomocą sprzętu niesprawnego technicznie (wymóg W.9.6);
braku posiadania, przez osobę wykonującą zabiegi przy użyciu środków ochrony roślin w produkcji rolnej, aktualnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin ( wymóg W.9.5);
braku prowadzenia ewidencji zabiegów wykonywanych przy użyciu środków ochrony roślin (wymóg W.9.4);
stosowania środków ochrony roślin niezgodnie z etykietą - instrukcją stosowania, co doprowadziło do zagrożenia zdrowia człowieka, zwierząt i środowiska (wymóg W.9.2).
W kontrolach przestrzegania wymogów bezpieczeństwa żywności pochodzenia roślinnego najwięcej niezgodności dotyczyło braku identyfikowalności produktów dostarczonych rolnikowi np. zboża, oraz tych, które wprowadza on na rynek - w szczególności braku posiadania odpowiedniej dokumentacji kupna czy sprzedaży (wymóg W.11.18). Ponadto rolnicy nie przestrzegają:
obowiązku posiadania dokumentacji dotyczącej wyników analiz próbek pobranych z roślin dla celów diagnostycznych, istotnych ze względu na zdrowie ludzi oraz dokumentacji dotyczącej stosowania środków ochrony roślin i produktów biobójczych (wymóg W.11.6);
obowiązku stosowania środków ochrony roślin i produktów biobójczych zgodnie z oznakowaniem lub etykietą - instrukcją stosowania (wymóg W.11.5).
Nieprawidłowości stwierdzone w gospodarstwie znajdują odzwierciedlenie w raporcie z czynności kontrolnych w ramach wzajemnej zgodności wykonywanych przez Agencję. Raport z kontroli zawiera m.in. informacje o normach i wymogach, w odniesieniu do których wykryto niezgodności, ocenę wagi naruszeń na podstawie kryteriów "zasięgu", "dotkliwości", "trwałości", ustalenie czy dana niezgodność jest wynikiem zaniedbania czy też wynikiem celowego działania rolnika. Rolnik ma możliwość zapoznania się z raportem po każdej kontroli na miejscu.
Agencja przypomina, że warto zadbać o utrzymanie gruntów rolnych w dobrej kulturze rolnej zgodnej z ochroną środowiska oraz przestrzegać pozostałych wymogów, ponieważ wyniki każdej kontroli w zakresie wzajemnej zgodności brane są pod uwagę podczas naliczania kwoty płatności przyznawanej rolnikowi w procesie obsługi wniosków o płatność/pomoc. Wywiązywanie się rolników z obowiązku przestrzegania zasady wzajemnej zgodności pozwoli na ograniczenie negatywnych skutków w postaci sankcji.
Za każdą stwierdzoną niezgodność przypisywana jest odpowiednia liczba punktów, a z nich wynika poziom zmniejszenia należnych rolnikowi płatności. Szczegóły określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 kwietnia 2010 r. w sprawie liczby punktów, jaką przypisuje się stwierdzonej niezgodności, oraz procentowej wielkości zmniejszenia płatności bezpośredniej, płatności cukrowej, płatności do pomidorów lub wsparcia specjalnego (Dz. U. Nr 67, poz. 434 z późn. zm.). W zależności od przypisanej liczby punktów ustala się procentową wielkość zmniejszenia płatności. Na tej podstawie rolnikowi grożą następujące sankcje:
jeśli stwierdzona niezgodność wynika z zaniedbania ze strony rolnika, obniżka płatności stanowi z zasady 3% całkowitej przyznanej kwoty. Jednak na podstawie raportu z kontroli może zostać wydana decyzja o obniżeniu wielkości potrącenia do 1% lub zwiększeniu go do 5% całkowitej kwoty;
jeśli rolnik celowo dopuścił się stwierdzonej niezgodności, obniżka z zasady wynosi 20% całkowitej kwoty. Jednak Agencja Płatnicza może na podstawie oceny przedłożonej w raporcie z czynności kontrolnych, wydać decyzję o obniżeniu procentu do wysokości nie mniejszej niż 15%, a tam gdzie ma to zastosowanie, zwiększeniu obniżki nawet do 100% całkowitej kwoty płatności;
jeśli zostanie stwierdzona powtarzająca się niezgodność poziom sankcji w roku bieżącym jest mnożony razy 3, jednak maksymalna wartość obniżki nie może przekroczyć 15% całkowitej kwoty płatności;
po osiągnięciu maksymalnej wartości obniżki dla danej niezgodności wynoszącej 15%, do rolnika wysyłane jest pouczenie, że w przypadku stwierdzenia tej samej niezgodności po raz kolejny uzna się to działanie za celowe;
jeżeli kwota zmniejszenia płatności nie przekracza równowartości 100 euro, odstępuje się od naliczania sankcji, ale obowiązkiem rolnika jest usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości. Obligatoryjnie u rolnika zostaje przeprowadzona kontrola na miejscu sprawdzająca zrealizowanie przez rolnika działań naprawczych. Nie zastosowanie się do tych zaleceń spowoduje, że w następnym roku należna rolnikowi płatność zostanie pomniejszona o kwotę kary nałożonej na rolnika w roku minionym. Kwota odstąpienia 100 euro jest liczona odrębnie dla płatności bezpośrednich oraz łącznie dla płatności PROW 2007-2013 (program rolnośrodowiskowy, zalesianie gruntów rolnych, gospodarowanie na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)).