ANR: Dzierżawa w liczbach

Według stanu na koniec 2007 r. Agencja Nieruchomości Rolnych przejęła do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa 4,7 mln ha, z których sprzedała 1,8 mln ha, a trwale zagospodarowała ponad 500 tys. ha (głównie w formie nieodpłatnego przekazania na rzecz uprawnionych podmiotów – ponad 300 tys. ha). Poziom trwałego zagospodarowania gruntów przejętych do Zasobu przekroczył w 2007 r. 50 %. Obecnie w Zasobie znajduje się 2,4 mln ha, z których 1,8 mln ha jest przedmiotem dzierżawy.
Mając na uwadze, iż druga najważniejsza forma rozdysponowania nieruchomości stosowana przez ANR – dzierżawa, obejmuje 3/4 powierzchni gruntów pozostających w Zasobie, a gruntów będących do zagospodarowania przez Agencję jest ok. 330 tys. ha, sprzedaż opierać się będzie na gruntach pochodzących z dzierżaw. Będą to nieruchomości zbywane na rzecz dotychczasowych dzierżawców w ramach pierwszeństwa nabycia, w trybie przetargowym, w tym w przetargach ograniczonych dla rolników indywidualnych powiększających gospodarstwa rodzinne (dotyczy to gruntów wyłączanych z większych obszarowo umów dzierżawy lub pochodzących z umów wygasłych bądź rozwiązanych) oraz w trybie pierwszeństwa w nabyciu przysługującym byłym właścicielom i ich spadkobiercom.
Z szacunków Agencji wynika, że ok. 38 % umów dzierżawy wygaśnie do roku 2010, blisko 60% w latach 2011-2020, natomiast po roku 2021 jedynie ok. 2% wszystkich umów dzierżawy. Analizując rynek dzierżaw o powierzchni powyżej 100 ha można zauważyć, że 18% umów (ponad 500) wygasa w latach 2008-2010, 61 % (ok.1800 umów) w latach 2011-2020, a 21% umów (ok. 600) po roku 2021.
Od początku działalności do końca 2007 r. Agencja postawiła do dyspozycji dzierżawców, głównie w trybie przetargów (narastająco) ponad 7,1 mln ha (w tym część gruntów więcej niż jednokrotnie), a wydzierżawiła (narastająco) blisko 4,9 mln ha (również część gruntów więcej niż jednokrotnie), podpisując ok. 317 tys. umów.
Dzierżawcami nieruchomości są zarówno osoby fizyczne jak i prawne. Do końca 2007 r. osoby fizyczne zawarły z Agencją (narastająco) 98% ogólnej liczby umów, ale obejmowały one 61% wydzierżawionej powierzchni. Ta dysproporcja wynika z tego, iż dzierżawcy, będący osobami fizycznymi dzierżawili najczęściej nieruchomości o małej powierzchni, zwłaszcza do 1 ha (46% liczby umów). Natomiast osoby prawne częściej dzierżawiły nieruchomości duże, zwłaszcza w przedziale 100-500 ha (25% zawartych umów).
Relatywnie niewielką grupę dzierżawców stanowią podmioty z udziałem kapitału zagranicznego. Z szacunków wynika, że na koniec grudnia 2007 r. cudzoziemcy dzierżawili ok. 114,5 tys. ha, a podmioty z udziałem kapitału zagranicznego, nie będące cudzoziemcami – ok. 56,1 tys. ha. Wśród dzierżawców będących cudzoziemcami dominują inwestorzy niemieccy, holenderscy, duńscy, brytyjscy i francuscy.
W większości umów dzierżawy czynsz wyrażony jest w decytonach (dt) pszenicy za hektar. Jak wynika z danych za 2007 r. średni czynsz dzierżawny wyniósł 6,7 dt pszenicy za 1 ha. Był on o 67,5% wyższy niż czynsz uzyskiwany z takich samych umów w roku 2006 - 4,0 dt, a w latach 2005 i 2004 – odpowiednio 3,8 dt i 3,5 dt.
Częstym procesem jest również „powrót” dzierżaw do Zasobu do ponownego zagospodarowania, najczęściej w związku z wygaśnięciem lub rozwiązaniem umów. Rocznie dotyczy to średnio 5–7 % wydzierżawianych powierzchni. Nieruchomości wycofywane z dzierżawy, po ewentualnej restrukturyzacji, są przez Agencję rozdysponowywane ponownie, w tym również wydzierżawiane, a także sprzedawane dotychczasowym lub nowym użytkownikom.
Dodatkowo należy podkreślić, że Agencja zawiera umowy dzierżawy najczęściej na okresy 10-letnie z możliwością ich przedłużenia do 30 lat oraz, że dzierżawcom przysługuje prawo pierwszeństwa nabycia dzierżawionych przez nich nieruchomości. To powoduje, że dzierżawione nieruchomości, pomimo, że stanowią część Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa wpływają pozytywnie na poprawę struktury agrarnej w Polsce.