Wymagania dotyczące dobrostanu i ochrony zwierząt gospodarskich

Akt prawny: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 września 2003 r. (Dz. U. Nr 167, poz.1629) w sprawie minimalnych warunków utrzymania poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich.

Przepisy ogólne

Zwierzętom gospodarskim należy zapewnić:

• Możliwość ochrony przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi i zwierzętami drapieżnymi
• Opiekę i właściwe warunki utrzymania, uwzględniające minimalne normy powierzchniowe w zależności od systemów utrzymania
• Warunki utrzymania nieszkodliwe dla ich zdrowia (nie powodujące urazów), zapewniających swobodę ruchu i wygodne leżenie oraz możliwość kontaktu wzrokowego z innymi zwierzętami
• Wolność od głodu, pragnienia, niedożywienia, stresu oraz strachu i cierpienia
• Odpowiedni mikroklimat w budynkach z dobrą wentylacją i oświetleniem dostosowanym do potrzeb poszczególnych gatunków i grup technologicznych
  

MINIMALNE WARUNKI UTRZYMANIA BYDŁA

1. Wymiary stanowisk

• Krowy pow. 500 kg i jałówki pow. 7 m-ca cielności - 175 cm x 120 cm (dopuszczalne 165 cm x 115 cm), Buhaj rozpłodowy - 240 cm x 140 cm
• Jałówki: do 7 m-ca cielności - 150 cm x 100 cm, w wieku 6 - 19 m-ca 140 cm x 90 cm
• Bydło opasowe o masie ciała: do 300 kg - 130 cm x 80 cm, 301 - 450 kg -145 cm x 95 cm, pow. 450 kg - 150 cm x 100 cm

2. Wymiary boksów legowiskowych w oborach wolnostanowiskowych

• Boksy legowiskowe przy ścianie dla krów pow. 500 kg i jałowic pow. 7 m-ca cielności - 240 cm x 120 cm
• Boksy usytuowane w środku (głowami do siebie) - 220 cm x 120 cm
• Boksy dla jałówek do 7 miesiąca cielności; 200-210 cm x 105 cm
• Boksy dla jałówek w wieku 7 - 18 miesięcy; 170-190 cm x 95 cm
• Komiboksy przy stole paszowym - 175 cm x 120 cm

3. Wymagane wymiary legowisk w kojcach grupowych z wydzielonymi legowiskami

• Krowa pow. 500 kg i jałówka pow. 7 m-ca cielności - 220 cm x 115 cm
• Jałówka: do 7 m-ca cielności - 200 cm x 100 cm, w wieku 7-19 m-ca - 190 cm x 85 cm
• Cielę w wieku pow. 3 m-ca - 160 cm x 90 cm, cielę do 3 miesięcy - 130 x 60 cm

4. Powierzchnia kojców grupowych bez wydzielonych legowisk, na ściółce

• Krowa pow. 500 kg i jałówki pow. 7 m-ca cielności - 5 m2
• Cielę: 0,5 do 3 miesięcy (80-100 kg) - 1,5 m2, powyżej 3 miesięcy - 1,8 m2
• Jałówki w wieku:6-19 m-ca (250-400 kg)- 2 m2, pow. 19 miesięcy (440-500 kg)- 2,5 m2
• Bydło opasowe o masie ciała: do 300 kg - 1,6 m2, 301-450 kg; 2 m2, pow. 450 kg; 2,5 m2

Uwaga ! Przy systemie utrzymania bydła na głębokiej ściółce powyższe normatywy należy zwiększyć o 30%. System ten jest zalecany szczególnie dla ras mięsnych.

5. Powierzchnia kojców grupowych bez wydzielonych legowisk, bez ściółki

• Jałówki: pow. 19 m-ca do 7 m-ca cielności (440-500 kg) - 2,00 m2, 6-19 m-ca (250-400 kg) - 1,60 m2
• Cielęta powyżej 2 miesięcy (120-200 kg) - 1,5 m2
• Bydło opasowe o masie ciała: do 300 kg - 1,3 m2, 301-450 kg; 1,6 m2, pow. 450 kg: 2,0m2
• W tym systemie nie należy utrzymywać krów i buhajów rozpłodowych oraz jałówek pow. 7 miesiąca ciąży.

