Zwalczanie chwastów w niesprzyjających warunkach atmosferycznych

Popularne w ostatnich latach uproszczone technologie uprawy gleby powodują, że problem odchwaszczania plantacji buraka cukrowego staje się coraz trudniejszy. Tradycyjnie wykonana orka powoduje, że nasiona chwastów są rozmieszczone mniej więcej równomiernie w glebie w warstwie od 0 do 25 cm. Natomiast zredukowana uprawa gleby wyraźnie zwiększa koncentrację nasion chwastów w górnej warstwie. Zwiększenie liczebności nasion w powierzchniowej warstwie gleby sprzyja kiełkowaniu większości gatunków chwastów. Powoduje to wzrost zagrożenia upraw buraka cukrowego przez chwasty.

Wprowadzenie do płodozmianu uprawy roślin ozimych lub mieszanek roślin motylkowych zmienia strukturę zachwaszczenia i prowadzi do spadku ilości gatunków chwastów. Uprawianie mieszanek lub poplonów na zielony nawóz ma istotny wpływ na zmniejszenie potencjalnego zachwaszczenia gleby pod warunkiem, że uprawiane rośliny poplonowe wytworzą zwarty łan, zacieniający glebę. Rośliny poplonowe ponadto redukują wschody chwastów przez wydzielanie do gleby allelopatin hamujących kiełkowanie i wzrost niektórych gatunków chwastów. Koszty poniesione na ochronę plantacji buraczanej uzależnione są od potencjalnego zachwaszczenia gleby. Powszechnie w uprawach buraka cukrowego występuje ponad 30 gatunków chwastów.
Ochrona plantacji buraka cukrowego w 2007 roku sprawiała rolnikom wiele kłopotów. Powodem tej sytuacji były zmienne warunki atmosferyczne panujące w okresie wiosennym, które często wpływały na zmniejszenie efektywności chwastobójczej stosowanych zabiegów herbicydowych. W związku z tym w niniejszym artykule zostaną przypomniane i omówione zasady prowadzenia chemicznego zwalczania chwastów w okresach suszy.
W początkowym okresie wegetacji buraka cukrowego w 2007 wystąpiły okresowe niedobory wody. W warunkach tych obserwowano zahamowanie wzrostu roślin uprawnych, obniżenie transpiracji i fotosyntezy, więdnięcie, przedwczesne zasychanie liści oraz zmniejszone pobieranie składników pokarmowych. Objawem przystosowania się chwastów do takich niekorzystnych warunków jest zwiększenie grubości kutykuli i wytwarzanie nalotu woskowego na powierzchni roślin. Pozwala to chwastom przetrzymać stresowe warunki wilgotnościowe i uodparnia je na działanie herbicydów. Pod wpływem suszy i wysokiej temperatury u części gatunków (np. komosa biała) następuje ponadto przyspieszenie rozwoju generatywnego. Tak przedwcześnie postarzałe chwasty jest trudno zniszczyć, gdyż herbicydy słabiej na nie działają.
Na podstawie wieloletnich badań stwierdzono obniżanie pobierania substancji aktywnych przez rośliny w okresach niedoboru opadów (susza), co w konsekwencji prowadzi do spadku efektywności zwalczania chwastów substancjami biologicznie czynnymi działającymi głównie przez liście, lub braku ich działania w przypadku zastosowania herbicydów doglebowych.
    Większość herbicydów w uprawie buraka cukrowego przeznaczona jest do zwalczania chwastów w formie zabiegów nalistnych. Skuteczność tych zabiegów uzależniona jest od: rodzaju i dawki herbicydu, warunków klimatycznych, gatunku chwastu i jego fazy rozwoju, oraz od jakości wody wykorzystywanej do sporządzenia cieczy użytkowej.
Biologiczna aktywność stosowanych herbicydów można zwiększyć poprzez łączne stosowanie ich z adiuwantami. Stanowią one liczną i zróżnicowaną grupę substancji, które mają właściwości powierzchniowo czynne. Główną funkcją wspomagaczy olejowych jest: obniżenie napięcia powierzchniowego cieczy użytkowej, dzięki czemu następuje lepsze zwilżenie powierzchni opryskiwanych roślin, a w konsekwencji zwiększenie ilości pobranej przez nie substancji biologicznie czynnej. W warunkach sprzyjających dobremu działaniu herbicydów (wilgotna i ciepła pogoda) dodatek wspomagaczy olejowych do cieczy użytkowej pozwala na ograniczenie dawki herbicydu bez  obniżenia efektywności chwastobójczej zastosowanej mieszaniny. Stosowanie adiuwantów jest szczególnie korzystne w warunkach niesprzyjających dobremu działaniu herbicydów (susza) oraz w zwalczaniu chwastów średnio wrażliwych na daną substancję biologicznie czynną.