6. Powierzchnia przypadająca na jedno zwierzę w systemie otwartym powinna wynosić:

• cielę - 5,0 m2,
• jałówek - 10,0 m2, krów - 15 m2,
• buhajów - 20 m2

7. Powierzchnia wybiegów

• Powinna być utwardzona, odpowiednio wyprofilowana i skanalizowana, aby utrzymać odpowiednie warunki sanitarne i nie dopuszczać do zanieczyszczeń otaczającego terenu.
• Minimalne powierzchnie utwardzonych wybiegów wynoszą na 1 szt.: krowy; 4,0-4,5 m2, jałówki; 3,0-3,5 m2, cielęta; 2,0-2,5 m2
• Ogrodzenie wykonuje się najczęściej z rur stalowych o średnicy 1 1 - 2 cali, a wysokość przegród powinna wynosić: krowy - 120 cm, jałówki - 130 cm, cielęta - 110 cm

8. Wymagania dotyczące podłóg i posadzek

• Podłogi powinny być gładkie, ale nie śliskie i stanowić twardą, równą oraz stabilną powierzchnię.
• Podłogi szczelinowe muszą swoją budową odpowiadać utrzymywanej na niej kategorii zwierząt.
  Wymagania w odniesieniu do tych podług są następujące (szerokość szczelin i beleczek w cm): krowy; 4,0 i 12-14 cm, cielęta; 2,5 i 6-8 cm, jałówki do 15 miesięcy i opasy do 350 kg; 3,0 i 8-10 cm, jałówki pow. 15 miesięcy i opasy pow. 350 kg;3,5 i 10 cm

9. Wymagania dotyczące przegród technologicznych, ciągów i otworów komunikacyjnych

Przegrody technologiczne to: drabiny paszowe wiązania, przegrody stanowisk oraz wszelkiego rodzaju wygrodzenia w oborach. Muszą być dostosowane do odpowiedniej kategorii zwierząt pod względem wysokości, prześwitów, wytrzymałości itp. aby spełniły swoją rolę.

Ważniejsze wymiary są następujące:

• Wysokość drabin paszowych: krowy i cielęta (od poziomu stanowiska) - 110-120 cm, jałówki i młode bydło opasowe - 130 cm
• Wysokość przegród między stanowiskami - 90-100 cm
• Wysokość krawędzi żłobu (wymiary w dolnych granicach dotyczą zwierząt młodszych): przy stanowiskach krótkich (od poziomu stanowiska) 22-30 cm, przy systemie wolnostanowiskowym (od strony zwierząt) 40-55 cm
• Poziom dna żłobu: ponad poziom stanowiska przy stanowiskach krótkich 8-10 cm, ponad poziom korytarza przy systemie wolnostanowiskowym 20-30 cm
• Wysokość przegród kojców grupowych przy utrzymaniu: cieląt 110-120 cm, jałówek i młodego bydła opasowego - 130 cm

10. Szerokość korytarzy

W budynkach inwentarskich ważna jest odpowiednia szerokość tras komunikacyjnych oraz szerokość furtek, przejść i otworów drzwiowych przy planowaniu których należy uwzględnić wymiary zwierząt, ludzi i środków transportu mobilnego.

Wymagana szerokość korytarzy jest następująca:

• Korytarz paszowy (w zależności od sposobu zadawania pasz) 150-500 cm
• Korytarz gnojowy w oborze uwięziowej, ściółkowej (łącznie z kanałami gnojowymi): przyścienny 190-210 cm, środkowy - 250 cm
• Korytarz gnojowy w oborze uwięziowej, bezściółkowej (bez kanałów gnojowicowych): przyścienny 120-150 cm, środkowy 120-150 cm
• Korytarz gnojowy w oborze wolnostanowiskowej (wymiar dolny dotyczy jałowizny): przy ciągu paszowym 270-300 cm, między rzędami legowisk 220-250 cm
• Korytarz poprzeczny (w zależności od funkcji): przyścienny 90-210 cm, środkowy 150-400 cm

11. Zalecana szerokość bramek do kojców i drzwi na wybiegi

• Krowy i jałówki cielne: bramki; 100-110 cm, drzwi; 120-150 cm
• Jałówki i młode bydło opasowe: bramki; 90 cm, drzwi; 120 cm
• Cielęta: bramki; 70-90 cm, drzwi; 90 cm

12. Warunki środowiskowe

Prawidłowy mikroklimat wpływa na zdrowotność i wydajność bydła. Zwierzęta emitują do otoczenia ciepło, dwutlenek węgla i parę wodną. Wysokość emisji zależy od masy ciała, szybkości przemiany materii i temperatury otoczenia, w której zwierze przebywa.
Główne parametry określające mikroklimat obór to: temperatura i wilgotność powietrza, koncentracja szkodliwych gazów, poziom oświetlenia, wentylacji i ruch powietrza.

Wymagania w zakresie oświetlenia pomieszczeń

Oświetlenie dzienne (naturalne) określa się stosunkiem powierzchni okien do podłogi. Oświetlenie sztuczne winno odpowiadać dziennemu w godzinach od 9 do 17.

• Krowy, jałówki i cielęta pow. 2 tygodni - 1:18 sztuczne 20-30 lx, opasy - 1:25 (20-30 lx)
• W pomieszczeniach: profilaktorium dla cieląt - 1:10 (20-30 lx), porodówki i hale udojowe (50 lx) - 1:15 (20-30), stanowiska zabiegowe 1:18 (20-30), paszarnie i przechowalnie mleka 1:20 (50 lx)
• Doświetlenia okresowego lampami przenośnymi mogą wymagać: profilaktoria, porodówki, przechowalnie mleka, hale udojowe, stanowiska zabiegowe - 50 do 200 lx
• Oświetlenie nocne dla wszystkich kategorii zwierząt - 3-5 lx

Przy projektowaniu wentylacji należy pamiętać o następujących zasadach:

• Przekrój kanału wentylacyjnego powinien mieć nie mniej niż 0,4 m
• Promień skutecznego zasięgu działania kanału wentylacyjnego jest w przybliżeniu równy dziesięciokrotnej średniej szerokości jego przekroju poprzecznego
• Nawiew powinien równać się wywiewowi. Rozmieszczenie otworów nawiewnych powinno być równomierne i tak usytuowane by zimne powietrze nie padało bezpośrednio na zwierzęta
• Wysokość kanału ponad kalenice powinna wynosić co najmniej 20 cm
• W nowoczesnych oborach bez stropów najlepsze jest oświetlenie i wentylacja kalenicowa. Odległość kalenicy od poziomu korytarza paszowego powinna wynosić dla dobrej wentylacji minimum 6 m. Wymagana szerokość kalenicy

13. Płyty obornikowe - 3,5 m kwadratowego na 1 DJP

Obornik może być gromadzony, fermentowany i przechowywany w pomieszczeniach inwentarskich lub na płytach gnojowych ze ścianami bocznymi. Podłogi pomieszczeń inwentarskich i płyty gnojowe powinny być zabezpieczone przed przenikaniem wycieków do gruntu i zaopatrzone instalacje odprowadzające wycieki do szczelnych zbiorników na gnojówkę i wodę gnojową

• Pojemność płyty zapewnić możliwość gromadzenia i przechowywania obornika przez co najmniej 6 miesięcy. Powinna wynosić - 3,5 m2/1 DJP przy wysokości składowania 2 m w systemie alkierzowym utrzymania zwierząt. Powierzchnię tę zmniejsza się proporcjonalnie do czasu przebywania zwierząt na pastwisku
  Wysokość pryzmy obornika (m)           1   1,5   2,0
  Masa obornika t/1m kw pow. płyty 0,90 1,35 1,80
  
• Dojazd do pomieszczeń inwentarskich i teren otaczający płytę gnojową powinien być utwardzony. Optymalne jest nakrycie płyty dachem, co uniemożliwia zalewanie obornika przez wodę opadową i jednocześnie chroni obornik przed nadmiernym przesychaniem
  
• Nie należy przechowywać obornika w pryzmach polowych, gdyż prowadzi to do zanieczyszczania wód gruntowych związkami azotu i fosforu oraz przenawożeniu powierzchni pod płytą

14. Zbiorniki na gnojówkę - 3,0 m3 na 1 DJP, na gnojowicę - 11 m3 na 1 DJP

Pojemność zbiorników na gnojówkę i gnojowicę musi wystarczać na przechowywanie tych nawozów przez okres co najmniej 6 miesięcy

• Zbiorniki muszą być szczelne, nieprzepuszczalne oraz posiadać szczelną pokrywę z otworem wejściowym i wentylacyjnym. Zbiorniki na gnojowicę mogą być wyposażone w pokrywę pływającą
• Należy ograniczać produkcję gnojowicy poprzez ograniczanie do minimum ilości wody do mycia pomieszczeń inwentarskich i likwidacji wycieków z poideł.
• Do zbiornika na gnojowicę nie należy odprowadzać substancji pochodzących z urządzeń sanitarnych.