Jednym z powszechniej stosowanych środków w ochronie buraka cukrowego jest herbicyd Torero 500 SC, który zawiera w swoim składzie dwie substancje aktywne: metamitron 350 g/l i etofumesat 150 g/l. Skład chemiczny preparatu pozwala na efektywne zwalczanie szerokiego spektrum chwastów w uprawie buraka cukrowego od siewu do krycia międzyrzędzi. W szczególności należy wymienić gatunki trudno zwalczane takie jak: chaber bławatek, bratek polny , przytulia czepną , psianka czarną oraz szarłat szorstki. Zawarte w preparacie substancje aktywne szczególnie przydatne są do zwalczania szarłatu szorstkiego, którego optymalny termin zwalczania przypada na fazę liścieni. W późniejszym okresie wzrostu chwast ten staje się odporny na zalecane substancje aktywne do jego zwalczania, zwłaszcza po przekroczeniu 1 pary liści właściwych. Zawarty w herbicydzie etofumesat ponadto zwalcza chwastnicę jednostronną w fazie liścieni. Wykonanie zabiegu herbicydowego przed zwarciem międzyrzędzi zapobiega występowaniu zachwaszczenia wtórnego powodowanego głównie przez komosę białą. W uprawie buraka cukrowego herbicyd ten stosujemy doglebowo (2-3 l/ha) jak i nalistnie w systemie dawek dzielonych (1,5 – 2,0 l/ha). Producent zaleca stosowanie preparatu w programie 3x2 /3 zabiegi w dawce 2l/ha/. Najczęściej, już po przeprowadzeniu drugiego zabiegu następuje kumulacja produktu w glebie zapobiegająca wschodom nowych chwastów. W sprzyjających warunkach zabieg ten może być zabiegiem ostatnim.
W latach 2004 –2007 prowadzono badania nad efektywnością zwalczania chwastów na plantacjach buraka cukrowego mieszaninami tego herbicydu z różnymi adiutantami. Doświadczenia prowadzono na polach głównie zachwaszczanych przez szarłat szorstki, komosę białą oraz chwastnicę jednostronną. Zastosowane mieszaniny odznaczyły się wysoką selektywnością dla roślin buraka cukrowego. Chemiczne odchwaszczanie mieszaninami herbicydu z wspomagaczem olejowym najlepiej przeprowadzić wieczorem, gdy temperatura powietrza przy gruncie spadnie do 25 0 C. W zależności od dawki herbicydu aplikowane mieszaniny z zróżnicowaną skutecznością zwalczały chwasty w niesprzyjających warunkach atmosferycznych. Obniżona dawka herbicydu wraz z adiuwantem działała na poziomie pełnej dawki samego herbicydu. Najlepszą efektywność chwastobójczą osiągnięto w wariancie, w którym aplikowano herbicyd w dawce 2,0 l/ha wraz adiuwntem. Wykonana trzykrotna aplikacja omawianymi mieszaninami skutecznie zwalczała gatunki chwastów łatwo przystosowujące się do niekorzystnych warunków atmosferycznych - komosę białą i szarłat szortki.
Na polach, na których występuje szerokie spektrum chwastów (bogaty bank nasion w glebie) zaleca się wykonanie zabiegu doglebowego herbicydem zawierającym w swym składzie metamitron i etofumesat. Mieszaniny tych substancji aktywnych w pełni zabezpieczają plantację buraka cukrowego przed wieloma gatunkami chwastów oraz bardzo skutecznie zwalczają szarłat szorstki w okresie kiełkowania chwastu. Dodatek adiuwanta do cieczy roboczej pozwala na uzyskanie wysokiego efektu chwastobójczego w warunkach okresowych niedoborów wody oraz poprawia efektywność zwalczania chwastów średnio wrażliwych na zawarte w herbicydzie substancje biologicznie czynne. Zwiększa ponadto bezpieczeństwo stosowania herbicydów, nawet w okresie największej wrażliwości roślin buraka cukrowego.