Uwaga! Roczna dawka nawozu naturalnego nie może przekraczać ilości zawierających 170 kg azotu na 1 ha - DYREKTYWA AZOTANOWA. Czyli dopuszczalna dawka obornika wynosi do 40 ton/ 1 ha rocznie a gnojowicy nie powinna przekraczać 45 m sześciennych na l ha

WARUNKI DOJENIA

• Stosować tylko dój mechaniczny
• Urządzenia do doju muszą być odporne na korozję i łatwe do utrzymania w czystości, zgodnie z przepisami polskimi dopuszczonymi do użytkowania i kontaktu z żywnością (wymagany jest aktualny atest)
• Miejsce udoju powinno być wykonane tak, aby łatwo mogło być utrzymane w czystości oraz posiadać ściany i podłogę łatwe do zmywania i dezynfekcji
• Wydajność urządzeń do podgrzewania wody powinna wynosić 9 l/na 1 stanowisko udojowe dla gospodarstw posiadających do 5 takich stanowisk i dodatkowo 7 l na każde dalsze stanowisko doju.
• Gospodarstwo musi posiadać możliwość izolowania zwierząt chorych oraz wydzielone miejsce do przeprowadzania porodów
• W pomieszczeniu, gdzie przebywają krowy nie wolno utrzymywać drobiu i trzody chlewnej

WARUNKI PRZECHOWYWANIA MLEKA

• Pomieszczenie do przechowywania mleka musi być odizolowane od źródeł zakażenia (urządzeń do przechowywania odchodów, silosów, toalet)
• Pomieszczenie do przechowywania mleka nie może łączyć się z ww. pomieszczeniach również przez ciągi wentylacyjne i musi być oddzielone od innych pomieszczeń szczelnymi drzwiami.
• Pomieszczenie powinno mieć wyjście zewnętrzne tak, aby pobieranie mleka nie odbywało się poprzez wnętrze obory.
• Ściany i podłoga oraz powierzchnie robocze muszą być łatwe do mycia, czyszczenia i dezynfekcji - zmywalne. Podłoga nachylona w celu umożliwienia spływu cieczy do kanalizacji. Jeśli stosowane są urządzenia do doju lub schładzania typu bańkowego, również, sufit pomieszczenia musi być zmywalny.
• Urządzenia chłodnicze. Jeśli mleko dostarczane jest do zakładu przetwórczego nie później niż 2 godziny po doju - urządzenia chłodnicze nie są wymagane. Jeśli mleko dostarczane jest raz na 24 godz.- wymagane jest schładzanie do temp. Nie większej niż 8°C , jeżeli mleko odstawiane jest rzadziej niż raz na dobę - temp. Schładzania powinna wynosić max. 6°C. Pojemność zbiorników powinna być dostosowana do poziomu produkcji i częstotliwości odbioru surowca.
• Agregat próżniowy dojarki i silnik agregatu chłodzącego, jeżeli nie jest bezpośrednio przy zbiorniku chłodzącym powinny znajdować się w pomieszczeniu oddzielnym od pomieszczenia do przechowywania mleka.
• Pomieszczenie do przechowywania mleka musi być zabezpieczone przed dostępem szkodników zwłaszcza gryzoni i owadów.

URZĄDZENIA DLA PERSONELU OBSŁUGUJĄCEGO

W pobliżu miejsca udoju powinna być zainstalowana umywalka z bieżącą ciepłą wodą. O ile w kompleksie oborowym planuje się zainstalowanie toalety dla personelu, musi być ona odizolowana od pomieszczeń do doju i przechowywania mleka.

WYMAGANIA OGÓLNE

Budynek produkcyjny powinien mieć wyjścia ewakuacyjne:

• w odległości nie przekraczającej 50 m. przy ściołowym systemie utrzymania zwierząt, a przy bezściołowym 75 m.
• przy bezściołowym utrzymaniu, jeżeli obsada bydła i trzody nie przekracza 15 sztuk, a owiec 200 sztuk, należy stosować co najmniej jedno wyjście ewakuacyjne,
• w budynkach przeznaczonych dla większej liczby zwierząt należy stosować co najmniej dwa wyjścia ewakuacyjne, a z pomieszczeń podzielonych na sekcje - co najmniej jedno wyjście z każdej sekcji
• wrota i drzwi powinny zawsze otwierać się na zewnątrz
• przy utrzymywaniu zwierząt na płytkiej ściółce konieczna jest płyta obornikowa o pow. 3,5m kw/DJP oraz szczelny zbiornik na gnojówkę i wodę gnojową o pojemności 3 m. sześcienne/DJP
• przy utrzymaniu bezściołowym zaleca się zbiornik na gnojowicę o pojemności 11 m3/DJP. Zbiorniki o pojemności do 200 m3 muszą być zamknięte, a przy większych pojemnościach zamkniętymi lub otwartymi.